Figuur 2: Stroomschema en protocol voor het onderzoek naar de biobeschikbaarheid van lood in de bodem.
Is er sprake van loodverontreiniging in de bodem?
Leidt de loodconcentratie tot overschrijding van de MTR bij huidig/toekomstig bodemgebruik?
Nemen van bodemmonster en uitvoeren van de bodemexperimenten volgens deze richtlijn.
Gegevens invoeren in het blootstellingsmodel Sanscrit. Is er een humaan risico?
Uitvoeren van in vitro digestiemodel en bepalen van de relatieve orale biobeschikbaarheidsfactor.
De hoeveelheid lood in de bodem is een (potentieel) risico voor volksgezondheid:
Actie!
De hoeveelheid lood in de bodem vormt geen risico voor de volksgezondheid. Is de humane blootstelling voor de locatie relevant? Zoals (toekomstige) bebouwing, speeltuin etc.
JA JA Nee JA JA Nee Nee Nee Vooronderzoek Deze richtlijn Risicobeoordeling
1. Bemonsteren van de locatie (50 steken per meng- monster).
2. Aantal mengmonsters is afhankelijk van de
oppervlakte van de locatie. 3. Verpakken, transporteren
en opslag.
4. Drogen, breken, zeven en verdelen van de bodem. 5. Bepalen van de
bodemkarakteristieken 6. Uitvoeren van het in vitro
digestiemodel. 7. Bepalen van de totale
hoeveelheid lood in bodem en chyme.
8. Berekenen van de
bioaccessibility en relatieve biobeschikbaarheidsfactor. 9. Bepalen van de totale
hoeveelheid lood in pellet en opstellen van
massabalans.
10. Terugkoppelen van de data naar het RIVM.
11. Uitvoeren van de risicobeoordeling met Sanscrit.
6.
Dankwoord
De auteurs van dit rapport willen graag Nikolaj Walraven (Geoconnect) en Joke Wezenbeek (Grontmij) bedanken voor hun kritische blik op de verschillende conceptversies van dit rapport.
Literatuur
Baars AJ, Theelen RMC, Janssen PJCM, Hesse JM, Van Apeldoorn ME, Meijerink MCM, Verdam L, Zeilmaker MJ (2001), Report no. 711701025, National Institute for Public Health and the Environment, Bilthoven, The Netherlands.
Baars AJ (2007), Notitie: short term exposure.
Brand E, Otte PF, Lijzen JPA (2007), CSOIL 2000: an exposure model for human risk assessment of soil contamination. A model description. Report no. 711701054, National Institute for Public Health and the Environment, Bilthoven, The Netherlands. Bright, DA, Richardson GM, Dodd M (2006),, Do Current Standards of Practice in Canada Measure, What is Relevant to Human Exposure at Contaminated Sites? I: A Discussion of Soil Particle Size and Contaminant Partitioning in Soil, Human and Ecological Risk Assessment , 12:591-605, 2006.
Calabrese EJ, Stanek EJ, James RC, Roberts SM (1999), Soil ingestion. A concern for acute toxicity in children. Journal of Environmental Health 61, 18-23.
Circulaire bodemsanering (2006), deze circulaire is beschikbaar op het volgende internetadres (bezocht 8 juni 2007): http://www.vrom.nl/pagina.html?id=23288.
Edwards RE and Lioy PJ, (1999), The EL sampler: a press sampler for the quantitative estimation o dermal exposure to pesticides in house dust, Journal of Exposure Analysis and Environmental Epidemiology, 9, 521-529.
EPA (1999), Short sheet: IEUBK model bioavailability variable: EPA#540-F-00-006, Washington, USA.
EPA (2000), Short sheet: TRW recommendations for sampling and analysis of soil at lead sites: EPA#540-F-00-010, Washington, USA.
ISO (2006) DIS 17924 Soil quality – Assessment of human exposure from ingestion of soil and soil material – Guidance on the application and selection of physiologically-based extraction methods for the estimation of the human bioaccessibility/bioavailability of metals in soil.
Kissel JC, Rickter KY, Fenske RA (1996), Factors affecting soil adherence to skin in hand- press trials. Bull. Environ. Contam. Toxicol. 56, 722-728.
Kissel, JC, Shirai JH, Richter KY, Fenske RA (1998), Investigation of dermal contact with soil in controlled trails. J. Soil. Contam 7(6), 735-752.
Lijzen JPA, Baars AJ, Otte PF, Rikken MGJ, Swartjes FA, Verbruggen EMJ, van Wezel AP (2001), Report no. 711701023, National Institute for Public Health and the Environment, Bilthoven, The Netherlands.
Ljung K, Oomen AG, Duits M, Selinus O, Berglund M (2007), Bioaccessibility of metals in urban playground soils. J Environ. Sci. Health Part A 42(9).
Morrison AL and Gulson BL (2007), Preliminary findings of chemistry and bioaccessibility in base metal smelter slags. Science of the total environment. doi:10.1016/j.scitotenv.2007.03.034.
NEN 5709:2006, Bodem – Monstervoorbehandeling voor de bepaling van organische en anorganische parameters in de grond.
NEN 5740:1999, Bodem - Onderzoeksstrategie bij verkennend onderzoek - Onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem.
NEN 5742:2001, Bodem – Monsterneming van grond en sediment ten behoeve van de bepaling van metalen, anorganische verbindingen, matig-vluchtige organische verbindingen en fysisch-chemische bodemkenmerken.
NEN 5752:1995, Bodem – Bepaling van het gehalte aan carbonaten in grond- Gravimetrische methode.
NEN 5753:2006, Bodem – Bepaling van het lutumgehalte en de korrelgrootteverdeling in grond met behulp van zeef en pipet.
NEN 5754:2005, Bodem – Bepaling van het gehalte aan organische stof op massabasis in grond en waterbodem volgens de gloeiverliesmethode.
NEN 5780:2006, Bodem – Bepaling van de potentiële kationenuitwisselingscapaciteit en uitwisselbare basische kationen in grond.
NEN 6950:2005, Bodem – Koepelnorm voor de bepaling van geselecteerde elementen in bodem, waterbodem en (zuiverings)slib.
NEN 6961:2005, Milieu – Ontsluiting met salpeterzuur en zoutzuur (Koningswater) voor de bepaling van geselecteerde elementen in water, waterbodem, slib, slibhoudend water, luchtstof, grond en bouwstoffen.
NEN-EN-ISO 10390:2005, Bodem – Bepaling van de pH-waarde.
NEN-EN-ISO 17294-2:2004, Water – Toepassing van massaspectrometrie met inductief gekoppelde plasma (ICP-MS) – Deel 2: Bepaling van 62 elementen.
NVN 5725:1999, Nederlandse voornorm Bodem – Leidraad voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend, oriënterend en nader onderzoek.
Oomen AG, Brandon EFA, Swartjes FA, Sips AJAM (2006), How can information on oral bioavailability improve human health risk assessment for lead-contaminated soils? Implementation and scientific basis. Report no. 711701042, available at http://www.rivm.nl/en/, National Institute for Public Health and the Environment, Bilthoven, The Netherlands.
Otte PF, Lijzen JPA, Otte JG, Swartjes FA, Versluijs CW (2001), Evaluation and revision of the CSOIL parameter set. Proposed parameter set for human exposure modeling and deriving Intervention values for the first series of compounds. Report no. 711701 021, National Institute for Public Health and the Environment, Bilthoven, The Netherlands. Paustenbach DJ, Finley BL, Long TF (1997), The critical role of house dust in understanding
the hazards posed by contaminated soils. International Journal of Toxicology 16, 339- 362.
Roberts SM (2004), Debate and Commentary: Incorporating information on bioavailability of soil-borne chemicals into human health risk assessments. Human and Ecological Risk Assessment 10, 631-635.
Sheppard SC and Evenden WG (1994), Contaminant enrichment and properties of soil adhering to skin. J. Environ. Qual. 23, 604-613.
Appendix
A. Overzicht van de verschillende NEN-normen B. Gebruikte afkortingen
C. Lijst met verklarende termen en definities
D. RIVM-ARO SOP 500: in vitro digestiemodel RIVM
E. RIVM-ARO SOP 469: koningswaterdestructie van vaste en vloeibare monsters. F. RIVM-LVM SOP 419: bepaling van Al, As, Ba, Be, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K,