Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Nationaal Programma Herbestemming (Frank Strolenberg)

Om inzicht te krijgen in het beleid die het Rijk voert, en de rol die het hierbij inneemt, met betrekking tot het herbestemmen van monumentale en beeldbepalende gebouwen, is er contact gezocht met Frank Strolenberg. Frank Strolenberg is werkzaam bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en is programmaleider van het Nationaal Programma Herbestemming (NPH) en secretaris binnen het Herstemmingsteam.

Inleiding: Binnen het Rijk is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) het grootste

kenniscentrum op het gebied van monumentenzorg en herbestemming. Het Nationaal Programma Herbestemming, welke is opgericht door de Rijksoverheid, wordt dan ook uitgevoerd door de RCE. Het NPH is in het leven geroepen om de aandacht voor herbestemming van karakteristieke gebouwen, structuren en complexen handen en voeten te geven¹⁰. Onderdeel van het NPH is het herbestemmingsteam. Dit team agendeert onder andere onderwerpen ter bevordering van herbestemming maar houdt zich niet bezig met de herbestemming van individuele gebouwen. Daarnaast zoekt het "H-team" aansluiting bij andere maatschappelijke thema's, waaronder de relatie tussen krimp en erfgoed.¹¹

Beleid: Het Rijk voert sinds de komst van het huidige monumentenbeleid (MoMo 2009) beleid op het gebied van herbestemming. In de MoMo is namelijk één van de drie pijlers gericht op het bevorderen van de herbestemming van monumenten die hun functie hebben verloren. “Het beleid in deze derde pijler is er […] op gericht de gebouwen in de planperiode tegen verloedering te beschermen, en rust, ruimte en tijd te bieden om plannen te ontwikkelen en financiers te vinden.” (OCW. 2009, p. 7) Ook in de beleidsvisie "Kiezen voor karakter, Visie erfgoed en ruimte" (OCW & IenM, 2011) komt herbestemming aan bod. Doelstelling van het Rijk hierin is om het anticiperend, samenwerkend en uitvoerend vermogen van publieke en private partijen op herbestemming te vergroten.

Het huidige beleid aangaande herbestemming is dus nog relatief “jong” maar krijgt steeds meer vorm. Zo zijn in november 2011 subsidies beschikbaar gesteld die zich richten op het vermijden van sloop in de fase dat de mogelijkheden tot herbestemming nog moeten worden onderzocht.

Rol: Het Rijk neemt geen rol in bij de herbestemming van een individueel monumentaal of

beeldbepalend gebouw. Wel heeft het Rijk beleid opgesteld om herbestemming te stimuleren, dit doen zij door middel van subsidies en is het Nationaal Programma Herbestemming opgericht als

ondersteunende partij. Het NPH onderneemt activiteiten die ‘meer en betere herbestemming’

10

http://www.herbestemming.nu/nationale-agenda

Rijksuniversiteit Groningen - 53 - Masterthesis Environmental and Infrastructure Planning

bevorderen. Naast deze agenderende rol is het programma ook bezig met kennisontwikkeling en kennisverspreiding en met praktijkbevordering. Het H-team, als onderdeel van het NPH, vraagt om publieke aandacht voor het herbestemmingsvraagstuk en houdt zich bezig met het analyseren van problemen die zich voordoen bij een herbestemming. Zowel het Rijk als het NPH en H-team nemen geen rol in bij het herbestemmen van een individueel gebouw. Opgemerkt moet worden dat er binnen het NPH zogenaamde “vliegende brigades” zijn, deze ondersteunen partijen bij een herbestemming van een individueel gebouw.

Relevantie: Aangezien het Rijk met het opstellen van de MoMo het herbestemmingsvraagstuk in Nederland aandacht heeft gegeven en met de oprichting van het H-team hier verdere uitvoering aangeeft is het een relevante actor voor dit onderzoek

6.2.6 Conclusie

In bovenstaande subparagrafen zijn van 5 overheden, waaronder 3 gemeenten, 1 provincie en het Rijk, onder andere het gevoerde beleid betreft herbestemming en de rol die zij innemen binnen een herbestemmingsproces toegelicht. In deze subparagraaf wordt door middel van een tabel

weergegeven in welke mate er beleid wordt gevoerd en welke rol de verschillende overheden innemen binnen een herbestemmingsproces van een monumentaal of beeldbepalend gebouw. Vervolgens wordt er een conclusie getrokken.

Overheid: Beleid: Rol:

Gemeente De Marne Voert sinds de vaststelling van het woon- en leefbaarheidsplan (jan. 2012) beleid aangaande

herbestemmen.

Momenteel een passieve en kaderstellende rol. In de toekomst, als gevolg op het woon- en leefbaarheidsplan, een actief

regisserende rol. Gemeente Appingedam Voert een ad hoc beleid, zodra een

gebouw leeg komt te staan ondernemen zij actie.

Bij grote gebouwen een ondersteunende en begeleidende rol. Bij kleinere gebouwen een passieve en kaderstellende rol.

Gemeente Oldambt Voert geen beleid en geen beleidsmedewerker die zich hierover ontfermt.

Een passieve en kaderstellende rol.

Provincie Groningen Voert in de cultuurnota (2013-2016) beleid betreffende het

herbestemmen, mede door het beschikbaar stellen van subsidies.

Bij benadering ondersteunende rol. Wanneer partijen aankloppen neemt de provincie een ondersteunende rol in d.m.v. het beschikbaar stellen van kennis en subsidies.

Het Rijk Het Rijk besteed hier sinds de

MoMo (2009) aandacht aan. Het huidige beleid is voornamelijk gericht op het creëren van bewustwording en beschikbaar stellen van enkele subsidies.

Doorgaans geen rol, wel mogelijkheid tot ondersteuning van zogenaamde “vliegende brigades” van het NPH.

Figuur 9: Overzicht van het gevoerde beleid en rol die de verschillende overheden innemen bij het herbestemmen van een monumentaal of beeldbepalend gebouw.

Rijksuniversiteit Groningen - 54 - Masterthesis Environmental and Infrastructure Planning

Geconcludeerd kan worden dat het beleid betreffende herbestemmen van monumentale en

beeldbepalende gebouwen bij deze overheden nog in een beginnende fase is. De gemeenten hebben geen, of pas sinds enkele maanden, beleid. Op provinciaal niveau wordt er sinds enkele maanden, sinds de vaststelling van de Cultuurnota 2013-2016, beleid gevoerd op het herbestemmen van monumentale en beeldbepalende gebouwen. Het Rijk heeft met het opnemen van herbestemming binnen de MoMo al wel aandacht besteed aan herbestemmen maar dit lijkt vooralsnog niet verder te gaan dan het creëren van bewustwording en het beschikbaar stellen van enkele subsidies. Deze subsidies zijn gericht op experimenten en op het vermijden van sloop in de fase dat de mogelijkheden tot herbestemming nog moeten worden onderzocht.

Mede door het nog in de begin fase zijnde beleid nemen de verschillende actoren doorgaans een passieve, kaderstellende of bij de benadering ondersteunende rol in bij een herbestemmingsproces. Alleen de gemeente De Marne heeft in het nieuwe woon- en leefbaarheidsplan een grotere rol voor zichzelf weggelegd bij herbestemmingen.

Rijksuniversiteit Groningen - 55 - Masterthesis Environmental and Infrastructure Planning