activiteiten aan de gang te gaan, zonder dat je je direct druk hoeft te maken over zaken als risico’s, schade en aansprakelijkheid. Anders dan vergunnen en overeenkomen is gedogen geen gemeentelijke strategie om risico’s te verminderen maar om juist risico’s op
aansprakelijkheid te accepteren.
4.2.4. Adopteren (civielrechtelijk, deels publiekrechtelijk)
In de rol van meewerkende gemeente, die actief
burgerinitiatieven ondersteunt, zien we ook een vorm van samenwerking die voor de juridische zaken als risico, schade en aansprakelijkheid belangrijk is.
Bijvoorbeeld met initiatieven op het vlak van spelen; stel je wilt als bewoners een speelplek opnieuw inrichten en zelf beheren.
Met leukere speeltoestellen en speelaanleidingen, wat boomstammen. Omdat de wet- en regelgeving rond de veiligheid van speeltoestellen nogal strikt is, kan de gemeente in zo’n geval aanbieden om zelf plaatsing, beheer en (groot)onderhoud van toestellen uit te voeren. Ook als je als initiatiefnemers vindt dat je dat zelf wel kunt. De gemeente geeft de
uitvoering van de wetten rondom speeltoestellen niet makkelijk uit handen, omdat er te grote risico’s aan vast zitten. Risico’s voor de veiligheid van kinderen, maar ook risico-aansprakelijkheid omdat de gemeente eigenaar is van de grond en toestellen, of zelfs omdat de speeltoestellen openbaar toegankelijk zijn.
Deze vorm van samenwerking hebben we adopteren genoemd.
Het is een belangrijke juridische strategie om risico-aansprakelijk te verminderen en toch
burgerinitiatieven mogelijk te maken. Het gaat dan niet om het overnemen van het hele initiatief, maar vooral van de risicovolle juridische onderdelen ervan.
Uit het onderzoek blijkt dat adopteren verschillend toegepast wordt door de drie gemeenten.
Vooral de gemeente Venray maakt meer gebruik van de adoptie-strategie om maatschappelijke initiatieven mogelijk te maken, zoals het Zelfsturingsproject Groot Merselo, de nieuw te realiseren dorpsvoorziening De Watermolen in Oostrum en de Trimtuin in Leunen.
48
Regel die burgerinitiatieven
Achtergrond &
Voorbeelden
49
Regel die burgerinitiatieven
Voer voor juristen: Goed Gedogen is niet eenvoudig.
Hoewel gedogen veel ruimte geeft aan maatschappelijke initiatieven, blijkt uit het onderzoek dat de deelnemende gemeenten zich er niet gemakkelijk bij voelen. Binnen de gemeentelijke organisatie vinden de medewerkers Groen en Spelen, dat zij gebonden zijn aan hun ambtseed en daarbij hoort het naleven en uitvoeren van de regels, niet het daarvan afzien. Hun leidinggevenden staan losser tegenover gedogen van
burgerinitiatieven en beoordelen vooral de kans dat er ongelukken, letsel en schade kan ontstaan en in hoeverre dat tot schadeclaims kan leiden voor de gemeenten. Ook de kwestie van mogelijk imagoschade van de gemeente bij ongevallen en daaruit voortkomende rechtszaken wordt belangrijk gevonden als het gaat op gedogen en gedoogconstructies.
Voor bestuurders is dat ook belangrijk, maar die maken de afweging tussen ruimte geven aan initiatieven, waarbij gedogen een middel is, en voorkomen van politieke problemen voor de gemeente en voor henzelf. Zie Bijlagen, verslagen interviewsessies.
Voer voor juristen: Gedogen en verzoek tot handhaving.
Gedoogconstructies kunnen alleen werken als er geen beroep wordt gedaan om bij maatschappelijke initiatieven te handhaven, op grond van wet- en regelgeving.
Voer voor juristen: Verbieden van evenementen en betogingen.
In de Algemene plaatselijke verordening (APV) is een verbod opgenomen om bijeenkomsten (evenementen of betogingen) te organiseren,
zonder voorafgaande melding of vergunning. De burgemeester heeft de bevoegdheid om dergelijke bijeenkomsten te verbieden, op grond van artikel 175 van de Gemeentewet dan wel artikel 5 van de Wet openbare manifestaties (bij betogingen, in de zin van het uitdragen van een mening).
Bovendien kan de gemeente aansprakelijk zijn, wanneer er schade ontstaat bij derden als gevolg van een dergelijke bijeenkomst en duidelijk blijkt dat de burgemeester niet adequaat heeft gehandeld of het verwijt van nalatigheid kan worden gemaakt. Bovendien lijdt de gemeente ook in dergelijke situaties imago-schade.
50
Regel die burgerinitiatieven
4.2.5. AanpassenHoewel formeel geen juridische strategie van gemeenten, komt het voor dat burgerinitiatieven aangepast worden in overleg met en onder invloed van de gemeente.
Aanpassen is anders dan adopteren als hierboven beschreven. Het gaat dan om echte inhoudelijke veranderingen in de uitvoering van activiteiten van burgers, onder invloed van afwegingen van risico’s, schade en aansprakelijkheid.
Zo constateren we dat bij burgerinitiatieven rond spelen vaak met alternatieven als speelaanleidingen en natuurlijk spelen wordt gewerkt. Geen speeltoestellen, want dat brengt de wet- en regelgeving meteen in stelling en is duur in aanschaf en onderhoud. Rotsblokken, zandhopen en boomstammen bieden ook een prima omgeving voor kinderen om te spelen.
Het aanpassen van een initiatief hoeft natuurlijk niets te maken te hebben met aansprakelijkheid.
Zo blijkt in de gesprekken over het initiatief ‘t Zorghuus in Ysselsteyn, Venray, dat de gemeente, de woningcorporatie en de zorginstelling hele andere voorstellingen hadden van deze
kleinschalige voorziening dan de initiatiefnemers. Alleen door vast te houden aan hun eigen idee is uiteindelijk ‘t Zorghuus gerealiseerd zoals door hen bedoeld.
De aanpassingen maken duidelijk dat niet ieder burgerinitiatief zomaar kan doorgaan in de vorm die de initiatiefnemers voor ogen hebben.
Uitgangspunt blijft dat gemeenten blij zijn met burgerinitiatieven en deze ook volmondig ondersteunen en faciliteren, maar ook zaken zo regelen, dat risico-aansprakelijkheid vermindert of wordt voorkomen.
4.2.6. Verbieden
De laatste manier waarop gemeenten omgaan met burgerinitiatieven is door die te verbieden of te stoppen. Dat gebeurt door te handhaven op relevante wet- en regelgeving. Twee situaties van verbieden komen voor bij maatschappelijke initiatieven, namelijk bij afwijkingen van
gemaakte afspraken en bij spontane activiteiten van burgers, die al dan niet toegestaan zijn.
Afwijkingen van gemaakte afspraken vinden we onder meer als beheeractiviteiten niet volgens de afgesloten contracten worden uitgevoerd. Initiatiefnemers