Het college kan op grond van artikel 2.3.6 van de wet een pgb verstrekken. Als aan alle wettelijke voorwaarden daartoe is voldaan, is sprake van een verplichting van het college. Van belang is wel dat de cliënt zijn keuze voor een pgb motiveert. Dit is bepaald in artikel 2.3.6, tweede lid, onder b van de wet. Met deze motivatie-eis wordt geborgd dat duidelijk is dat het de beslissing van de aanvrager zelf is om een pgb aan te vragen en dat hij weet wat hij daarvoor moet regelen (zie de toelichting op amendement Voortman c.s., Kamerstukken II 2013/14, 33 841, nr. 103).
Het pgb is een sterk middel om zelfregie van cliënten te vergroten (hij kan bijvoorbeeld geheel zelf de aanbieder kiezen en de momenten van inzet van de hulp bepalen) en wordt daarom als een heel waardevol ‘instrument’ in dat kader beschouwd. Het is dus erg belangrijk om hierover goed in gesprek te gaan met de cliënt en waar mogelijk de keuze voor een pgb te stimuleren.
In dit artikel wordt gehoor gegeven aan artikel 2.1.3, tweede lid, onder b, van de wet. Hierin staat dat in de verordening in ieder geval wordt bepaald op welke wijze de hoogte van een pgb wordt
vastgesteld, waarbij geldt dat de hoogte toereikend moet zijn. In de memorie van toelichting (Kamerstukken II 2013/14, 33 841, nr. 3, blz. 39) is vermeld dat de gemeente bijvoorbeeld kan bepalen dat het pgb niet hoger mag zijn dan een percentage van de kosten die voor de gemeente verbonden zijn aan het verlenen van adequate ondersteuning in natura. Gemeenten hebben daarmee ook de mogelijkheid om differentiatie aan te brengen in de hoogte van het pgb. Gemeenten kunnen verschillende tarieven hanteren voor verschillende vormen van ondersteuning en voor verschillende typen hulpverleners. Gemeenten kunnen bij het vaststellen van tarieven in de verordening
bijvoorbeeld onderscheid maken tussen ondersteuning die wordt geleverd door het sociale netwerk, door hulpverleners die werken volgens de kwaliteitsstandaarden en hulpverleners die dat niet doen (zoals werkstudenten, zzp’ers zonder diploma’s e.d.).
In het tweede lid is bepaald dat cliënten toestemming geven voor gegevensoverdracht. Dit is gedaan met het oog op de toekomstige ontwikkelingen in het kader van gegevensuitwisseling. Uiteraard is het college gehouden aan de bepalingen over privacy in de Wet bescherming persoonsgegevens en de bepalingen in hoofdstuk 5 van de wet over gegevensverwerking. In bepaalde situaties mag alleen informatie worden uitgewisseld als de cliënt daarvoor uitdrukkelijk toestemming heeft gegeven.
In het derde is bepaald dat de hoogte van een pgb voor hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen wordt bepaald aan de hand van en tot het maximum van de kostprijs van de in de betreffende situatie goedkoopst adequate voorziening in natura en toereikend moet zijn voor de
aanschaf daarvan. Het pgb wordt, als dat nodig is, aangevuld met een vergoeding voor onderhoud en verzekering.
In het vierde lid staat dat het college nadere regels stelt over de hoogte van een pgb voor diensten.
Dat is het verschil met het derde lid. Het vierde lid gaat over diensten en het derde lid over andere Wmo maatwerkvoorzieningen. Een dienst kan worden betrokken van een aanbieder of van een persoon uit het sociale netwerk of van iemand die niet als beroepskracht wordt aangemerkt. Daarom is het belangrijk daarvoor verschillende tarieven vast te stellen waarbij de tarieven voor een dienst onder b altijd lager zijn dan die onder 1. Een aanbieder zal allicht overheadkosten hebben die een persoon uit het sociale netwerk niet heeft daarom zal de inkoop bij een aanbieder duurder zijn.
Als het inkoop uit het eigen sociale netwerk betreft, kan volgens artikel 2.3.6, vierde lid van de wet voor die situatie bij verordening worden bepaald onder welke voorwaarden dat mag. Verder is hierbij van belang dat de regering in de nota naar aanleiding van het verslag (Kamerstukken II 2013/14, 33 841, nr. 34) heeft aangegeven dat onder dit sociale netwerk ook mantelzorgers kunnen vallen. Wel is de regering van mening dat de beloning van het sociale netwerk in elk geval beperkt moet blijven tot die gevallen waarin het de gebruikelijke hulp overstijgt en dit aantoonbaar tot betere en effectievere ondersteuning leidt en aantoonbaar doelmatiger is. Overeenkomstig de huidige Wmo-praktijk met betrekking tot informele hulp wordt hierbij in ieder geval gedacht aan diensten (zorg van
mantelzorgers bijvoorbeeld). Informele hulp bij hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen is minder goed denkbaar. Daarom zijn bepalingen over het pgb en inkoop vanuit het sociale netwerk beperkt tot maatwerkvoorzieningen in de zin van diensten.
Voor gemeenten is van belang dat slechts een pgb wordt verstrekt indien naar het oordeel van het college is gewaarborgd dat de in te kopen diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen veilig, doeltreffend en cliëntgericht worden verstrekt (zie artikel 2.3.6, tweede lid, onder c, van de wet). Bij het beoordelen van de kwaliteit als bedoeld in artikel 2.3.6, tweede lid, onder c, van de wet weegt het college mee of de diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere
maatregelen in redelijkheid geschikt zijn voor het doel waarvoor het persoonsgebonden budget wordt verstrekt (artikel 2.3.6, derde lid, van de wet).
Artikel 12. Weigeringsgronden
Weigeringsgronden zijn het spiegelbeeld van toekenningscriteria. In rechtbankjurisprudentie is inmiddels herhaaldelijk bepaald dat afwijzingsgronden, wil er een beroep op kunnen worden gedaan, een grondslag in de verordening moeten hebben. Zie bijvoorbeeld Rechtbank Gelderland 8-11-2013, nr. ZUT 12/1823. Ook in het kader van rechtszekerheid is hier iets voor te zeggen: bij het ontbreken van afwijzingsgronden of het hanteren van zeer ruime afwijzingsgronden is het voor de cliënt niet mogelijk om zijn rechtspositie te bepalen of te voorzien. Bovendien is met dit artikel invulling gegeven aan de verplichting van artikel 2.1.3, tweede lid onder a van de wet, omdat is aangegeven op grond van welke criteria iemand voor een maatwerkvoorziening in aanmerking kan komen.
In de aanhef van het artikel staat ‘Onverminderd de weigeringsgronden van de wet…’ omdat in de wet ook weigeringsgronden staan. Deze gelden sowieso en hoeven niet ook in de verordening vastgelegd te worden. Denk bijvoorbeeld aan een aanvraag voor een pgb, die geweigerd kan worden voor zover de kosten van het pgb hoger zijn dan de kosten van de maatwerkvoorziening (artikel 2.3.6, vijfde lid, onder a, van de wet). Het gaat dan dus om de meerkosten. De situatie waarin het door de cliënt beoogde aanbod duurder is dan het aanbod van het college betekent dus niet dat het pgb daarom geheel geweigerd kan worden. Cliënten kunnen zelf bijbetalen wanneer het tarief van de door hen gewenste aanbieder duurder is dan het door het college voorgestelde aanbod. Het college kan het pgb slechts weigeren voor dat gedeelte dat duurder is dan het door het college voorgestelde aanbod.
Denk aan de situatie dat de gemeente vanwege inkoopvoordelen maatwerkvoorzieningen al snel goedkoper zal kunnen leveren dan wanneer iemand zelf ondersteuning inkoopt met een pgb. Daarbij kan gedacht worden aan vervoers- of opvangvoorzieningen.
- Eerste lid onder a
De wet kent niet een bepaling zoals die wel was opgenomen in artikel 2 van de Wmo 2007. Het is echter wel van belang om een duidelijke afbakening te hebben met andere wetten. Vandaar dat deze bepaling in de verordening is opgenomen. Voor zover er met betrekking tot de problematiek die in het gegeven geval aanleiding geeft voor de noodzaak tot ondersteuning, een voorziening op grond van een andere wettelijke bepaling bestaat, wordt er geen maatwerkvoorziening toegekend.
Uit de jurisprudentie tot stand gekomen ten tijde van de Wmo 2007 volgt dat de cliënt aanspraak moet hebben op de voorziening, om te kunnen spreken van een voorliggende voorziening (CRvB 09-11-2011, nr. 11/3583 WMO en CRvB 28-09-09-11-2011, nr. 10/2587 WMO). Dat wil niet zeggen dat cliënt de voorziening daadwerkelijk moet hebben, maar dat hij daarop aanspraak heeft. Er is geen sprake van een voorliggende voorziening indien de voorziening op grond van een andere wettelijke bepaling is afgewezen (CRvB 03-08-2011, nr. 11/517 WMO) of indien vaststaat dat cliënt daarvoor niet in aanmerking komt (CRvB 19-04-2010, nr. 09/1082 WMO).
Ook als de voorziening op grond van een andere specifieke wettelijke regeling slechts deels vergoed wordt, is er sprake van een voorliggende voorziening (CRvB 22-05-2013, nr. 10/6782 WMO). De cliënt kan dan niet voor het overige gedeelte van de kosten een beroep doen op de Wmo.
- Eerste lid onder b
Dit betreft de herhaling van het algemene toetsingskader, zoals dat in de wet centraal staat.
Door het hier te herhalen kan het dienst doen als afwijzingsgrond.
- Eerste lid onder c
Een algemene voorziening gaat voor op verstrekking van een maatwerkvoorziening. Ook dit is een uitvloeisel van het algemene toetsingskader van de wet. Het is hier opgenomen om dienst te doen als afwijzingsgrond.
- Eerste lid onder d
Het is niet de bedoeling dat de gemeente voorzieningen verstrekt, waarvan gezien de
omstandigheden van de cliënt, aannemelijk is te achten dat deze daarover zou (hebben kunnen) beschikken, ook als hij of zij geen beperkingen had (zie o.a. CRvB 03-07-2001, nr. 00/764 WVG, CRvB 04-2008, nr. 06/4668 WVG, CRvB 14-07-2010, nr. 09/562 WVG en Rechtbank Arnhem 16-08-2012, nr. AWB 11/5564). Het college moet steeds onderzoeken of een voorziening ook algemeen gebruikelijk is voor de cliënt (zie CRvB 17-11-2009, nr. 08/3352 WMO). De beoordeling of sprake is van een algemeen gebruikelijke voorziening voor de cliënt ziet op het beantwoorden van de vraag of de cliënt over de voorziening zou (hebben kunnen) beschikken als hij geen beperkingen zou hebben gehad.
Bij die beoordeling kunnen, zo blijkt uit de jurisprudentie, de volgende criteria een rol spelen:
Is de voorziening gewoon te koop?
Is de prijs van de voorziening vergelijkbaar met soortgelijke producten die algemeen gebruikelijk worden geacht?
Is de voorziening specifiek voor personen met een beperking ontworpen?
- Eerste lid onder e
Als een andere gemeente een maatwerkvoorziening verschaft omdat dat regionaal afgesproken is, verstrekt de gemeente Woerden deze voorziening niet. Deze bepaling ziet vooral op bescherm wonen en opvang, daarover zijn afspraken gemaakt met de gemeente Utrecht.
- Eerste lid onder f
Hier wordt gedoeld op de situatie dat de cliënt zich meldt terwijl hij de maatwerkvoorziening reeds heeft gerealiseerd of aangekocht is. Het is in beginsel niet mogelijk om achteraf kosten te declareren.
Reden is dat het college dan geen mogelijkheden meer heeft de voorziening volgens het vastgestelde beleid te verstrekken, noch anderszins invloed heeft op de te verstrekken voorziening, kan in deze situatie de voorziening worden geweigerd. Dat kan echter alleen als het college de noodzaak ervan niet meer kan beoordelen. Zonder meer afwijzen omdat de cliënt de voorziening zelf al heeft
aangeschaft, kan dus niet. Door deze regeling wordt voorkomen dat een voorziening waar vroegtijdig mee is begonnen uiteindelijk niet overeenstemt met hetgeen het college als goedkoopst adequate voorziening beschouwt.
- Eerste lid onder g
In dit onderdeel wordt aangegeven dat de aanvraag geweigerd kan worden als het gaat om een vergoeding of verstrekking die reeds eerder heeft plaatsgehad, terwijl het de cliënt verwijtbaar is dat het middel verloren is gegaan, bijvoorbeeld door roekeloosheid of verwijtbare onachtzaamheid, dus niet indien de cliënt geen schuld treft. Ook hier kan de eigen verantwoordelijkheid van een cliënt een rol spelen. Indien bijvoorbeeld in een woning een verstelbare keuken of een andere dure voorziening is aangebracht heeft dit gevolgen voor de te verzekeren waarde van de opstal. Dit risico dient in de opstalverzekering gedekt te worden. Indien vervolgens bij brand blijkt dat de woning onvoldoende
verzekerd is, dan kan op dat moment geen beroep op deze verordening worden gedaan.
- Eerste lid onder h
Dit gaat over de situatie waarin iemand een beroep doet op een Wmo maatwerkvoorziening terwijl de noodzaak daartoe het gevolg is van iets dat in zijn eigen risicosfeer ligt. Het gaat in alle gevallen om situaties waarbij mensen ondoordachte keuzes hebben gemaakt waarvoor ze wel het risico dragen (ze hadden ook anders kunnen handelen), een noodzaak tot ondersteuning ontstaat waarvoor ze vervolgens bij de gemeente aankloppen voor een maatwerkvoorziening.
Deze bepaling kan het beste toegelicht worden aan de hand van een voorbeeld. In de uitspraak van de CRvB:2013:BZ7735 oordeelt de raad over de weigering van een aanvraag in de kosten van verhuizing en inrichting. Daarbij ging het om een alcoholiste die op grond van een rechterlijk vonnis haar rolstoelgeschikte huis – waarvoor zij ooit ook verhuis- en inrichtingskosten op grond van de Wvg had gekregen – uit moest. Er was geen sprake van een dringende noodzaak omdat de ontruiming gerelateerd is aan de toen bestaande alcoholproblematiek van haar, welke geacht moet worden in haar eigen risicosfeer te liggen. Met andere woorden, de uithuiszetting is het gevolg van haar eigen handelingen en daarom is de aanvraag van deze mevrouw voor de kosten van verhuizing en inrichting voor de woning waar zij vervolgens ging wonen afgewezen. Een rechterlijk vonnis leidt dus niet per definitie tot recht op een verhuiskostenvergoeding op grond van de Wmo. Dan zou iedereen die moet verhuizen op grond van zo’n vonnis bij de gemeente kunnen aankloppen. Deze casus geeft wel aan dat echt gekeken moet worden naar de individuele situatie van iemand om te kunnen afwegen of er wel of geen sprake is van een risicosfeer zoals hier bedoeld.
- Eerste lid onder i
De maatwerkvoorziening is gericht op een individuele cliënt. Het past hier niet om generieke voorzieningen te treffen. Daarvoor zijn de algemene maatregelen en algemene voorzieningen geschikte instrumenten.
- Eerste lid onder j
Deze grond speelt bijvoorbeeld een rol in de situatie dat iemand bij een verhuizing rekening moet houden met de geschiktheid van de woning gelet op de beperkingen.
- Tweede lid
De in het tweede lid opgenomen gronden zijn specifiek van toepassing op maatwerkvoorzieningen ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en participatie. Dat de cliënt ingezetene moet zijn behoeft geen toelichting. Een aanvraag van iemand, die zijn hoofdverblijf elders heeft, kan om die reden worden afgewezen. Deze bepaling kan van belang zijn als een cliënt tijdens het onderzoek het niet eens is met de gemeente dat hij geen ingezetene is. Dient die cliënt daarom toch een aanvraag in, dan biedt dit artikellid de grondslag tot afwijzing.
Onder b staat dat het college kan volstaan met de goedkoopst adequate voorziening. Voorzieningen die in het kader van deze verordening worden verstrekt dienen naar objectieve maatstaven gemeten zowel adequaat als de meest goedkope voorziening te zijn. Met nadruk wordt hierbij gesteld dat met het begrip adequaat bedoeld wordt: volgens objectieve maatstaven nog toereikend. Eigenschappen die kostenverhogend werken zonder dat zij de voorziening meer adequaat maken, zullen in principe niet voor vergoeding in aanmerking komen. Daarbij kan een overweging zijn dat de bruikbaarheid van een voorziening niet alleen door technische en functionele aspecten bepaald wordt. Tevens is het denkbaar dat een product dat duurder is dan een vergelijkbaar product, langer meegaat en dus uiteindelijk goedkoper is. Wat betreft het kwaliteitsniveau waarvan uitgegaan kan worden, moge het duidelijk zijn dat bij een verantwoord, maar ook niet meer dan dat, niveau dient te worden
aangesloten.
Wat als een cliënt een voorziening wens die duurder is dan de goedkoopst adequate voorziening ? Dat is wel mogelijk mits de cliënt bereid is het prijsverschil uit eigen middelen te betalen. Dit geldt ook als de maatwerkwerkvoorziening met een pgb wordt betrokken, zie daarover het bepaalde in artikel 2.3.6 vijfde lid onder 2 van de wet: als met een pgb een voorziening wordt betrokken die duurder is dan de kosten voor die voorziening in natura, die kun je die meerkosten weigeren. Dat blijkt uit de zinsneden “voor zover de kosten…hoger zijn dan…”. Je kunt in zo’n situatie dus niet het gehele pgb-budget weigeren maar alleen de meerkosten. Wil de cliënt een duurdere voorziening inkopen dan de goedkoopst adequate dan zijn de meerkosten voor diens eigen rekening.
- Derde lid
In het derde lid zijn enkele afwijzingsgronden opgenomen die specifiek zien op een
maatwerkvoorziening in de zin van een 'woonvoorziening'. Het primaat van verhuizing valt hier ook onder (zie onder h) want als dat primaat aan de orde is, wordt geen maatwerkvoorziening verstrekt.
Dan is verhuizing namelijk de betere adequate optie. Het college stelt in ieder geval nadere regels over het bedrag wanneer toepassing van het primaat in ieder geval wordt overwogen.
Hoofdstuk 4: Beschikking
Artikel 13. Beschikking
De cliënt moet op basis van de beschikking die hij ontvangt de informatie krijgen die nodig is om zijn rechtspositie te bepalen en te begrijpen. Hiervoor is nodig dat de beschikking de cliënt goed en volledig informeert. In dit artikel zijn de essentialia opgenomen die in ieder geval in de beschikking vermeld worden.
Cliënten worden altijd geïnformeerd over de onderwerpen die in het eerste (verstrekking
maatwerkvoorziening via pgb of in natura, hoe kan bezwaar gemaakt worden als de cliënt het niet eens is met (onderdelen van) het besluit en dat het ondersteuningsplan onderdeel is van de beschikking) en tweede lid (informatie over eigen bijdrage) staan.
In het derde en vierde lid is vastgelegd welke informatie in ieder geval staat in de beschikking als een maatwerkvoorziening is verstrekt als pgb respectievelijk in natura. Het derde en vierde lid dient uitsluitend ter informatie aan de cliënt. Het is wel belangrijk dat de cliënt weet wat daarmee bedoeld wordt dus enige toelichting is wel nodig. Bijvoorbeeld:
- derde lid, onder a, en vierde lid, onder a: met het beoogde resultaat wordt bijvoorbeeld bedoeld
‘mobiliteit’ en niet ‘een scootmobiel’;
- derde lid, onder e, en vierde lid, onder b: onder ‘duur’ valt ook de termijn waarop een voorziening technisch is afgeschreven.
Het college neemt niet de exacte hoogte van de bijdrage in de kosten op in de beschikking. Het CAK berekent dat namelijk. Die vermeldt ook in hun beschikking aan de cliënt daarover hoe hij bezwaar kan maken als hij het met de berekening van de hoogte van de eigen bijdrage niet eens is. Zie artikel 2.1.4, zesde lid, van de wet, dat bepaalt dat de bijdrage voor een maatwerkvoorziening dan wel een persoonsgebonden budget, met uitzondering van die voor opvang, wordt vastgesteld en voor de gemeente geïnd door het CAK. Zie ook de toelichting bij artikel 16 van deze verordening.