Deze rapportage hanteert de definitie van racistisch geweld die in de Monitor Racisme & Extremisme van 2010 is gebruikt. Deze luidt als volgt:
‘Gedrag waarbij de ene partij de andere partij opzettelijk schade toebrengt, of ermee dreigt dat te doen, en waarbij dit gedrag in hoofdzaak is gericht op fysieke aantasting van objecten en/of personen (...) waarbij de slachtoffers of doelwitten zijn uitgekozen vanwege hun etnische, raciale, etnisch-religieuze, culturele, of nationale herkomst.’ (Wagenaar & Van Donselaar, 2010:16)
racistisch is. Is de bekladding echter aangebracht op de buitenmuur van een openbare basisschool, dan is onduidelijk of het motief racistisch is. Dit noemen we ongericht racisme.
Van de 204 incidenten in de steekproef gaat het bij 31 procent om racis-tisch geweld.20 Binnen deze categorie zien we een grote variëteit aan inciden-ten. Een deel hiervan zijn doelgerichte geweldsincidenten, ofwel incidenten waarbij slachtoffers doelbewust zijn uitgekozen vanwege hun raciale, etni-sche, nationale of culturele achtergrond. Een voorbeeld is een mishandeling die plaatsvond tijdens nieuwjaarsnacht. Een dronken autochtone Nederlandse vrouw belde ’s nachts aan bij een Turks gezin in de buurt, beledigde hen voor
‘klote turken’ en mishandelde vervolgens de Turkse vrouw zo ernstig dat ze naar het ziekenhuis moest. Een ander voorbeeld is een inbraak bij een Marokkaans gezin. Er was niets gestolen, maar verschillende spullen in huis waren vernield en er waren hakenkruisen op de muren geklad. Nog een derde voorval dat bekend is, is een mishandeling van vier allochtone jongens in een uitgaansgelegenheid. De daders waren ongeveer dertig lokale jongeren die zich voorafgaand aan de mishandeling racistisch uitlieten tegen de
slachtoffers.
Een aantal van de doelgerichte racistische geweldsincidenten betrof brandstichting. Er zijn twee voorvallen bekend van brandstichting bij wonin-gen van mensen met een Turkse en Marokkaanse achtergrond. Hiernaast weten we dat in ieder geval enkele malen Poolse auto’s in brand zijn gesto-ken, waarbij ook racistische leuzen en tekens op de auto’s waren geklad.
Een deel de incidenten betreft bedreigingen, mishandelingen of vechtpar-tijen naar aanleiding van racistische opmerkingen. Een voorbeeld hiervan is een incident dat plaatsvond in een winkel. In de winkel riep een blanke autochtone Nederlandse man racistische opmerkingen (‘Zwartje, je moet je bek houden. Jullie moeten allemaal weg!’) naar een vrouw met een donkere huidskleur. Dit ontaardde in een vechtpartij tussen verschillende mensen. Bij een ander voorval ontstond een vechtpartij omdat een medewerker vond dat hij uit racistische motieven was ontslagen.
Racistisch geweld kan plaatsvinden tussen individuen, maar er was in 2012 ook racistisch geweld tussen groepen mensen. Een dergelijk incident ontstond nadat een groep jongens met een autochtone achtergrond jongens met een allochtone achtergrond racistisch bejegenden tijdens het voetballen in een voetbalkooi in de openbare ruimte.
20 Als we het aandeel racistische geweldsincidenten doorberekenen naar het totale aantal incidenten, dan zou dit betekenen dat 665 van de 2.077 gevonden incidenten met een racistisch karakter racistisch geweld betrof. Vanwege het aselecte karakter van de steekproef is dit echter een onbetrouwbare schatting. Een vergelijking met 2010 en 2011 is niet mogelijk omdat van die jaren
Ongelijke behandeling of het gevoel ongelijk te worden behandeld
In deze paragraaf bespreken we incidenten waarbij mensen vanwege hun ras, huidkleur, of culturele, nationale of etnische herkomst ongelijk worden behandeld. Hierbij nemen we ook incidenten mee waarin de slachtoffers het gevoel hebben ongelijk te zijn behandeld.
Bij meer dan een derde van de incidenten in de steekproef van 204 incidenten ging het om ongelijke behandeling of om een gevoel van ongelijke behandeling bij een van de betrokkenen. Een voorbeeld van een dergelijk incident is dat jeugdigen met een allochtone achtergrond niet worden toege-laten tot een uitgaansgelegenheid. Een bijzonder voorbeeld dat we vonden in de politiegegevens is een aangifte van discriminatie naar aanleiding van een opiniërend krantenartikel. In dit artikel werd gesteld dat criminelen liegen door hun culturele achtergrond.
In sommige gevallen is het onduidelijk of het daadwerkelijk ging om ongelijke behandeling of dat het incident deels berust op een gevoel van het slachtoffer. Twee soortgelijke incidenten met een totaal verschillende dyna-miek illustreren dit. Bij het ene incident wordt een dronken jongen met een Turkse achtergrond de toegang geweigerd tot een uitgaansgelegenheid. Zelf vindt hij dit racistisch, terwijl de vraag of hem de toegang werd ontzegd vanwege zijn Turkse achtergrond of vanwege dronkenschap een rechtvaardige vraag is. Bij een ander incident is het racistische motief veel duidelijker. De portier van een uitgaansgelegendheid zei het volgende tegen drie jongens met een Marokkaanse achtergrond die hij de toegang weigerde: ‘Mijn baas is een racist. Hij wil geen Marokkanen binnen.’
Ongelijke behandeling komt ook regelmatig voor op de werkvloer, binnen het onderwijs of bij het al dan niet toegang verlenen tot diensten. Dergelijke incidenten worden slechts in beperkte mate gemeld bij de politie. In de steekproef vonden we er maar enkele van terug. Mensen die te maken krijgen met discriminatie op de werkvloer melden dit eerder bij de regionale ADV’s of bij het College van de rechten voor de mens. Bij deze laatste instantie zijn in 2012 27 verzoeken ingediend om een zaak van mogelijk racisme binnen een arbeidsrelatie te beoordelen (College voor de rechten van de mens, 2013). Bij de ADV’s zijn hierover in 2011 439 meldingen gedaan (Coenders et al., 2012).
Op basis van de gegevens over 2012 die acht ADV’s aanleverden, kunnen wij wat betreft de werkgerelateerde discriminatiezaken helaas niets zeggen over de discriminatiegrondslag (seksuele gerichtheid, sekse, ras, geloof, leeftijd en handicap); we weten dus niet welk deel van deze zaken uit 2012 discriminatie
bedreigde een autochtone man bijvoorbeeld zijn Somalische buurvrouw omdat zij een hoofddoek droeg. Zij moest van hem verhuizen omdat ze moslim is, anders zou hij haar vermoorden. Bij een ander incident wordt een Turkse werknemer door een collega als volgt beledigd: ‘Kutmoslim, kutvolk, alle moslims zijn terroristen.’ Bij het MDI zijn in 2012 196 klachten van discrimina-tie van moslims op het internet bekend, waarvan er volgens het MDI 93 strafbaar zijn (MDI, 2013).
Een andere specifieke groep die regelmatig te maken krijgt met discrimi-natie zijn Roma/Sinti. Bij het MDI zijn in 2012 vijftien meldingen binnengeko-men van discriminatie van Roma/Sinti op het internet. Ten opzichte van 2010 is dit een toename van vijf incidenten. Ook in de politiegegevens vinden we over het jaar 2012 enkele zaken van discriminatie van Roma/Sinti, namelijk tien incidenten.