Rundvleesproductie krimpt verder in

Door overproductie van rundvlees in de EU en hervorming van de marktordening is de Ne- derlandse rundvleesproductie onder druk gezet. Vooral in de stierenhouderij loopt de productie terug. In het verleden zijn diverse ketenprojecten zonder succes beëindigd. Een ver- dere sanering van slachthaken is nodig om te grote concurrentie tegen te gaan. Anders dan het kalfsvlees heeft het Nederlandse rundvlees in de markt geen bijzondere positie. Op de bui- tenlandse markt kan het alleen opvallen door de lage prijs. Mede door het milieubeleid wordt de rundvleesproductie in Nederland steeds meer teruggedrongen tot bijproduct van de melk- veehouderij. Hierdoor komen initiatieven op het gebied van kwaliteitsproductie niet eenvoudig van de grond.

Vooral teruggang in vleesstierenhouderij

De Nederlandse rundvleesproductie is de afgelopen jaren sterk afgenomen. De teruggang be- staat vooral uit de afname van het aantal vleesstieren. Doordat het aantal melkkoeien afneemt, is ook de uitstoot van deze dieren gedaald. In 1999 was meer dan twee derde van de rund- vleesproductie in Nederland bijproduct van de melkveehouderij. De achteruitgang van de stierenhouderij is zowel toe te schrijven aan het milieubeleid als aan de MacSharry- hervorming van het EU-rundvleesbeleid. Als gevolg van de productieafname is de slachtca- paciteit sterk gesaneerd. Desondanks is er ook nu nog sprake van overcapaciteit bij de runderslachterijen. -20,0 -16,0 -12,0 -8,0 -4,0 0,0 4,0 -12,0 -10,0 -8,0 -6,0 -4,0 -2,0 0,0 2,0

% Groei Europese import

% Groei van de Europese import uit Nederland

Duitsland

Frankrijk

Griekenland Italië België en Luxemburg

Aanpassingsvermogen aan de markt gering

Om uiteenlopende redenen is het aanpassingsvermogen van de Nederlandse rundvleespro- ductie slecht. De productie wordt vooral gevormd door uitstoot van de melkveehouderij. Dit aanbod is sterk verspreid en van een matige kwaliteit. De productie van stierenvlees en zoog- koeien is sterk afhankelijk geworden van premies in het kader van het EU-beleid, waaraan aanvullende voorwaarden worden verbonden (cross-compliance). Als gevolg van het versnip- perde Nederlandse aanbod is het moeilijk om partijen van voldoende omvang te leveren. Het positioneren van merken wordt eveneens bemoeilijkt door de sterke versnippering. Kwali- teitssupermarkten in Nederland leggen hun klanten liever vlees voor uit Ierland of Argentinië. De hoge kwaliteit, constante aanvoer en relatief gunstige prijs zijn hiervoor sterke argume n- ten.

Gebrek aan uniformiteit door versnipperd aanbod

Alleen in de professionele vleesstierenhouderij is sprake van band tussen de producenten en de slachterijen. In dat traject is nauwelijks ruimte voor de handel. De grootschalige vleesstie- renhouderij krimpt echter in. Bij de overige vormen van rundvleesproductie is er nauwelijks samenwerking tussen veehouder, handel en slachterijen. De tienduizenden kleine rundvlees- producenten gaan over het algemeen als hobbyisten te werk, wat leidt tot een veelheid aan rassen en houderijsystemen. Uniformiteit, waar de slachterijen zo gebaat mee zouden zijn, is daardoor ver te zoeken. Initiatieven die in het verleden genomen zijn met betrekking tot de ontwikkeling van specifieke 'brands' of ketens mislukken vooral door het ontbreken van vo l- doende massa. Naar schatting bestaat slechts 1% van de slachtingen in Nederland uit keurmerkwaardige runderen. Wel is er een nationaal IKB-systeem waarmee herkomst van dieren traceerbaar is en waarbij controle op hormoongebruik plaatsvindt.

Kostprijs hoog

De Nederlandse kostprijs van rundvlees is relatief hoog. Bij de hervorming van het EU- rundvleesbeleid zijn de garantieprijzen verlaagd. De inkomensdaling is slechts gedeeltelijk gecompenseerd door grondgebonden dierpremies. De intensieve Nederlandse productie is hierbij benadeeld. Daarbij komt dat de mestafzetkosten sterk toenemen. Wat dat betreft moet de rundvleesveehouderij de concurrentie om de ruimte aan met de melkvee-, de varkens- en de pluimveehouderij. Ook in de verwerkende industrie kan men de slag met het buitenland waarschijnlijk niet aan. Op dit moment is er een overcapaciteit. Sanering is noodzakelijk en onvermijdelijk. In het buitenland moet het Nederlandse vlees een prijsconcurrentieslag aan met andere aanbieders.

Toekomstig concurrentievermogen

Gespecialiseerde intensieve vleesstierenhouderij is ten dode opgeschreven door: (a) de hoge grondprijzen in Nederland en de daarmee samenhangende hoge kostprijs, (b) de grondgebon- den EU-premiëring en (c) het mestbeleid, waardoor de intensieve bedrijven geconfronteerd worden met hoge prijzen voor mestafzet. Het toekomstige aanbod van rundvlees zal vooral bestaan uit de uitstoot uit de melkveehouderij. De vleesstieren- en zoogkoeienhouderij zal hooguit tot het niveau van de EU-dierpremies bestaansrecht in Nederland hebben. Deze vor- men van rundvleesproductie zullen vrijwel alleen als tweede tak voorkomen op extensievere

melkvee- en eventueel akkerbouwbedrijven. Het werken in een krimpmarkt leidt niet snel tot nieuwe init iatieven. Ook de aanwezige hobby-mentaliteit werkt dit niet in de hand.

Om aan de uitstoot uit de melkveehouderij een meerwaarde te geven kan overwogen worden om koeienvlees te verwerken tot speciaalproducten (reepjesvlees, stoofvlees) of door verwerking tot halffabrikaten of kant en klare producten met een korte of geen bereidingstijd. Daarnaast zijn er kansen voor de verwerking van vlees van de uitstoot van biologische melk- koeien. Al met al tekent zich een somber beeld af aangaande aanpassingen aan nieuwe marktontwikkelingen. De sector kampt met dermate grote bedreigingen dat men vermoedelijk niet toe zal komen aan noodzakelijke productvernieuwingen.

Zwak Gemiddeld Sterk Aanpassingsvermogen aan de markt

Ketenhechtheid Kosten en efficiency Toekomstig potentieel Totaal

Nederland Frankrijk België Duitsland VK

Figuur 5.7 Beoordeling van de concurrentiepositie van rundvlees

Literatuur

Sectorinfo's pve, 1999 en 2000. Statistische jaarrapporten PVE. Vleesindustrie, diverse jaargangen.

LEI-rapport, Mededeling 527, Invloed van het overheidsbeleid op omvang en rentabiliteit van