Het product dat voor de interventie zal worden gebruikt is een cursus genaamd:
Scheikundepracticumlessen ontwerpen voor actief en betekenisvol leren. (Kort: Actief leren)
De cursus is door mijzelf ontworpen, voortbouwend op het voorstel in voorgaande paragraaf en gericht op het ontwerpen van scheikundepracticumlessen die het actief leren moeten stimuleren.
Ik heb de cursus ontworpen met gebruikmaking van de opgedane kennis uit de cursus ‘Curriculum Design’ die ook onderdeel is van de masteropleiding ‘Education, Innoveren en Implementeren’. De opleidingscoördinator (OC )van de opleiding scheikunde heeft zijn toestemming gegeven om deze cursus als module te verzorgen aan de mo B studenten. De coördinator mo B heeft ook haar volledige medewerking verleend en was bij elke les
aanwezig. Haar feedback, meer organisatorisch en technisch van aard, heeft bijgedragen aan het tot stand komen van het uiteindelijke product.
4.3.1 Beschrijving van de cursus
Doelgroep: Studenten mo B scheikunde aan het IOL Niveau: HBO
Doel: Het doel van de cursus is (aanstaande) leraren scheikunde in staat te stellen zelfstandig practicumlessen te ontwerpen die actief leren bevorderen.
33 Specifieke doelen van de cursus:
Kennisdoelen 1. De student leert wat ontwerpen is
2. De student kan een pakket van eisen waar een ontwerp aan moet voldoen formuleren
3. De student maakt kennis met begrippen uit de literatuur over het scheikundepracticum
Toepassingsdoelen 4. De student kan het pakket van eisen toepassen op het ontwerpen van practicumlessen
Integratiedoelen 5. De student kan verbanden leggen tussen leerdoelen, leefwereld, leeractiviteiten en toekomstperspectief van leerlingen
Mens-dimensie doelen 6. De student krijgt meer inzicht in de eigen rol als docent, omgang met leerlingen, eigen aspiraties voor leerlingen Zorgdoelen 7. De student ontwikkelt een nieuwe passie voor het vak en
de leerlingen
Metacognitieve doelen 8. De student krijgt meer inzicht in het persoonlijk leerproces tot het worden van een betere student en leraar
Doelen volgens de Taxonomie van Significant Learning. (Fink, 2003)
Eindproduct:
De studenten ontwerpen per groep van drie een scheikundepracticumles die voldoet aan het pakket van eisen voor de practicumlessen zoals beschreven in paragraaf 4.2.
Aantal studenten: 15
Van deze studenten zijn 11 werkzaam als leraar: 7 als leraar in het vak scheikunde op VOS scholen, 3 als leraar natuurkunde op VOJ scholen en 1 leraar ICT (op een VOS-school). De overige 4 studenten zijn niet in het onderwijs werkzaam.
De mo B scheikunde opleiding wordt modulair aangeboden en de studenten moeten per module intekenen voor deelname. De groep bestaat daarom uit de studenten die op dit moment ervoor kiezen de aangeboden mo B modules (en dus nu deze cursus) te volgen. Studiebelasting: Vier bijeenkomsten van drie uren 1x in de week.
Leermiddelen voor deze module:
De moduleomschrijving en handouts. PP presentaties, multimedia apparaten.
34 Afronding van de cursus:
Beoordeling op basis van:
1. Aanwezigheid (maximaal 1 verzuim) 10 p
2. Participatie individueel: 3x learnerreports (15)+ eindevaluatie (10) 25 p 3. Eindproduct (groepswerk); punten toegekend door collega’s na presentatie 36 p 4. Verbeterpunten na feedback genoteerd en verwerkt 9 p 80 p 5. Meegewerkt aan effectmeting in eigen lessituatie: bonuspunten 10 p 90 p Totaal te behalen zonder bonus: maximaal 80 punten (=cijfer 8)
4.3.2 Les 1
Les 1 Module: Actief Leren
Doel Kennismaking en oriëntatie op het onderzoek
Materiaal PowerPoint presentatie van uitkomsten analyseonderzoek
Hand-out met resultaten onderverdeeld in blokken I t/m IV. (zie bijlage II) Werkmethode Groepsgesprek
Inhoud: Theorie: Opdracht: PowerPoint presentatie
analyseonderzoek en onderzoeksresultaten
1. Bespreek de analyseresultaten per blok in je groep aan de hand van de volgende vragen: a. Herken je deze uitkomsten
uit je eigen lespraktijk? b. Welke verbeterpunten kun je
op basis van deze resultaten formuleren?
Na elke ronde geeft 1 persoon van elke groep een verslag van de bevindingen; de verbeterpunten worden op een flap verzameld. Resultaat Flap met door de groep geformuleerde verbeterpunten.
Afronding Noteren leermoment
4.3.3 Les 2.
Les 2 Module: Actief Leren Doel Cursusdoelen: 1, 5, 7,8.
Ontwerpen met als doel actief, betekenisvol leren; beginsituatie; big purpose; pakket van eisen; doelen.
Materiaal PowerPoint presentatie, lijst verbeterpunten les1 Werkmethode (Groeps-) Opdrachten
35
Intro: klassengesprek over de vraag: wat is ontwerpen? Actief en betekenisvol leren volgens Fink (2003) door samenhang tussen:
1. Leerdoelen 2. Leeractiviteiten 3. Beoordeling
De beginsituatie, factoren die de lessituatie (kunnen) beïnvloeden. Big purpose
Wat is mijn doel voor mijn leerlingen voor de lange termijn als het gaat om de ervaring tijdens het scheikundepracticum?
Wat wil ik zien in hun houding, in hun motivatie?
Hoe wil ik hun toekomstperspectief beïnvloeden? (Voorbeeld Big Purpose: Ik wil mijn leerling uitspraken ontlokken zoals:
“Dit gaat over mij, ik kan hier iets mee voor later,
Er gaat een wereld voor me open door deze proef, ik wil hier meer over weten,………”)
Taxonomie voor betekenisvol leren (Fink, 2003) omvat de volgende doelen: Kennisdoelen Toepassingsdoelen Integratiedoelen Mens-dimensiedoelen Zorgdoelen Metacognitieve doelen
Opdracht 1(indiv. 5 min): De beginsituatie:
a. Beschrijf de situational factors van je eigen onderwijsleersituatie Groepsgrootte Speciale kenmerken Voorkennis Omgevingsfactoren Opdracht 2
Schrijf jouw BIG PURPOSE als docent scheikunde op voor je leerlingen. Deel met je buurman/buurvrouw Deel met de groep
Opdracht 3: Pakket van eisen (Groepswerk)
Lees de aanbevelingen op de analyseresultaten door
Formuleer aan de hand van de verbeterpunten de eisen waar een practicumles volgens jou aan moet voldoen
Verzamel op een flap
Bekijk en geef commentaar op het werk van anderen
Opdracht 4 (huiswerk):
Maak een keuze voor een uit te voeren experiment.
Probeer ten minste 4 van de genoemde doelen3 te formuleren en aan het experiment te koppelen.
Houdt daarbij steeds de beginsituatie van je leerlingen in gedachten Afronding Schrijf je belangrijkste leermoment op.
Deel met je buurman/buurvrouw Deel met de groep
(a.u.b. na elke bijeenkomst de leermomenten mailen naar eunicehc@sr.net) Thuis Opdracht 4
Bronvermelding: Fink, L.D. (2003), A self-directed guide to designing courses for significant learning. San
36
4.3.4 Les 3.
Les 3 Module: Actief Leren Doel Cursusdoelen: 2, 3, 4, 6, 8.
Leeractiviteiten in de scheikundepracticumles rekening houdend met het ‘soort’ practicum; begeleiding van leerlingen
Materiaal PowerPoint presentatie, hand-out pakket van eisen voor scheikundepracticumlessen
Werkmethode (Groeps-) Opdrachten
Inhoud: Theorie: Opdracht: Herhaling van de vorige week:
Begrippen actief leren.
Doelen volgens taxonomie voor betekenisvol leren
Leeractiviteiten:
Afhankelijk van doelen en afhankelijk van het ‘soort’ practicum:
Apparatuurpracticum (vaardigheden). Onderzoekspracticum (process skills). Begripspracticum (begripsontwikkeling). (In een later stadium kunnen de onderdelen meer geïntegreerd worden.)
(bron: Van den Berg (1994)) Beoordeling procesbeoordeling Rol van de docent voor, tijdens en na het scheikundepracticum:
Informatie verschaffen
Demonstreren
Reflectieve dialoog Plaatje: holistische kijk op actief leren (Fink, 2003)
Nogmaals pakket van eisen: Rekening houdend met:
Verbeterpunten uit analyseonderzoek
Beginsituatie /leefwereld leerlingen
Leerdoelen voor actief en betekenisvol leren
‘Soort’ practicum
Rol van de docent
Opdracht 1
Vergelijk nogmaals doelen voor deze cursus met doelen voor eigen ontworpen scheikundepracticumles (was huiswerk)
Bespreek kort met de groep.
Klassengesprek over het formuleren van doelen aan de hand van enkele voorbeelden
Opdracht 2
Bespreek het (uitgereikte) pakket van eisen in je groep.
Leg naast je eigen ontwerp.
Zijn er knelpunten?
Bespreek plenair. Volgende week:
Presenteren finale versie ontwerp practicumles
Voorbereiden op effectmeting in de les.
Afronding Schrijf je belangrijkste leermoment op, Deel met je buurman/buurvrouw
Bronvermelding:
Fink, L.D. (2003), A self-directed guide to designing courses for significant learning. San Francisco. Jossey-Bass
37
4.3.5 Les 4.
Les 4 Module: Actief Leren Doel Cursusdoelen 1 t/m 8
Presentaties van eindresultaat ontwerp en feedback op ontwerpen Materiaal Eindresultaat ontwerp studenten per groep
Werkmethode Presentaties
Inhoud: Theorie: Opdracht: Presentatie ontwerp
scheikundepracticumles door 5 groepen volgens een
presentatieschema. Per groep duurt de presentatie maximaal 10 minuten
Elke groep ontvangt feedback van 2 andere groepen met gebruik van een rubric (zie bijlage III). Elke groep zorgt voor een
geluidsopname van de presentatie en nabespreking.
Studenten vullen individueel en anoniem een eindevaluatie formulier over de cursus in.
Resultaat Studenten maken hun ontwerp definitief na ontvangen feedback en sturen het eindresultaat op aan de onderzoeker.
Cursus is afgerond.
In het volgende hoofdstuk wordt de uitvoering van het interventieonderzoek beschreven
38