Samenvatting en analyse van de waterteelt van irissen

4.7.1

Inleiding

Waterteelt van irissen kan een volwaardig product leveren, dat bovendien beter open komt op de vaas en minder kost. Dit heeft het tienjarig onderzoek van het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO)

uitgewezen. Het onderzoek werd voor een deel uitgevoerd in samenwerking met Marcel Boos uit

Wervershoof. Hij ontwikkelde een speciale iristray; PPO loste een aantal van de problemen van de teelt op. De eerste jaren is vooral gekeken naar de watertemperatuur, beluchting van het water, de invloed van pH en bemesting, het voortrekken in een cel en evt. ziekteverspreiding. De laatste jaren is aandacht besteed aan het vastzetten van de bollen, tegengaan van algengroei, gebruik van GA3 om de stengels te verlengen en het evt. optreden van stinkend zachtrot. Het totaal van onderzoek heeft geleid tot een bruikbare teeltwijze.

4.7.2

Aspecten van de teelt

Start

In het onderzoek is gebruik gemaakt van de zgn. “Boostray” van 40x60 cm. Deze bevat 70 gaten voor de bollen, wat overeen komt met een plantdichtheid van 4 bollen per maas.

Door de trays en de bakken te ontsmetten in een reinigingsmiddel, bijvoorbeeld Jet 5, wordt bij iedere teelt een schone start gemaakt. In de proeven zijn de bollen zelf meestal niet ontsmet. Dit heeft niet geleid tot uitval.

Het is belangrijk de bollen goed vast te zetten in de conische gaten van de tray. Daarmee wordt omvallen voorkomen. Tijdens de teelt krimpen de bollen, waardoor ze bij de oogst los zitten. Om te voorkomen dat de buurplanten bij het optrekken scheef gaan staan, is het nodig steungaas te gebruiken. Er moet dus een voorziening gemaakt worden om steungaas aan te kunnen brengen.

Als door teeltwijze of cultivarkeuze een lagere plantdichtheid moet worden aangehouden, blijven sommige gaten open. Het water kan daar aan licht worden blootgesteld, waardoor algengroei kan optreden. Probeer lichtinval zoveel mogelijk te voorkomen, bijvoorbeeld door het aantal gaten in de tray aan te passen. Vanwege de kans op algengroei is het gebruik van een open tray of gaasrasterwerk minder wenselijk. Als de bollen te groot zijn voor de gaten, bestaat het risico dat de wortelkrans boven water blijft, wat tot Penicillium kan leiden. De tray moet dan worden verzwaard of klemgezet, opdat hij diep genoeg in het water ligt. Tulpentrays met prikkers kunnen niet worden gebruikt. Door de verwondingen is de kans op Penicillium te groot.

Waterniveau

Stilstaand water geeft een goed product iris, mits de waterhoogte in de bak minimaal 5 cm is gedurende de teelt. Een lager waterniveau zorgt voor kortere planten met een grotere kans op bloemverdroging.

Beluchten van het water is niet nodig. De bolbodems moeten wel onder water blijven. In het onderzoek gaf het half of geheel onder water staan van de bollen geen problemen met de kwaliteit.

GA3

Door gibberelline GA3 (Berelex) toe te voegen aan het water bij het planten, worden de stengels langer. Dit is nodig om de vergelijking met de grondteelt te kunnen doorstaan.

De dosering is 1 pil van 10 g per 10 l water (0,1%). Water moet regelmatig worden bijgevuld vanwege verdamping. Dit bijvullen kan zonder GA3 gebeuren. Het water mag niet in zijn geheel ververst worden, omdat GA3 zijn werk dan niet goed genoeg doet.

Voortrekken

daarmee belangrijk verkort van gemiddeld 9 weken naar 6 weken. Met de voortrektemperatuur kan de lengte van de te oogsten bloem in warmere periodes worden verbeterd. Het beste is om voor te trekken bij 17°C gedurende ongeveer 3 weken. Door deze temperatuur van 17°C wordt vooral in het late voorjaar of de vroege herfst een betere kwaliteit en langere iris geteeld. In de zomer is een temperatuur van 3 weken 13°C nog beter voor de snijlengte.

Bemesting

Bemesting van het water bleek in onderzoek van PPO niet nodig. Wortelende bollen bij een te hoge EC gaven zelfs gemakkelijk wortelverbranding te zien. De reservestoffen in de bol zijn voldoende om een goede kwaliteit iris te krijgen zonder bemesting. Proeftuin Zwaagdijk stelt dat bemesting wel gunstig kan zijn. Om te voorkomen dat te arm geteelde bollen te weinig voeding hebben, is het wellicht verstandig om toch wat te bemesten. Laat de bollen eerst rustig bewortelen zonder bemesting en houdt dan vanaf 3 weken na het planten een EC=1 aan met kalisalpeter. Met deze toevoeging zal geen wortelverbranding optreden.

pH van het water

Aan het einde van de teelt kan de pH op onverwachte momenten omlaag schieten naar 4 a 4,5. Het gevolg is een belangrijk grotere kans op late bloemverdroging. De pH moet daarom ongeveer eenmaal week worden gecontroleerd; in de laatste 3 weken is het verstandig een paar maal per week te controleren. Bij een te lage pH moet het water worden ververst. Dit kan voorkomen gedurende de laatste 1à 2 weken voor de bloei. Deze verversing kan dan met schoon water gebeuren; GA3 of bemesting zijn dan niet meer nodig.

Kastemperatuur

Bij eenzelfde kastemperatuur is een waterteelt ongeveer een week korter dan een grondteelt. Dit komt doordat de watertemperatuur bij gelijke kastemperatuur hoger is dan de grondtemperatuur. Deze hogere temperatuur geeft kwaliteitsvermindering van de bloemen (kortere stelen). Door de kastemperatuur

1 à 2°C lager in te stellen dan bij een grondteelt, wordt een goede bloemkwaliteit verkregen. De teeltduur is dan weer net zo lang als die van de grondteelt.

Ziekten

Er is geen tot weinig uitval opgetreden, zonder dat bolontsmetting was toegepast. Dit in tegenstelling tot de teelt in grond, waar meestal wel uitval door Pythium of Penicillium optreedt. Een voorwaarde is wel dat de bolbodem met de wortelkrans bij het planten in het water wordt gezet. Blijft de wortelkrans boven water (bijv. doordat te grote bollen zijn gebruikt die niet helemaal in de gaten passen, dan geeft de hoge RV tussen water en wortelkrans een veel grotere kans op Penicillium. Goed sorteren op grootte van de bollen is dus een voorwaarde, evenals het verzwaren of het vastklemmen van de tray bij grote maten bollen.

De bacterieziekte stinkend zachtrot kan problemen geven bij hoge temperaturen. Uit het onderzoek is nog geen advies ter bestrijding naar voren gekomen.

Voordelen waterteelt

Het grootste voordeel van waterteelt is dat bloemen mooier open komen dan bij de grondteelt. Een ander voordeel is dat de bollen kunnen worden voorgetrokken in een cel of schuur gedurende 3 weken. De kasperiode wordt daarmee belangrijk verkort van gemiddeld 9 weken naar 6 weken. Er kunnen dus 1 of 2 teelten per seizoen extra worden gedraaid. Als de bakken op roltafels worden geplaatst, hoeven er geen paden te zijn. Daardoor neemt de kasbenutting met 20% toe. De kaskosten (afschrijving en verwarming) zijn per steel dus veel lager. Ook hoeft een aantal teeltmaatregelen, zoals stomen en onkruidbestrijding niet te worden uitgevoerd. Het gebruik van GA3 brengt wel extra kosten met zich mee.

Tegenover deze besparingen staat een flinke investering bij aanvang van deze teeltmethode. Ondanks deze grote investering is de kostprijs per steel bij de waterteelt lager dan bij de grondteelt.

Een ander groot voordeel is de werkhouding bij het planten. Door de trays op de juiste hoogte te brengen gaat het planten veel makkelijker en sneller. Dit geldt ook voor het oogsten. Ook het rooien van

achtergebleven bollen is niet aan de orde.

Praktijk

per steel, als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Ook een jaarrondteelt behoort tot de

mogelijkheden. Door de kortere kasperiode, het gebruik van roltafels en een lagere kastemperatuur is er veel energie te besparen. Het onderzoek is hiermee afgesloten. Het is nu aan de praktijk er iets mee te doen. Tot nu toe is alleen Marcel Boos op kleine schaal met succes bezig met waterteelt van irissen.

4.7.3

Conclusie

10 Jaar onderzoek heeft veel gegevens opgeleverd over diverse aspecten van de waterbroei van iris. Jaarrond kan een goed product worden afgeleverd dat qua lengte overeen komt met de lengte van grondteelt. Alleen zijn de planten iets lichter in gewicht. Belangrijke voorwaarden om een goede lengte te krijgen zijn GA3 (Berelex) in het water en voortrekken in warme periodes. Ondanks een grote investering is de kostprijs per irisbloem bij de waterteelt lager dan die bij de grondteelt, bij een vergelijkbare bloemprijs.