Selectieadvies en aanbevelingen Selectieadvies:

Vanwege de zeer geringe kans op het aantreffen van archeologische waarden is nader archeologisch onderzoek in het kader van de Archeologische Monumentenzorg niet noodzakelijk.

Pagina 46 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel

Wel dienen de definitieve plannen nog overlegd te worden om deze te toetsen op de oppervlakte en diepte van de bodemverstoring. Daarom verzoekt Archeologie West-Friesland om overleg te plegen met de projectontwikkelaar / hoofdaannemer om afspraken te maken over het vervolgtraject (M.H. Bartels, 06-30468593). Op basis van de voorlopige plannen adviseert Archeologie West-Friesland de voorgenomen ingrepen vrij te geven met betrekking tot het aspect archeologie.

Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden onverwacht toch archeologische resten worden aangetroffen, dan is conform artikel 5.10 van de Erfgoedwet aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding online via ARCHIS of het vondstmeldingsformulier).

Aanbevelingen

Archeologie West-Friesland adviseert de gemeente Texel om de locaties van de nollen of vluchtheuvels alsmede de locaties van de (voormalige) erven van het Zanddijkshuis en Padang op te nemen op de Archeologische beleidskaart met een waarde categorie 2: vrijstelling bij bodemingrepen met een oppervlakte tot 40 m2 met een diepte kleiner dan 50 cm. Hiermee worden archeologische waarden die samenhangen met de inpoldering en de fase daarvoor geborgd.

Epiloog

De hoog opgeslibde kwelder van het Buitenveld was tot 1845 een van de laatste gebieden waar de invloed van de mens enigszins beperkt was gebleven. Het gebruik van het Buitenveld was extensief. De begrazing en de konijnenhouderij hadden beslist enige impact op de natuur. De mens in het gebied was nauwelijks zichtbaar. Slechts op de vluchtheuvels vond tijdelijke bewoning plaats. De bewoning boerderijen van De Kwelder en het Zanddijkshuis was kleinschalig. Samen met het Eijerlandse Huis woonden er nog geen 30 mensen in dit gebied. De sporen die zij ij het Buitenveld achtergelaten zullen hebben, moete zeer gering zijn geweest. Het Eijerland was zowel een natuurlijke habitat als een buitenpost voor Texel. Het was vanwege de geografische ligging aan een zeegat een belangrijke plek die permanent werd onderhouden.

Het leven van de bevolking van beide gebieden moet eenvoudig zijn geweest. Zij betrokken veel voedsel uit het gebied. Zeekraal werd ingemaakt en gegeten, er waren eieren in overvoed, konijnen om te strikken, platvis om te vangen, oesters om te plukken, kokkels om op te vissen en moestuinen en stuiken en bomen voor fruit. Regelmatig spoelden goederen, bouwmateriaal, en ook levensmiddelen aan op het strand. In het Eijerlandse Huis zal beslist wel een fles aangespoelde wijn zijn opengetrokken.

Na een aantal mislukte pogingen bleek het onhoudbaar om deze grote kwelder onbenut te laten. In een tijd dat de mens zich niet realiseerde wat de inbreuk op het natuurlijk milieu van het handelen was, werd het Buitenveld gezien als een onnuttig gebied dat wachtte op exploitatie. Drie polders

Pagina 47 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel

werden in 1845- 1846 gebouwd. Het natuurlijk milieu was ten einde. Niet alleen uit landhonger maar ook uit financieel gewin vanwege een krappe staatskas verkocht de staat deze gebieden om het vruchtbaar bouwland van te laten maken. De constructie was echter zo opgezet dat door absenteïsme van de eigenaars en investeerders en hoge pachtsommen de pachtboeren niet investeerden maar de grond uitputten en de eens vruchtbare kwelder onvruchtbaar maakten. De roofbouw in de polders eindige pas met de komst van kunstmest.

Het eiland Texel groeide door inpoldering zowel aan de noord als zuidzijde. Als een vanzelfsprekendheid werd het natuurlijk milieu, een gezond getijdengebied met marginale bewoning, abrupt werd omgevormd tot landbouwgrond. Pas na het afdammen van de Lauwerszee in 1967 zou deze ongebreidelde landhonger in het Waddengebied stoppen.

Dankwoord

Dank gaat uit naar: Jan Zijp, (HHNK), Wilma Eelman, fam. Groen-Van Slingerland, Jort Smit, Govert van Noort, Museum Kaap Skil.

Pagina 48 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel

Literatuur

AHN2 (www.ahn.nl)

Archeologie West-Friesland, 2019. Kwaliteitshandboek van de Archeologische Dienst Gemeente Hoorn/West-Friesland. Gemeente Hoorn, Hoorn.

Archis 3.0

Bremer, J. T., 1988. Landbouwers en landarbeiders op Texel in 1988, in: Uitgave van de Historsiche Vereniging Texel 1988-9, 12-16.

Cuyck, P. van, 1789. Brieven over Texel en de nabijgelegen eilanden uit de aantekeningen van wylen den heere Pieter van Cuyck. (Samengesteld door J. G. Oldebarnevelt). Delft.

Danner, H. S., B. van Rijswijk, C. Streefkerk & F. D. Zeiler, 2009. Polderlands, glossarium voor waterstaatstermen. Wormer.

Eelman, W., 2012. De Texelse duinen door de ogen van twee duinontginners, in: Uitgave van de Historsiche Vereniging Texel 105, 8-13.

Eelman, W., 2010. Boerenbouwkunst op Texel. 450 jaar boerderijbouw in relatie tot agrarische geschiedenis en wooncultuur. Norg.

Eelman, W., 2021. (in druk) De boerderijen van het Bureau Wederopbouw Boerderijen in Eierland, in: Tijdschrift voor Historische Geografie 6.3, 267 – 281.

Gemeente Texel & Ia4Sale 2012: Beeldkwaliteitsplan buitengebied Deel 3 in het project ‘Ruimte voor ontwikkeling, samen zorgen voor de toekomst’, Gemeente Texel.

Hessing, W.A.M. et al. 2012. Toelichting bij de archeologische beleidskaart van de Gemeente Texel.

Geactualiseerde versie 2012 Vestigia Rapport V984, Amersfoort.

Nederlands Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft.

Haarlem.

Kuip, W., 2016. Texel and its cultural memory of the Second World War. Typescript Vrije Universuteit.

Le Francq van Berkhey , J., 1769. Natuurlyke historie van Holland. Eerste deel. Zp.

Pagina 49 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel

NN 1830, Vaderlandsche Letteroefenigen. Amsterdam.

NN 1837, Vaderlandsche Letteroefenigen. Amsterdam.

Paagman-Bakker, A., 1975. Kroniek van Eijerland. Den Burg.

Palm, M., 1988. De geschiedenis die de grond prijs geeft, in: Uitgave van de Historsiche Vereniging Texel 1988-6, 14-15.

Schliemann, H., 1892. Heinrich Schliemann’s Selbstbiographie bis zu seinem Tode vervollstandigt, Sopie Schliemann (Hrsg.), Leipzig.

Schoorl, H., 1999B. De Convexe Kustboog 2, Texel-Vlieland-Terschelling. Bijdragen tot de kennis van het westelijk Waddengebied en de eilanden Texel, Vlieland en Terschelling. Het westelijk Waddengebied en het eiland Texel vanaf circa 1550. Schoorl.

Vlis, J. A., van der, 1975. t Lant van Texsel, een geschiedschrijving. Den Burg, Texel.

Archieven

Collectie Hisorische Verniging Texel Nationaal Archief Den Haag

Noord Hollands Archief Regionaal Archief Alkmaar Westfries Archief

Universiteit van Amsterdam, beelcollectie Zuiderzeemusuem Collectie

Pagina 50 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel

Gebruikte afkortingen

AHN Actueel Hoogtebestand Nederland AMK Archeologische MonumentenKaart ARCHIS ARCHeologisch Informatie Systeem

HHNK Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier IVO Inventariserend Veld Onderzoek

KLIC Kabels en Leidingen Informatie Centrum KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie -Mv beneden maaiveld

NAP Normaal Amsterdams Peil

NITG Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen OAT Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel

PvE Programma van Eisen

SIKB Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer TNO Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek

WFA Westfries Archief

Pagina 51 van 57

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Schagen, Stede Broec en Texel