Zowel in het sociaal domein als in de gezondheidszorg groeit het inzicht dat een verschuiving van specialistische zorg naar lichtere zorg en het voorkómen van zorg van belang is. Meer en meer ontstaat het maatschappelijk besef dat investeren in preventie van belang is, waarbij oog is voor onderliggende problematiek zoals armoede, schulden en laaggeletterdheid. De Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) waarschuwt hierbij om de mate van zelfredzaamheid niet te overschatten. Onder druk van armoede en stress neemt het ‘doe-vermogen’ van mensen af, waardoor zij veel minder in staat zijn om in actie te komen om hun situatie te verbeteren. De WRR pleit ervoor om in te zetten op de groep met het grootste gezondheidspotentieel (lage SES), aangezien daar de grootste winst te halen is.
Bij het versterken van de sociale omgeving is participatie en zoveel mogelijk eigen regie van belang.
Dit komt ook tot uiting in het concept positieve gezondheid van Machteld Huber. Dit gaat uit van dat een mens meer is dan zijn ziek zijn, van regie over het eigen leven en aandacht voor wat (voor het individu) betekenisvol is, om zo de eigen veerkracht te benutten en te versterken.
Ook in de gezondheidszorg zien we een verschuiving van ziekte en zorg, naar gezondheid en gedrag.
Er wordt meer ingezet op de patiënt centraal, persoonsgerichte preventie, en aandacht voor de leefstijl en leefwijze van patiënten.
Eind 2018 presenteerde staatsecretaris Blokhuis het Nationaal Preventieakkoord, ondertekend door 70 partijen waaronder de VNG en de GGD’en. Het Preventieakkoord zet in op het terugdringen van overgewicht, roken en problematisch alcoholgebruik. Doelstellingen (voor 2040) betreffen een rookvrije generatie, een kwart minder mensen met overgewicht en een halvering van het aantal mensen met problematisch alcoholgebruik. Het sluiten van regionale en lokale preventie-akkoorden wordt aangemoedigd.
Landelijke nota gezondheidsbeleid
De landelijke nota Gezondheidsbeleid 2020 – 2024 verschijnt voorjaar 2020. Deze nota beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid en is richtinggevend voor het lokale gezondheidsbeleid van gemeenten. Aangezien leefstijl al is geadresseerd in het Nationaal Preventie-akkoord, zal de nota hier niet meer op ingaan. Verwacht wordt dat de aandacht uitgaat naar:
1. het verkleinen van gezondheidsverschillen;
2. van ziekte naar gezondheid;
3. gezondheidsbescherming in de fysieke en sociale leefomgeving.
Contourennota
In de VWS-begroting 2020 staat aangekondigd dat in de zomer 2020 de Contourennota verschijnt, waarin de hoofdlijnen worden neergezet voor verbetering van de organisatie van het zorgstelsel. De regio krijgt daarin een belangrijke rol omdat de overtuiging is dat het vraagstuk ‘naar een betere organiseerbaarheid van de zorg’ vanuit de regio moet worden bezien. Daar moet de samenwerking plaatsvinden tussen zorg- en hulpverleners, tussen hun organisaties, en tussen gemeenten, verzekeraars en zorgkantoren als inkopende partijen. Het primaat ligt immers in de praktijk en de ene regio is de andere niet.
De nota gaat onder meer in beeld brengen of er een gedeeld regiobeeld met een daaruit voorkomende opgave voor de regio is. En of er afspraken zijn gemaakt over samenwerking op domein overstijgende onderwerpen. Vervolgens verkent de Contourennota wat er in de regio nodig is om de organisatie van de (voor)zorg en ondersteuning te verbeteren om aan de (toekomstige) zorgvraag in de regio te voldoen, welke aanpassingen in de governance dit vraagt en wat er nodig is om de organiseerbaarheid te verbeteren.
Voornemen Prenataal huisbezoek aan kwetsbare zwangeren en gezinnen door de JGZ
Voor een gezonde ontwikkeling van het kind is het cruciaal dat een kind een goede start kan maken in de eerste 1000 dagen. Zorgwekkende omstandigheden voor kinderen kunnen al tijdens de zwangerschap optreden. Daarom is het belangrijk dat met name kwetsbare zwangere vrouwen en gezinnen passende ondersteuning krijgen, gericht op het wegnemen van onder andere stress en op het bevorderen van sensitief ouderschap zodat meer kinderen gezond en veilig opgroeien. Hiertoe heeft de minister van VWS het voornemen om per 1 januari 2021 in de Wet publieke gezondheid (Wpg) de verplichting voor gemeenten op te nemen om de JGZ een prenataal huisbezoek aan kwetsbare zwangeren en gezinnen aan te laten bieden. Dit voornemen komt voort uit het landelijke actieprogramma Kansrijke Start.
Uitbreiding Rijksvaccinatieprogramma (RVP)
De Staatssecretaris van Volksgezondheid heeft besloten om kwetsbare kinderen een vaccinatie aan te bieden tegen het Rota virus. Het gaat om kinderen die bijvoorbeeld te vroeg zijn geboren of een laag geboortegewicht hebben. Zij hebben een grotere kans dat een infectie met het Rota virus ernstig verloopt. De inschatting is dat deze vaccinatie op 1 juni 2020 gaat starten. Voor de uitvoering van de bovengenoemde uitbreiding van het RVP en de monitoring daarvan wordt extra geld gestort in het gemeentefonds. De vaccinaties zelf worden bekostigd door het RIVM.
In 2021 wordt het HPV-vaccin ook beschikbaar voor jongens (nu alleen voor meisjes van 12/13 jaar). Het vaccin beschermt hen tegen penis-, anus-, mond- en keelkanker. Ook worden kinderen vanaf 2021 eerder gevaccineerd, namelijk als ze 9 jaar oud zijn.
Doordecentralisatie Beschermd wonen / Maatschappelijke Omvang
De doordecentralisatie van beschermd wonen en maatschappelijke opvang van de centrumgemeente naar individuele gemeenten is voorzien per 1 januari 2022. In 2021 zal de GGD zich daartoe, in samenwerking met centrumgemeente Nijmegen en de gemeenten in Gelderland-Zuid, zo goed mogelijk op voorbereiden.
Op dit moment is Nijmegen centrumgemeente voor heel Gelderland-Zuid (excl. de gemeenten Maasdriel en Zaltbommel). Beschermd wonen stelt mensen met psychische beperkingen in staat om, met begeleiding en behandeling in de thuissituatie, zoveel mogelijk hun eigen leven te leiden.
Uitgangspunt hierbij is dat ook zij dezelfde wensen en levensbehoeften hebben als ieder ander.
Openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz)
Door de ambulantisering van de GGZ wordt de doelgroep psychisch kwetsbare burgers voor
gemeenten groter. Zeker gezien de ontwikkelingen en aandacht voor ‘personen met verward gedrag’, is de ambitie om OGGz / Bijzondere Zorg beter neer te zetten. Ook willen we de monitor OGGz, samen met andere partners, door ontwikkelen, zodat er een gezamenlijk beeld ontstaat van de gehele keten en er gericht interventies op knelpunten kunnen worden ingezet.
Sterkere verbinding tussen zorg en veiligheid
Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen leiden ertoe dat op gemeentelijk niveau zorg en veiligheid steeds sterker met elkaar in aanraking komen. Door de decentralisaties van zorgtaken naar gemeenten, het streven om inwoners langer in de wijk te laten wonen en de beweging van gespecialiseerde intramurale zorg naar ambulante ondersteuning, wonen kwetsbare groepen steeds langer in de wijk. Dit geldt behalve voor bijvoorbeeld kwetsbare ouderen, ook voor personen die overlast gevend gedrag veroorzaken en/of voor zichzelf of anderen een gevaar kunnen zijn.
Zowel bij Bijzondere Zorg, Veilig Thuis, crisisdiensten GGZ als het Veiligheidshuis zien we de
complexiteit van casuïstiek toenemen. Dit vraagt om een goede samenwerking tussen zorgpartners, gemeenten, politie en justitie om samen een integrale aanpak te hanteren.
Wet verplichte GGZ
Met ingang van 2020 voert de GGD op verzoek van de gemeenten (facultatieve) taken uit op het terrein van de Wet verplichte GGZ (Wvggz). Omdat het gaat om een nieuwe taak voor GGD en gemeenten wordt op basis van monitoring en evaluatie in het najaar 2020 bepaald hoe de taakuitvoering en definitieve begroting er voor 2021 uitzien.
Toekomstige wijziging in de Jeugdbeschermingsketen
Hoewel er meer kinderen in beeld zijn dan voorheen, ontvangen zij niet altijd op tijd de hulp die ze nodig hebben. Het Rijk en de VNG hebben in 2019 geconcludeerd dat, naast extra geld, ook een betere organisatie van het jeugdstelsel nodig is om de beloften van de Jeugdwet te kunnen inlossen.
In een brief aan de Tweede Kamer (nov. 2019) geven de Minister van VWS en de Minister van Rechtsbescherming (Justitie) aan dat een niet vrijblijvende manier van (boven) regionaal samenwerken van gemeenten nodig is om de continuïteit van specifieke vormen van jeugdhulp, jeugdbescherming, jeugdreclassering en Veilig Thuis te borgen. Samenwerking van gemeenten is in het belang van kinderen en gezinnen omdat het leidt tot een stabieler aanbod van hulp voor
jeugdigen met complexe problemen. Het plan is om in 2020 te werken aan een wetsvoorstel voor een betere organisatie van specifieke vormen van jeugdhulp, jeugdbescherming, jeugdreclassering en Veilig Thuis. Ook zal bezien worden of het nodig is om kwaliteitsstandaarden c.q. landelijke eisen voor sociale wijkteams in de wet of in nadere regelgeving vast te leggen.
De bovenstaande ontwikkeling kan mogelijk leiden tot intensievere samenwerkingsvormen tussen de gecertificeerde instellingen, de Raad voor de Kinderbescherming en de Veilig Thuis-organisaties in Gelderland.