Schoeisel en inlegzolen

Uitgangsvragen:

2.3A Kan een specifieke soort schoen, met of zonder inlegzool, het ontstaan van een ulcus voorkomen bij patiënten met diabetes mellitus met verhoogd risico van het ontstaan van een voetulcus?

2.3B Kan een specifieke soort schoen, met of zonder inlegzool, de wondgenezing bevorderen bij patiënten met diabetes mellitus met een voetulcus?

Wetenschappelijke onderbouwing

In de onderzoeken over verschillende typen schoeisel met inlegzolen valt niet te onder- scheiden welk deel van de effecten gebaseerd is op kenmerken van het schoeisel en welk op kenmerken van de inlegzolen. Vermeldenswaardig is dat de inlegzolen in de meeste onderzoeken geen modificaties bevatten die inspelen op individuele verschillen in benodigde drukontlasting onder specifieke lokalisaties van de voet.

Preventie voetulcus

Een onderzoek met alternerende toewijzing van ofwel semi-orthopedisch schoeisel met kunstmatige afwikkeling aan de buitenzool en aangemeten inlegzolen, ofwel confectie- schoeisel, geeft aanwijzingen dat semi-orthopedisch schoeisel met inlegzolen effectiever

kan zijn bij de preventie van voetulcera.18 _{In één RCT werd een vergelijking gemaakt}

tussen semi-orthopedisch schoeisel met aangemeten inlegzolen (‘total contact’-principe), hetzelfde type schoeisel met geprefabriceerde inlegzolen en een groep met confectie- schoeisel. Er werden geen significante verschillen in optreden van voetulcera gedurende

de twee jaar follow-up waargenomen.19 _{De systematische review van Spencer et al.}

beschrijft onderzoek met een lage interne validiteit van Tyrell waarin een vergelijking wordt gemaakt tussen inlegzolen met plantaire polstering en inlegzolen volgens het

1

H O O F D S T U K B

‘total contact’-principe.20 _{Het is niet mogelijk met deze uitkomsten een specifieke soort}

inlegzool aan te bevelen.

Behandeling voetulcus

Drie RCT’s vergeleken bij plantaire neuropathische ulcera de therapeutische effecten van schoeisel (respectievelijk verbandschoeisel, of een ‘half-shoe’, of een mix van semi-ortho- pedisch schoeisel of ‘healing sandal’) met die van een ‘total contact cast’. Een ‘healing sandal’ is een sandaal met klittenbandsluiting en stijve buitenzool met kunstmatige afwikkeling. Een ‘half-shoe’ is een schoen waarbij de zool onder het voorvoetgedeelte geen contact maakt met de ondergrond, als het ware ‘zweeft’. Weliswaar werd er bij alle typen schoenen wondgenezing geobserveerd, maar wondgenezing trad significant vaker

en sneller op bij een behandeling met een ‘total contact cast’.14-16

Conclusies

Niveau 3

Er zijn aanwijzingen dat bij de preventie van voetulcera het gebruik van semi-orthopedisch schoeisel met volgens het ‘total contact’-principe aangemeten inlegzolen of geprefabriceerde inlegzolen (maar zonder toevoeging van individueel aangemeten specifieke drukontlastende elementen) bij een groep patiënten met diabetes mellitus niet tot een significante vermindering van de incidentie van voetulcera leidt.

A2: Reiber19,21

Niveau 3

Er zijn aanwijzingen dat bij de preventie van voetulcera het gebruik van semi-orthopedisch schoeisel met een kunstmatige afwikkeling aan de buitenzool en met individueel aangemeten inlegzolen, in vergelijking met confectieschoeisel, tot een significant lagere incidentie van voetul- cera (28% versus 8%) en een groter aantal ulcusvrije maanden (negen versus vier) leidt, bij patiënten met diabetes mellitus en een voetulcus in de voorgeschiedenis, maar zonder duidelijke voetdeformiteiten.

B: Uccioli18

Niveau 3

Er zijn aanwijzingen dat bij de behandeling van een diabetisch neuro- pathisch plantair ulcus het gebruik van confectieverbandschoeisel met een inlegzool met uitsparing onder het ulcus en een kunstmatige afwikkeling aan de buitenzool tot wondgenezing kan leiden, maar bij een significant kleiner percentage van de patiënten en minder snel, in vergelijking met het gebruik van een ‘total contact cast’.

Niveau 3

Er zijn aanwijzingen dat bij de behandeling van een diabetisch neuro- pathisch plantair ulcus het gebruik van een ‘half-shoe’ tot wond- genezing kan leiden, maar bij een significant kleiner percentage van de patiënten en minder snel, in vergelijking met het gebruik van een ‘total contact cast’.

A2: Armstrong15

Niveau 3

Er zijn aanwijzingen dat bij de behandeling van een diabetisch neuro- pathisch plantair ulcus het gebruik van een ‘healing sandal’ of semi- orthopedisch schoeisel tot wondgenezing kan leiden, maar bij een significant kleiner percentage van de patiënten en minder snel, in vergelijking met het gebruik van een ‘total contact cast’.

B: Mueller14

Overige overwegingen

Volgens de werkgroep kunnen bij patiënten met een diabetisch voetulcus redenen bestaan waardoor het gebruik van een voorlopig orthopedische schoen (VLOS; ook wel revalidatieschoen genoemd), verbandschoenen, een ‘half-shoe’ of een ‘healing sandal’ de voorkeur krijgt boven de toepassing van een ‘total contact cast’ of een ‘cast walker’. Dit geldt bijvoorbeeld indien de patiënt bij gebruik van een TCC of ‘cast walker’ zich niet aan de gebruiksvoorschriften houdt, indien de interventie tot een ernstig drukulcus heeft geleid en recidief daarvan mogelijk onvermijdbaar is, bij overgevoeligheid van de huid voor bestanddelen van de TCC of indien een patiënt psychische of sociale problemen ervaart bij het gebruik van het hulpmiddel.

Aanbevelingen

• Bij patiënten met diabetes mellitus en een voetulcus in de voorgeschiedenis, maar zonder voetdeformiteiten die orthopedisch maatschoeisel vereisen, kan men semi- orthopedisch schoeisel met een kunstmatige afwikkeling aan de buitenzool en met individueel aangemeten gepolsterde inlegzolen toepassen om de incidentie van voetulcera te verkleinen en het aantal ulcusvrije maanden te vergroten. • Volgens de werkgroep is het zinvol het gebruik van voorlopig orthopedisch

schoeisel (VLOS of revalidatieschoen), verbandschoeisel, een ‘half-shoe’ of een ‘healing sandal’ te overwegen indien bij de behandeling van patiënten met een diabetisch neuropathisch plantair ulcus een ‘total contact cast’ of een ‘cast walker’, door complicaties of andere redenen, niet (meer) wordt geaccepteerd door een patiënt.

3

H O O F D S T U K B