Samen in de wijk
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 16000 18000
2030 2025 2020 2015 2010 2005 2000 1995 1990
Thuiswonend kind Samenwonend Ouder in 1-ouder huishouden
Alleenstaand Institutioneel Overig
Aantal inwoners
Î
Î
GGD Brabant-Zuidoost 2016 39
Beeld voor Asten
Beleving van omvang en opvang door eigen sociaal netwerk bij 19 t/m 64-jarigen en 65-plussers (%) [5]
Beeld voor Asten
Frequentie van contact met buurtbewoners bij 19 t/m 64-jarigen in Asten en de regio [5]
Gewijzigde rol van gemeente in de samenleving Gemeenten hebben lang via het welzijnswerk en samen met de kerken en scholen, een taak gehad in het goed laten samenleven van mensen. De huidige cultuuromslag naar de participatiesamenleving betekent dat deze rol van de gemeente verandert. Het initiatief verschuift van overheid naar burger. Daarbij is sprake van een omslag in het denken en handelen:
van ‘burgerparticipatie’ in overheidsplannen naar
‘overheidsparticipatie’ in burgerinitiatieven [6]. Deze verandering vraagt tijd, iedereen moet wennen aan zijn nieuwe rol.
De gemeente kan burgerinitiatieven faciliteren, bijvoorbeeld door budget beschikbaar te stellen maar ook door niet te grote regel- en verantwoordingsdruk uit te oefenen. De gemeente Asten vindt het belangrijk om burgerinitiatieven te ondersteunen en te integreren binnen het gemeentelijk beleid. Ze zal hiertoe in 2016 een plan van aanpak vaststellen.
ADVIES VOOR ASTEN
Blijf investeren in een aantrekkelijke en veilige leefomgeving, in samenspraak met bewoners.
9 De sociale en fysieke leefomgeving kunnen elkaar wederzijds versterken. Door de leefomgeving op een bepaalde manier in te richten kan de gezondheid bevorderd worden. Daarbij zijn verschillende thema’s van belang, zoals gezonde mobiliteit, natuur, groen en water, sport en spelen, openbare ruimte, milieukwaliteit, en binnenmilieu. Maak daar gebruik van. Een goed opgezette wijk kan sociale interactie tussen wijkbewoners stimuleren en omgekeerd kan in een wijk met een goede sociale cohesie gezamenlijk bijgedragen worden aan een schone, aantrekkelijke en veilige fysieke omgeving.
De Paddenstoelenbuurt is hiervan een mooi voorbeeld met wijkondersteuningspunt De Stip als middelpunt.
9 Stimuleer en faciliteer buurtinitiatieven die de leefbaarheid en een gezonde omgeving versterken; geef burgers ruimte om de sociale en fysieke inrichting van hun wijk in te vullen.
Denk daarbij zowel aan verantwoordelijkheden als budgetten. In Asten krijgt dit steeds meer vorm vanuit het dorps- en wijkgericht werken, ondersteund door ONIS. De dorpsraden en werkgroepen Zorg krijgen veel mogelijkheden wat betreft de fysieke en sociale inrichting van hun dorp. De dorps- of wijkondersteuner is hierbij soms de verbinder tussen gemeente en organisaties op het gebied van gezondheid, welzijn en zorg.
9 Geef ruimte aan wijkbewoners om na te denken over nieuwe woon- en zorgconcepten voor mensen met beperkingen. Het toenemend aantal alleenstaande ouderen heeft invloed op het wonen, de zorg en het samenleven in de wijken. Houd rekening met een behoefte aan nieuwe woon- en zorgconcepten voor alleenstaande ouderen, aan gemaksdiensten, gemeenschappelijke (woon) voorzieningen en nieuwe ontmoetingsplaatsen. In Asten zijn ook op dit gebied al vele aansprekende voorbeelden te geven zoals de aangepaste woonvormen voor mensen met autisme en de huiskamerprojecten Blij(f) actief in Ommel en de huiskamer in Heusden.
Samen in de wijk
0 20 40 60 80 100 ik heb voldoende
mensen om mij heen wanneer ik behoefte heb, kan ik altijd bij mijn vrienden terecht
GGD Brabant-Zuidoost 2016 40
+
KERNBOODSCHAP II
In de eigen woonomgeving hulp geven en ontvangen draagt bij aan een sociale en gezonde buurt.
Veel inwoners van Asten staan voor elkaar klaar In Asten geeft 78% van de volwassenen en 72% van de ouderen aan iemand in de omgeving te hebben waarbij ze terecht kunnen met hun dagelijkse problemen. Een steun of toeverlaat hoeft niet per GH¿QLWLH GLFKWELM WH ZRQHQ ,Q GH SUDNWLMN EOLMNW GDW
wel vaak het geval te zijn. Ruim driekwart van de volwassen inwoners van Asten is van mening dat de mensen in hun buurt elkaar helpen en eenzelfde percentage zegt zelf af en toe iets voor de buren te doen [5].
Beeld voor Asten
Volwassenen (19 t/m 64 jaar) die het eens zijn met de stelling: ‘de mensen in mijn buurt helpen elkaar’ (%) [5]
Zelf doen en hulp vragen
Van mensen wordt verwacht dat ze meer voor zichzelf en elkaar zorgen, ook wanneer ze ouder worden. Iedereen, ook iemand met een beperking of (chronische) ziekte, voert in meer of mindere mate regie over zijn eigen leven. Niet iedereen is echter in staat om dit, al dan niet met ondersteuning van naasten, goed te doen. Dan is (tijdelijke) ondersteuning van vrijwilligers of professionals nodig.
In Asten kan men hiervoor o.a. terecht bij Steunpunt Guido en het dorpssteunpunt Heusden.
Beeld voor Asten
Beschikbaarheid van hulp binnen de eigen omgeving, indien nodig vanwege de eigen gezondheid, onder 19- t/m 64-jarigen en 65-plussers (%) [5]
In het algemeen zijn mensen graag bereid om iets voor een ander te doen. Zelf om hulp vragen is echter voor veel mensen moeilijk. Deze vraagverlegenheid is regelmatig een obstakel bij het zorgen voor elkaar. De hulpvraag wordt niet of onduidelijk gesteld, waardoor er geen of niet de juiste hulp gegeven wordt [7].
toelichting over vraagverlegenheid
Ruimte voor keuzevrijheid respecteren
Iedereen kan zich inzetten voor een ander of voor de buurt, zonder dat het een verplichting is. De
‘samenkracht’ in de vorm van burenhulp, mantelzorg en lotgenotencontact wordt gestimuleerd om mensen te helpen die het niet alleen redden. Er zijn ook mensen die niet bezocht of geholpen willen worden.
Het voeren van eigen regie impliceert ook dat mensen steun mogen weigeren. Andersom zijn er mensen die om welke reden dan ook geen hulp willen geven. Ook deze keuze moet gerespecteerd worden. Mensen die belemmeringen ondervinden om zelf hulp te bieden aan anderen kunnen hierin ondersteund worden, zodat ook zij de positieve effecten van meedoen kunnen ervaren.
Samen in de wijk
0
GGD Brabant-Zuidoost 2016 41
+
+
zie ook ‘langer thuis’
Vergroot de samenkracht door aan te sluiten bij de lokale energie
De gemeente kan een bijdrage leveren aan het versterken van de samenkracht van mensen. In kleine kernen heerst vaak een sterk ons-kent-ons gevoel en zijn mensen uit zichzelf bereid elkaar te helpen.
De gemeente heeft dan vooral een faciliterende rol, zoals het bieden van een ruimte aan vrijwilligers. In buurten met minder sociale cohesie moeten mensen persoonlijk benaderd worden om zich in te zetten voor elkaar.
Dit lukt het best door aan te sluiten bij de lokale energie. Welke mensen zijn bereid zich in te zetten?
Welke mogelijkheden zien zij? Wat willen zij zelf oppakken? Sluit aan bij hun motivatie, talenten en hobby’s [12].
zie ook ‘de kracht van gezondheid’
Lokaal Sociaal Netwerk Asten
Asten kent diverse natuurlijke vindplaatsen en aanspreekpunten in het sociaal domein, waaronder bijvoorbeeld de maatschappelijke knooppunten zoals dorpssteunpunt Heusden, burgerinitiatief dagbesteding Ommel, steunpunt voor dorps- wijk- en cliëntondersteuning de Beiaard, wijkondersteuningspunt de Stip, basisvoorziening participatie Asten-Someren en scholen.
In Heusden en de Paddenstoelenwijk werken dorps- en wijkondersteuners. Het team van het Steunpunt Guidoasten zorgt voor lokale cliëntondersteuning en coördinatie tussen de dorps- en wijkondersteuners en het gebiedsgericht team.
Het ‘Sociaal Netwerk Asten’ ondersteunt de verschillende vindplaatsen en aanspreekpunten en de werkers die hier actief zijn. Binnen dit netwerk hebben professionele- en vrijwilligersorganisaties onderling afgesproken om met elkaar samen te werken en af te stemmen.
Dit alles moet er in Asten toe leiden dat burgers en netwerkpartners de weg weten te vinden naar informatie en hulp, ondersteund worden in hun zelfredzaamheid en het inzetten van hun sociale netwerk en hun vragen bij de juiste netwerkpartner(s) terecht komen.
Samen in de wijk
Samenleven met dementie
Het aantal mensen met dementie zal de komende jaren in Nederland gemiddeld met 70% toenemen.
De schatting van het aantal inwoners van Asten met dementie in 2030 varieert van 165 (RIVM) tot 542 (Alzheimer Nederland) inwoners, afhankelijk van het gebruikte rekenmodel. In 2013 waren er volgens Alzheimer Nederland 246 mensen met dementie in Asten. Dit aantal, gebaseerd op bevolkingsonderzoek, betreft cijfers over de gehele bevolking inclusief verpleeghuizen.
Prevalentiecijfers van het RIVM laten zien voor 2013 minder mensen met dementie zien, namelijk 79. Echter gaat het in dit geval alleen om mensen met dementie die bij huisartsen geregistreerd staan.Mensen leven gemiddeld acht jaar met dementie, voor het grootste deel thuis.
De ondersteuning door naasten is een onlosmakelijk onderdeel van het leven van mensen met deze ziekte.
Daarom is het van belang dat in de zorg rondom dementerende ouderen ook de mantelzorgers centraal staan. Als meer helpers actief (kunnen) worden, zijn de lasten beter te dragen. Op dit moment hebben partners van mensen met dementie vier keer zo veel kans op een depressie vergeleken met mensen met een partner zonder dementie.
In een dementievriendelijke samenleving zijn burgers toegerust om mensen met dementie en hun mantelzorgers te helpen. Dit kan bijvoorbeeld door hulp te bieden bij het winkelen of door mogelijkheden te creëren voor deelname aan verenigingsactiviteiten. Gemeenten kunnen investeren in bewustwording van het perspectief van mensen met dementie en hun mantelzorgers.
[8 - 11]
Î
Î
GGD Brabant-Zuidoost 2016 42
ADVIES VOOR ASTEN
Blijf investeren in een ‘mensvriendelijke’
gemeenschap.
9 De transities in het sociale domein vragen van elke burger, kwetsbaar of zelfredzaam, meer eigen regie. Houd daarbij rekening dat mensen hun netwerk niet vanzelfsprekend in de eigen woonomgeving hebben. Digitale initiatieven om hulpvraag en aanbod aan elkaar te koppelen zijn daarom waardevol.
9 Houd rekening met het feit dat mensen het soms lastig vinden om hulp in hun omgeving te vragen.
Mensen met vraagverlegenheid zijn dan met hun hulpvraag niet zichtbaar. Dit kan ook in buurten met een goede sociale cohesie het geval zijn.
9 Stimuleer en ondersteun daarnaast initiatieven waar het gaat om ontmoeting. Het kennen van buurtgenoten is een goede basis voor leefbaarheid.
Draag zorg dat de positieve voorbeelden binnen de diverse dorpen en wijken met elkaar worden gedeeld. Maak hiervoor gebruik van het Sociaal Netwerk Asten en geef meer bekendheid aan de mogelijkheden hiervan.
9 Overweeg de mogelijkheid om een dementievriendelijke gemeente te worden op dorps- en wijkniveau. Daarbij worden de mogelijkheden voor mensen met dementie vergroot om zo lang mogelijk te kunnen deelnemen aan de samenleving. Samen met diverse partners wordt op dorps- en wijkniveau gewerkt aan de verbinding van ketenzorg met leefbaarheid en welzijn binnen het sociale domein. Initiatieven komen vanuit de dorpen en wijken, maar de gemeente zorgt daarbij voor ondersteuning en randvoorwaarden.
Samen in de wijk
Î Î
GGD Brabant-Zuidoost 2016 43
+
KERNBOODSCHAP III
Een gezonde, veilige en prettige leefomgeving stimuleert het samen leven in de wijk en nodigt uit tot ontmoeten, bewegen, spelen en recreëren.
Inwoners van Asten positief over hun leefomgeving
De overgrote meerderheid van de inwoners van Asten is (zeer) tevreden over hun leefomgeving. Ruim driekwart van de volwassenen geeft een rapportcijfer 8 of hoger aan de woonomgeving [5].
,Q $VWHQ JHYHQ VLJQL¿FDQW PHHU PHQVHQ dan in de regio (91%) een voldoende voor hun buurt. De afstand tot voorzieningen zoals winkels en scholen is voor de meeste mensen beperkt. Uit de Leefbaarometer blijkt ook dat leefbaarheid in Asten goed is [13]. Deze bestaat uit veelal objectieve maten over onder meer woningvoorraad, sociale samenhang, voorzieningen en veiligheid. Veiligheid is een belangrijk aspect voor een leefbare buurt.
Ongeveer 86% van de 19-plussers in Asten voelt 85% zich dag en nacht veilig.
Zoals verwacht is de ervaren veiligheid overdag (96%) groter dan ’s avonds/’s nachts (85%) [5].
Groen is gezond
Mensen die in een groene omgeving wonen voelen zich zowel geestelijk als lichamelijk gezonder vergeleken met mensen die in een minder groene omgeving wonen [14]. Bovendien is de leefomgeving medebepalend voor de mogelijkheid voor mensen zich gezond te gedragen [15]. Een groene, verkeersveilige RPJHYLQJ PHW JRHGH ZDQGHO HQ ¿HWVURXWHV QRGLJW
mensen uit tot bewegen.
Een omgeving met veilige speel- en groenvoorzieningen biedt mogelijkheden voor kinderen om zich lichamelijk en sociaal te ontwikkelen en geeft ruimte voor mensen om elkaar te ontmoeten en te recreëren.
In vergelijking met de regio lijken de inwoners van Asten meer tevreden over de speelmogelijkheden en GH¿HWVHQZDQGHOPRJHOLMNKHGHQLQKXQEXXUW[5]
Beeld voor Asten
(Grote) tevredenheid over speel-, groen- en wandel/
¿HWVYRRU]LHQLQJHQELM WPMDULJHQ [5]
zie ook ‘gezond bezig’
Veehouderij en Gezondheid
In 2014 heeft het RIVM, in samenwerking met het IRAS van de Universiteit Utrecht, het Nivel en Wageningen UR, een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar veehouderij en gezondheid van omwonenden (VGO-Onderzoek) [16]. De recent gepubliceerde resultaten komen op hoofdlijnen overeen met een eerder onderzoek uit 2011. Mensen die in de buurt van een veehouderij wonen hebben vaker een verminderde longfunctie, vaker longontstekingen en COPD-patiënten merken een verergering van hun ziekte.
Astma en allergieën komen daarentegen minder vaak voor. De verminderde longfunctie komt met name voor bij mensen die veel veehouderijbedrijven in hun directe omgeving hebben. Deze resultaten benadrukken het belang van het meewegen van gezondheidsaspecten bij omgevingsplannen.
Samen in de wijk
0
GGD Brabant-Zuidoost 2016 44
Zorgvuldige veehouderij Buitengebied in De Peel
De gemeente Asten is een plattelandsgemeente in De Peel met een groot en mooi buitengebied.
De Peel heeft de hoogste veedichtheid van Europa. Ook de gemeente Asten kent veel en grote landbouwbedrijven, met een concentratie direct ten zuiden van de kern Heusden. Er is daar sprake van een overschrijding van de geur- en
¿MQVWRIQRUPHQ'H]HFRQFHQWUDWLH]RUJWHUYRRU
dat door inwoners op sommige plekken overlast wordt ervaren en/of dat zij zich zorgen maken over mogelijke gezondheidsrisico’s.
Dialoog
De gemeente Asten wil samen met de dorpsraad Heusden en het ZLTO-bestuur Asten naar een zorgvuldige veehouderij met een breed draagvlak in de omgeving. Zij hebben daarom in 2014 samen het initiatief genomen om brede dialooggesprekken te voeren met de inwoners van Heusden over de landbouw. Tijdens deze dialooggesprekken zijn de zorgpunten en belangrijkste knelpunten in Heusden benoemd met als doel om te komen tot een zorgvuldige veehouderij.
Astenaren minder bezorgd over invloed van omgeving op gezondheid
Circa 9% van de volwassen inwoners van Asten wordt ernstig gehinderd door geluid, vooral afkomstig van brommers/scooters, buren en verkeer op wegen waar je niet harder mag dan 50 km/uur. Maar de geluidshinder in Asten is VLJQL¿FDQWODJHUGDQLQGHUHJLR
De zorgpunten hebben betrekking op de toenemende schaalvergroting, de overschrijding YDQ GH JHXU HQ ¿MQ VWRIQRUPHQ GH
landschappelijke inpassing van stallen, de mogelijke gevaren voor de volksgezondheid en het moeilijk samengaan van de landbouw met andere functies in het buitengebied. De knelpunten zijn concrete locaties/bedrijven in het buitengebied waarvan overlast wordt ervaren. Voor deze knelpunten is of wordt in kleiner verband op buurtniveau aan oplossingen gewerkt. De gemeente heeft dit proces gefaciliteerd met ondersteuning van het Urgentieteam van de provincie Noord-Brabant.
Geurbeleid
De gemeenteraad heeft 5 juli 2016 een Geurverordening vastgesteld, waarin de regels voor geur strenger zijn geworden, met name in het gebied ten zuiden van Heusden. Ook zullen in het bestemmingsplan Buitengebied waarschijnlijk regels worden opgenomen om nieuwe knelpunten zoveel als mogelijk te voorkomen.
Daarnaast wordt 7% van de volwassen inwoners erg gehinderd door geur. De meeste geurhinder wordt ondervonden van open haard/allesbrander/
andere houtkachel, stallen met vee/pluimvee en landbouw- en veeteeltactiviteiten. Opvallend GDDUELM LV GDW PHQ VLJQL¿FDQW PLQGHU YDDN
bezorgd is over de invloed van de omgeving op de gezondheid dan in de regio (7% versus 14%).
2RNLVPHQVLJQL¿FDQWPLQGHUYDDNEH]RUJGRYHU
infectieziekten die overdraagbaar zijn van dier op mens
HQRI UHVLVWHQWH EDFWHULsQ HQRI ¿MQVWRI
versus 28%) [5].
Beeld voor Asten Samen in de wijk
Geluidshinder
Asten 9%
Zuidoost-Brabant 16%
Geurhinder
Asten 7%
Zuidoost-Brabant 8%
Bezorgd over invloed omgeving op gezondheid
Asten 7%
Zuidoost-Brabant 14%
Aandeel volwassenen dat erg gehinderd wordt door geluid of geur en dat bezorgd is over de invloed van de omgeving op de gezondheid (%) [5]
Î
Î
GGD Brabant-Zuidoost 2016 45
ADVIES VOOR ASTEN
Bewoners zijn de ervaringsdeskundigen van de buurt;
vraag hen zo vroeg mogelijk mee te denken bij alle plannen die hun directe woon- en leefomgeving aangaan.
9 Bekijk de leefbaarheid van de buurt vanuit het brede kader van een gezonde leefomgeving die als prettig wordt ervaren en uitnodigt tot gezond gedrag. Kenmerken van een gezonde leefomgeving zijn bijvoorbeeld een omgeving die schoon en veilig is, uitnodigt tot bewegen, spelen en sporten, een goede milieukwaliteit heeft (geluid, lucht, bodem, externe veiligheid), de kwaliteit van de openbare ruimte zoals bijvoorbeeld leegstand of onderhoud van speelveldjes en de mate waarin de gestelde regels op het gebied van leefbaarheid gehandhaafd worden.
9 De nieuwe Omgevingswet biedt kansen om gezondheid, milieu en ruimtelijke ordening een integrale plek te geven in omgevingsbeslissingen.
Dit kan al in de fase voorafgaand aan de implementatie van deze wet. In de Omgevingswet is vastgelegd dat gezondheidseffecten meegenomen moeten worden bij omgevingsplannen en vergunningverlening. Het vroegtijdig betrekken van het thema gezondheid in plan- en besluitvorming vermindert de kans op negatieve gezondheidseffecten en voorkomt onnodige kosten en publieke onrust.
9 Ook in het beleid rondom veehouderijen is het van belang om aandacht te hebben voor de mogelijke gezondheidseffecten.
Dit kan door het verminderen van uitstoot van nieuwe en bestaande bedrijven door het aandringen op en handhaven van bronmaatregelen en het inzetten op technische mogelijkheden om de uitstoot zowel binnen als buiten de stal te verminderen. Ook kan men inzetten op een minimale afstand tussen woonhuizen en veehouderijen. Het advies van de GGD is dat deze afstand minimaal 250 meter moet zijn. Daarnaast kan de evaluatie van de geurregelgeving, met name ten aanzien van de hoogte en onderbouwing van de normen en mogelijkheden die gemeenten hebben om bestaande overlast te verminderen, worden meegenomen in het geurbeleid. De gemeenten kunnen gebruik maken van de Handreiking veehouderij en gezondheid. De bedoeling is dat hiermee de afweging gemaakt wordt of een vergunningaanvraag ook impact heeft op de gezondheid van omwonenden.
Hiervoor zijn 8 criteria opgesteld. Als de gemeente inschat dat één van die criteria relevant kan zijn, kan zij de GGD om een gezondheidsadvies vragen. De GGD gebruikt hiervoor het toetsingsinstrument dat als bijlage bij de handreiking zit.
Samen in de wijk
Î Î
GGD Brabant-Zuidoost 2016 46
+ +
INSPIRERENDE VOORBEELDEN
Stichting Hondenlosloopterrein de Kluifzwam Asten
Het Hondenlosloopterrein de Kluifzwam is een terrein binnen de bebouwde kom van Asten waar honden naar hartenlust kunnen rennen en spelen. Het is een initiatief van de hondenliefhebbers uit de Paddenstoelenwijk dat bijdraagt aan de leefbaarheid in de buurt
Samen Bergen verzetten……natuurlijk!
Met deze initiatievenkrant informeert de gemeente Bergen haar inwoners over mooie initiatieven van inwoners die bijdragen aan de leefbaarheid in de gemeente.
‘We are Neighbours’ – Bijzonder Jeugdwerk Brabant
Een project in Helmond om jongeren en buurtbewoners aan elkaar te verbinden door middel van creatieve activiteiten. In vier actieve en creatieve workshops stelden beide groepen hun eigen (voor)oordelen op de proef. Op bijzondere wijze ontdekten ze het verhaal achter de ander.
Handen Ineen in Valkenswaard
Handen Ineen is een project van Valkenhof, Lunet zorg en GGzE De Boei, gesteund door de gemeente Valkenswaard. Handen Ineen wil verbindingen leggen tussen het verenigingsleven, kwetsbare burgers en (professionele) zorginstellingen, zodat kwetsbare burgers opgenomen worden in bestaande verenigingen.
MEER KIJKEN?
Ź Databank Effectieve sociale interventies Movisie
Ź Groene burgerinitiatieven
Alles is gezondheid…in de wijk. Groene burgerinitiatieven in Deventer
Alles is gezondheid…in de wijk. Groene burgerinitiatieven in Deventer