Ruimte wordt in beide gemeenschappen als een groot goed ervaren. Het hebben van ruimte wordt gezien als iets exclusiefs, iets wat veel andere mensen in Nederland niet hebben of zich niet kunnen veroorloven. Op de gol- fresidentie hebben mensen een bovengemiddeld groot stuk privé grond en daarnaast nog eens de golfcourse waar ze mede-eigenaar van zijn. De golfresidentie is ruimtelijk opgezet en wordt goed onderhouden. Het voelt ook ruimtelijk omdat er weinig bebossing is en men op veel plekken ver kan kijken. Ook voor het ADM geldt dat er relatief veel ruimte beschikbaar is voor wei- nig bewoners, zelfs meer dan voor de golfresidentiebe- woners. Voor veel ADM-ers is het beschikken over (veel) leefruimte essentieel in hun leefwijze.
Analoog aan het beschikken over ruimte is ook het heb-
ben van tijd een belangrijk kenmerk van een deel van de
inwoners van beide gemeenschappen. Voor ADM-ers geldt dat de vrijheid die ze zoeken deels te maken heeft met de vrijheid hun eigen tijd in te delen en te bepalen. De vrijheid om tijd te besteden aan zaken die niet per se financiële winst opleveren, is voor veel ADM-ers essenti- eel. ADM-ers hebben over het algemeen geen zin of zijn niet in staat mee te gaan in de zogenaamde ‘rat race’ die geldt op veel plekken elders in de maatschappij. Een bepaalde mate van onthaasting ligt hen beter. Op de gol- fresidentie wonen veel mensen die niet fulltime werken en in hun vrije tijd bijvoorbeeld golfen. Dit zijn mensen die hun loopbaan hebben afgesloten, in de fase zijn dat ze minder zijn gaan werken, of sowieso genoeg financië- le buffer hebben om slechts een beperkt deel van hun tijd uit werk te laten bestaan. Dit geldt overigens lang niet voor alle golfresidentiebewoners.
Place attachment
De relatie tussen mensen en plekken wordt geduid door concepten als ‘place attachment’, ‘place commitment’ of ‘sense of place’. Er kan onderscheid gemaakt worden tus-
sen ‘functional place attachment’ en ‘emotional place attachment’. Functional place attachment, ook wel ‘place depence’ genoemd, verwijst naar de functionaliteit of mogelijkheid van aanwezige bronnen om aan de behoef- ten en doelstellingen van individuen te voldoen (Stokols & Shumaker, 1981; Williams & Roggenbuck, 1989). Daarbij wordt verondersteld dat de kwaliteit van een plek kan worden bepaald door de mate waarin deze plek aan- sluit bij de behoeften van de gebruiker en door de plek te vergelijken met andere voorhanden zijnde plekken (Shumaker & Taylor, 1983). Emotional place attachment, ook wel place identity genoemd, verwijst naar de emotio- nele aspecten van de relatie tussen personen en plekken, inclusief de wijze waarop plekken bijdragen aan de iden- titeit van individuen (Schreyer, Jacob, & White, 1981; Williams & Roggenbuck, 1989). Een plek voorziet dus niet in de mogelijkheid om aan de behoeften, wensen en doelstellingen van mensen te voldoen, een plek kan ook gezien worden als een deel van iemands identiteit, waar- bij sterke emotionele banden worden gecreëerd tussen een persoon en een plek (Williams, Patterson, &
Roggenbuck, 1992). Kolen (2008) spreekt in dit verband over het lokale landschap als sociaal geheugen van de gemeenschap, dat kan worden aangeduid met het con- cept ‘Lieux de Memoires’.
Op de golfresidentie en het ADM is duidelijk sprake van functional place attachment. Mensen wonen op het ADM en de golfresidentie onder andere vanwege de mogelijk- heden die beide plekken bieden. Zo kun je op de golfre- sidentie golfen en heeft men veel ruimte. Voor het ADM geldt dat de mogelijkheden van het gebied gecombineerd met de functie die het gebied eerst had (oude scheeps- werf) aansluiten bij de behoeften. Mensen kunnen hun boten aanmeren, en klussen in de grote loods met de apparatuur die hoort bij een scheepswerf. Naast het feit dat het ADM zeer goed aansluit bij de behoeften van bewoners geldt tevens dat andere vergelijkbare plekken nauwelijks voorhanden zijn, wat bijdraagt aan de plaats- afhankelijkheid. Voor de golfresidentie geldt dit in min- dere mate, elders zijn vergelijkbare plekken met verge-
lijkbare mogelijkheden. Wat betreft emotional place attachment kan geconcludeerd worden dat de plek voor ADM-ers heel goed past bij hun leefwijze en daarmee identiteitsbepalend is. Voor de golfresidentie geldt dit in mindere mate.
Placelessness
Waar het bij place attachment of sense of place gaat om de relatie tussen de mensen en plekken, gaat het bij het con- cept ‘placeless’ om de relatie van een plek tot het gebied waarin zij is gelokaliseerd. Bekende voorbeelden van ‘pla- celess landscapes’ zijn langs de weg geplaatste shopping malls, benzinestations en fastfood ketens, maar er zijn ook voorbeelden van nieuwe woondomeinen. Ian Nairn (1955) spreekt over Subtopia, doelende op de gebieden rond steden waarbij het naar zijn mening is misgegaan met stedelijke planning met als gevolg dat deze plekken hun individualiteit en ‘spirit’ verloren hebben. Zowel voor het ADM als voor de golfresidentie geldt dat ze in bepaal- de mate ‘placeless’ zijn aangezien ze geen speciale relatie hebben tot het gebied waarin zij zijn gelokaliseerd. Beide gemeenschappen hebben iets weg van een eiland, waar- mee bedoeld wordt dat beide gemeenschappen tot op bepaalde hoogte net zo goed elders hadden kunnen lig- gen. Zo geldt voor veel golfresidentiebewoners dat de gol- fresidentie niet per se in Dronten had hoeven liggen, zo lang de locatie wel dezelfde ruimtelijke mogelijkheden en centrale ligging t.o.v. de rest van Nederland had gehad. Ook voor ADM-ers geldt dat de ruimtelijkheid en de mogelijkheden van de plek op zichzelf veel belangrijker zijn dan het feit dat het ADM in Amsterdam ligt.