DISCUSSION AND CONCLUSION
Appendix 1 Questionnaire for change agent
Over het onderzoek
Als master studente van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde (Universiteit van Groningen) voer ik een onderzoek uit naar de wijze waarop verandering plaatsvindt in kleinere en middelgrote bedrijven (MKB). Dit onderzoek is mijn afstudeerproject voor de Master ‘Small Business & Entrepreneurship’.
De onderzoeksdoelstelling is inzicht te verkrijgen in hoe veranderingsprocessen in kleine en middelgrote bedrijven verlopen en welke rol het management van de verandering hierbij speelt. Uit literatuurstudie is gebleken dat onderzoek naar verandering zich vrijwel uitsluitend richt op grotere bedrijven, terwijl het toch aannemelijk lijkt dat verandering bij kleinere bedrijven anders verloopt. Met dit onderzoek wordt geprobeerd antwoord te krijgen op de vraag of dit inderdaad zo is en op welke wijze kenmerkende eigenschappen van kleinere bedrijven van invloed zijn op het verloop en de effectiviteit van een veranderingsproces.
In de vragenlijst wordt steeds van ‘het bedrijf’ of ‘uw bedrijf’ gesproken. Hier worden zowel profit, als non-profit organisaties mee.
Wat is de naam van uw bedrijf?
Wat is de (hoofd)vestigingsplaats van uw bedrijf?
Wat is de datum van vandaag?
De resultaten van het onderzoek zullen anoniem verwerkt worden. De bovenstaande vragen dienen slechts ter verdere codering van de deelnemende bedrijven.
---Start van de vragenlijst---
Algemene vragen
Eerst volgen enige algemene vragen en vragen over uw bedrijf. U kunt uw antwoord invullen op de betreffende plek of het juiste antwoord omcirkelen of aankruisen.
Bent u man of vrouw? 1 man 2 vrouw
Wat is uw leeftijd? Ik ben _________jaar
Wat is het niveau van de hoogste door u afgeronde opleiding?
1 VMBO (het vroegere LBO of MAVO) 2 HAVO of VWO
3 Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO)
4 Hoger Beroeps Onderwijs /Hogeschool (HBO) 5 Wetenschappelijk Onderwijs (WO)
40
Welke functie heeft u binnen uw bedrijf?
In welke jaar is uw bedrijf opgericht? (als u het jaartal niet precies weet, probeer het jaartal zo goed mogelijk te benaderen).
_________
Welke producten of diensten levert uw bedrijf?
Tot welke sector behoort uw bedrijf? 1 Landbouw & Visserij
2 Productie van goederen (stuks) 3 Productie van goederen (massa) 4 Bouw, constructie
5 Handel, (groot)winkelbedrijven 6 Transport
7 Energiesector
8 Cultuur, sport, recreatie, toerisme, hotels, restaurants 9 Dienstverlening zakelijk (consultancy, financieel etc) 10 Dienstverlening consumenten
11 Anders, …..
Hoeveel werknemers heeft uw bedrijf (zowel voltijds als deeltijds)?
1 tussen 10 en 50 werknemers 2 tussen 50 en 100 werknemers 3 tussen 100 en 150 werknemers 4 tussen 150 en 200 werknemers 5 tussen 200 en 250 werknemers
Hoeveel voltijdseenheden omvat uw bedrijf (VTE of in Engels FTE)?
1 tussen 10 en 50 VTE 2 tussen 50 en 100 VTE 3 tussen 100 en 150 VTE 4 tussen 150 en 200 VTE 5 tussen 200 en 250 VTE Het veranderingsproject
Nu volgt een aantal vragen om het veranderingsproject duidelijk af te bakenen.
Kunt u drie veranderingen noemen die tussen een half jaar en drie jaar geleden zijn afgerond en waarin u de (of een) leidinggevende rol had? Hieronder staat een aantal
voorbeelden ter inspiratie. Als u direct drie veranderingen weet kunt u de voorbeelden buiten beschouwing laten.
41
2.
3.
Enige voorbeelden van verandering:
- Er wordt een project gestart om de structuur of cultuur van het bedrijf te veranderen; - Een congrescentrum wordt uitgebreid met een hotel;
- Er wordt een ander beloningssysteem (bijvoorbeeld het werken met bonussen) ingevoerd of er vindt een verandering in het beloningssysteem plaats;
- Er worden workshops georganiseerd om werknemers beter met elkaar te leren samenwerken;
- Een bedrijf gaat werken met een kennis-database, waartoe werknemers via een intranet toegang hebben;
- Er vindt een verandering plaats binnen het managementteam;
- Een machine vervangt de functie van een aantal werknemers, waardoor zij een nieuwe functie krijgen.
Welke van de bovenstaande drie veranderingen zou u willen uitkiezen om verdere vragen over te
beantwoorden (bijvoorbeeld omdat deze verandering u het scherpst voor de geest staat)? Kies slechts één van de veranderingen.
Het is van belang dat u erbij
betrokken was als leidinggevende van de verandering (d.w.z. om de
verandering gerealiseerd te krijgen).
1 verandering 1 2 verandering 2 3 verandering 3
Wat waren de achterliggende doelen van deze verandering?
De verandering had vooral betrekking op (aankruisen welke het meest van toepassing is):
1 De technologie van het bedrijf 2 De structuur van het bedrijf 3 De cultuur van het bedrijf
4 De wijze waarop bedrijf wordt geleid 5 De strategie van het bedrijf
42
6 Kwaliteitsprogramma’s binnen het bedrijf 7 Informatiemanagement/Kennismanagement; 8 Huisvesting
9 Uitbesteden van werk 10 Anders, nl.: …...
Ingrijpendheid van de verandering
De onderstaande stellingen hebben betrekking op de ingrijpendheid van de verandering. Het gaat hier specifiek over de door u gekozen verandering en niet over verandering in het algemeen. Geef bij elke stelling aan in hoeverre u het eens of oneens bent met de betreffende stelling. U kunt uw keuze omcirkelen.
Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens 1) Door deze verandering is het werk
van de betrokken werknemers erg
veranderd. 1 2 3 4 5 6 7
2) Door deze verandering zijn de verantwoordelijkheden van de betrokken werknemers erg veranderd.
1 2 3 4 5 6 7
3) Door deze verandering zijn de samenwerkingsverbanden tussen de betrokken werknemers erg veranderd.
1 2 3 4 5 6 7
4) Door deze verandering zijn de werkcondities (zoals werktijden en werkomstandigheden) van de betrokken werknemers erg veranderd.
1 2 3 4 5 6 7
5) Door deze verandering is een behoorlijk aantal werknemers ontslagen en is het personeels-bestand beduidend lager dan daarvoor.
1 2 3 4 5 6 7
6) Woorden als ‘transformatie’, ‘gedaanteverandering’,
‘baanbrekend’ en ‘metamorfose’ zijn van toepassing op deze
verandering.
1 2 3 4 5 6 7
7) Over het geheel genomen is het
43
na de verandering.
8) De verandering was op alle
werknemers gericht. 1 2 3 4 5 6 7
9) Door deze verandering proberen we de doelen van het bedrijf op een
andere manier te behalen. 1 2 3 4 5 6 7
10) Deze verandering heeft betrekking op alle onderdelen (vestigingen,
afdelingen) van het bedrijf. 1 2 3 4 5 6 7
11) Door deze verandering zijn de
bedrijfsdoelen veranderd. 1 2 3 4 5 6 7
Het waarom van de verandering
De onderstaande stellingen hebben betrekking op de oorzaken van, of de aanleiding tot de verandering. Ook hier gaat het weer over de door u gekozen verandering en niet over verandering in het algemeen. Geef bij elke stelling aan in hoeverre u het eens of oneens bent met de betreffende stelling. U kunt uw keuze omcirkelen.
Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens 1) Zonder deze verandering zou de
continuïteit van het bedrijf in gevaar
zijn gekomen. 1 2 3 4 5 6 7
2) Deze verandering moest verplicht doorgevoerd worden (bijvoorbeeld vanwege nieuwe wetten/regelgeving of eisen van aandeelhouders of andere externe partijen).
1 2 3 4 5 6 7
3) Deze verandering was nodig zodat het bedrijf zich sneller aan zou kunnen passen aan veranderingen in de markt.
1 2 3 4 5 6 7
4) Deze verandering was nodig om de
kosten te verlagen. 1 2 3 4 5 6 7
5) Deze verandering was nodig om
concurrerend te blijven/worden. 1 2 3 4 5 6 7 6) Deze verandering was nodig om de
reputatie of het imago van het bedrijf
te verbeteren. 1 2 3 4 5 6 7
7) Deze verandering werd doorgevoerd omdat we hebben gezien dat een soortgelijke verandering bij een
44
ander bedrijf daar succesvol was.
De effectiviteit van de verandering
De onderstaande stellingen hebben betrekking op het succes van de verandering. Ook hier gaat het specifiek over de door u gekozen verandering en niet over verandering in het algemeen. Geef ten aanzien van elke vraag aan in welke mate u tevreden of ontevreden bent. U kunt uw keuze omcirkelen.
zeer ontevre-den tamelijk ontevre-den een beetje ontevre-den niet ontevre-den, niet tevreden een beetje tevreden tame-lijk tevre-den erg tevreden Over het functioneren van het bedrijf
na en door de verandering ben ik… 1 2 3 4 5 6 7 Over de mate waarin we de doelen
hebben gerealiseerd die we met de verandering hoopten te bereiken ben ik...
1 2 3 4 5 6 7
In het geheel genomen ben ik over het resultaat van de verandering…
1 2 3 4 5 6 7
Veranderen neemt middelen in beslag (zoals geld en menskracht), maar over de middelen die de verandering heeft gekost ben ik…
1 2 3 4 5 6 7
Over hoe we met het betrokken personeel zijn omgegaan tijdens de
verandering ben ik… 1 2 3 4 5 6 7
Veranderen kost tijd, maar over de tijd die we nodig hadden om de
45 Veranderingsleiderschap
De onderstaande stellingen hebben betrekking op de wijze waarop de verandering is aangepakt. Ook hier gaat het specifiek over de door u gekozen verandering en niet over verandering in het algemeen. Geef bij elke stelling aan in hoeverre u het eens of oneens bent met de betreffende stelling. U kunt uw keuze omcirkelen.
Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Als leidinggevende van de
verandering was ik nauw verbonden met de werknemers die de
verandering moesten doorvoeren.
1 2 3 4 5 6 7
Als leidinggevende van de verandering richtte ik mij op de feiten en ‘promootte’ ik de voordelen van de verandering.
1 2 3 4 5 6 7
De noodzaak voor deze verandering was gerechtvaardigd door experts die verstand hebben van deze verandering.
1 2 3 4 5 6 7
Om werknemers te laten veranderen, gebruikte ik als leidinggevende van de verandering logische argumenten en feitelijk bewijs om de verandering uitgevoerd te krijgen.
1 2 3 4 5 6 7
Beslissingen over deze verandering werden genomen door experts die erg veel kennis hebben over de verandering.
1 2 3 4 5 6 7
Werknemers hadden veel
bevoegdheden om zelf beslissingen
over de verandering te nemen. 1 2 3 4 5 6 7
Als leidinggevende van de
verandering besteedde ik er veel tijd aan ‘een gevoel te krijgen’ voor de manier waarop de verandering door werknemers zou worden
geaccepteerd.
1 2 3 4 5 6 7
De beslissingen over deze
verandering werden genomen door werknemers uit veel verschillende
46
lagen van het bedrijf.
Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Om werknemers te laten
veranderen, liet ik werknemers uit veel verschillende lagen van het bedrijf participeren in de aanpak van het veranderingsproces.
1 2 3 4 5 6 7
Er was veel samenwerking tussen mij, als leidinggevende van de verandering, en de mensen die het moesten uitvoeren.
1 2 3 4 5 6 7
De noodzaak voor deze verandering werd alleen gerechtvaardigd door de leiding van het bedrijf (en dus niet vanuit andere lagen in het bedrijf).
1 2 3 4 5 6 7
Om werknemers te laten
veranderen, gebruikte ik mijn positie als leidinggevende om de
verandering doorgevoerd te krijgen.
1 2 3 4 5 6 7
Als leidinggevende van de verandering speelde ik de rol van
opdrachtgever. 1 2 3 4 5 6 7
Als leidinggevende van de
verandering was ik er niet op gericht dat de werknemers de verandering zouden accepteren.
1 2 3 4 5 6 7
Als leidinggevende van de
verandering schiep ik afstand tussen mijzelf en de mensen die de
verandering moesten uitvoeren.
1 2 3 4 5 6 7
Deze verandering kwam tot stand zonder dat er vooraf plannen waren
gemaakt. 1 2 3 4 5 6 7
Om werknemers te laten
veranderen, was het enige dat ik deed ze stimuleren en de ruimte geven om het bedrijf te verbeteren.
47 Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Als leidinggevende van de
verandering speelde ik de rol van
aanmoediger. 1 2 3 4 5 6 7
Ik was erop gericht dat werknemers zelf een verandering creëerden waar
ze enthousiast over zouden zijn. 1 2 3 4 5 6 7
Deze verandering is op een natuurlijke manier tot stand
gekomen, als leidinggevende heb ik er weinig aan hoeven doen.
1 2 3 4 5 6 7
Het meest kenmerkende voor de wijze waarop de verandering is aangepakt is…
(Slechts één van de vier mogelijkheden aankruisen)
1 dat de werknemers moesten worden overtuigd van het nut van de verandering.
2 dat veel werknemers van het bedrijf hebben geparticipeerd in het veranderingsproces.
3 dat de plannen van de bedrijfsleiding zijn gerealiseerd zoals dat was bedacht door de leiding.
4 dat de werknemers werden gestimuleerd om de verandering zelf vorm te geven.
Wanneer ik advies vroeg bij deze verandering, dan maakte ik het de meeste gebruik van…
(Slechts één van de vier mogelijkheden aankruisen)
1 De adviezen van de experts op het betreffende gebied. 2 De adviezen van de betrokken medewerkers.
3 De adviezen van de top van het bedrijf.
48 Kenmerken van het bedrijf en van de ondernemer
Hieronder treft u een aantal stellingen over het bedrijf en over uzelf waarmee u het eens of oneens kunt zijn. Geef ten aanzien van elke stelling aan in hoeverre u het eens of oneens bent met de betreffende stelling. U kunt uw keuze omcirkelen.
Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Ik beschouw innovatie als het meest
belangrijke speerpunt van onze
strategie. 1 2 3 4 5 6 7
Met name door innovatie behaalt het
bedrijf concurrentievoordeel. 1 2 3 4 5 6 7 Ik ben altijd op zoek naar nieuwe en
betere manieren om de prestaties
van het bedrijf te verhogen. 1 2 3 4 5 6 7 De innovaties binnen het bedrijf zijn
gebaseerd op wat wij bij onze
concurrenten en collega’s zien. 1 2 3 4 5 6 7 Ik beschouw het bedrijf als proactief,
wij proberen kansen te creëren in de
markt waarin we actief zijn. 1 2 3 4 5 6 7 Het bedrijf wacht kansen en
veranderingen in de markt af en
49 Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Het bedrijf streeft er naar om als
‘first-mover’ voordeel te behalen op
de concurrentie. 1 2 3 4 5 6 7
Als eindverantwoordelijke voor veranderingen (in het algemeen) sta ik open voor nieuwe ideeën van anderen (zoals van werknemers).
1 2 3 4 5 6 7
Het nemen van risico’s is voor het bedrijf een absolute vereiste om te
kunnen overleven. 1 2 3 4 5 6 7
Het komt binnen ons bedrijf vaak voor dat risico’s worden genomen
zonder grondige analyse. 1 2 3 4 5 6 7 De beslissingen die ik als
eindverantwoordelijke voor veranderingen (in het algemeen) neem zijn veelal intuïtief.
1 2 3 4 5 6 7
Om veranderingen (in het algemeen) succesvol te laten zijn ben ik altijd
bereid hoge risico’s te nemen. 1 2 3 4 5 6 7 Eén van de belangrijkste doelen van
het bedrijf is het genereren van
winst. 1 2 3 4 5 6 7
Eén van de belangrijkste doelen van het bedrijf is het genereren van
50
Hieronder treft u een aantal stellingen over uzelf als ondernemer, waarmee u het eens of oneens kunt zijn. Geef ten aanzien van elke stelling aan in hoeverre u het eens of oneens bent met de betreffende stelling. U kunt uw keuze omcirkelen.
Deze stellingen zijn alleen zinvol als u eigenaar of mede-eigenaar van het bedrijf bent. Is dit niet het geval dan kunt u de volgende 6 stellingen overslaan en direct naar het einde van de vragenlijst gaan. Volledig mee oneens Mee oneens Enigszins mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Enigszins mee eens Mee eens Volledig mee eens Ik ben begonnen met dit bedrijf
omdat het beter bij mijn privéleven paste dan voor iemand anders te werken.
1 2 3 4 5 6 7
Mijn doelen voor dit bedrijf zijn meer persoonlijk georiënteerd dan
financieel. 1 2 3 4 5 6 7
Ik beschouw dit bedrijf als een verlengstuk van mijn
persoonlijkheid. 1 2 3 4 5 6 7
Mijn doelen voor dit bedrijf zijn verweven met de behoeften van
mijn gezin en/of familie. 1 2 3 4 5 6 7 Ik houd van mijn bedrijf. 1 2 3 4 5 6 7 Ik voel me emotioneel verbonden
met mijn bedrijf. 1 2 3 4 5 6 7
Heeft u nog opmerkingen over of naar aanleiding van deze vragenlijst?
51