Workshopverslag Bijlage
1.4.3 Plenaire conclusies
Een korte plenaire terugmelding was het laatste onderdeel van de dag. En wat was het resultaat van de dag? Er was een aantal bruikbare adviezen op tafel gekomen. Hieronder zijn de belangrijkste adviezen voor de overheid:
1 Als de ambitie van “Bouwen met Noordzee-natuur” serieus beleid is, dan moet er ook in de uitvoering ruimte komen. Vaak worden aanbestedingen via alleen financiële criteria gegund, dus tegen de laagste prijs. Om het concept Bouwen met Noordzee-natuur een kans te geven moet er ook op andere criteria getoetst worden. Dit betekent dat de natuurwinst of de winst van een ecosysteemservice meegenomen moet worden in de afweging.
2 Een periode waarvoor een vergunning geldig is, moet in verhouding staan tot de investeringstermijn van de initiatiefnemer. Als een initiatiefnemer rekent met een afschrijvingstermijn van 10 jaar, is een vergunning voor 3 jaar niet voldoende. Het kan zelfs een no-go betekenen vanwege het risico de investering niet terug te verdienen. 3 Er zijn meerdere partijen en projecten die niet verder komen als er geen financiële ruimte
komt voor een substantiële pilot. Projecten op zee zijn kostbaar. Doe het goed; het betaalt zich terug, mits de businesscase valide is.
4 Willen we echt duurzame projecten van de grond trekken dan moet dat zo snel mogelijk gedragen worden door het bedrijfsleven, anders is de financiële duurzaamheid al niet gegarandeerd. Dit betekent ook dat stakeholders zo snel mogelijk betrokken moeten worden bij opkomende projecten en pilots. Let er daarbij wel op dat er goede projectleiding moet komen; voorkom onnodig polderen.
5 Bouwen met zeenatuur kan een waterbouwkundige specialisatie zijn waar Nederland zich wereldwijd mee kan profileren. Daarom is ook het vertalen van de toepassing in
Nederland, naar het opschalen van nationale exportproducten van belang (ook om het verdienmodel te realiseren).
1.5
Concluderend
De workshop heeft een aantal adviezen en lessen opgeleverd die eerder van pas kunnen komen dan gedacht. Was er voor de workshop nog geen zicht op een concreet project, tijdens de workshop is er al een doorkijk ontstaan wat er moet gebeuren om Bouwen met Noordzee-natuur een volgende stap verder te brengen.
Er zijn mogelijkheden geopperd voor een combinatie van getij- en golfenergie samen met rif-functies (recreatie, natuur, productie) en om offshore biomassakweek te realiseren met een consortium dat al bezig is met zeewierkweek. Opvallend was het “schelpdieren-gehalte” in de gekozen deelprojecten van Tabel 1. Dit wordt kennelijk gezien als een kansrijke innovatieve aquacultuur vorm.
Tijdens de workshop werd meteen duidelijk dat ondernemende vissers graag verder willen om de mogelijkheden te verkennen naar aanvullende dan wel nieuwe vormen van duurzame exploitatie van de Noordzee. Zij zagen ter plekke kansen in het contact dat werd gelegd met een bestaand (zeewier) consortium van bedrijven.
Inmiddels heeft ook GDFSUEZ een plan gepresenteerd om een eerste pilot test te doen met een rigs- to-reefs project. Dit kan een concrete aanleiding zijn voor een project met een doelstelling, met een eigenaar die een en ander kan betalen (en kan besparen), die een vergunning wil, die met
stakeholders wil praten.
De workshop levert inzicht en momentum om de volgende stap te zetten in de ontwikkeling van bouwen met Noordzee-natuur.
Bijlage: gebruikte agenda
Agenda Workshop 23 juni 2015 Bouwen met Noordzee-Natuur Aan-
vang
Duur Onderwerp Wie Vorm
10:00 0:30 Ontvangst met koffie. Plenair
10:30 0:05 Intro dagvoorzitter. Floris Groenendijk (IMARES) 10:35 0:10 Bouwen met Noordzee-Natuur in het
beleid.
Edo Knegtering (Ministerie van Economische Zaken (Directie Natuur & Biodiversiteit)) 10:45 0:10 Natuurbouw Noordzee, een mogelijke
rol voor de olie- en gasindustrie.
Jeroen Jansen (NAM) 10:55 0:10 Vissen voor de wind. Rems Cramer (Visser
KW2) 11:05 0:10 Ruimte voor Noordzee-natuur op
“harde” constructies.
Bas Reedijk (BAM) 11:15 0:10 Ervaringen vanuit Ecoshape. Mark van Koningsveld
(Ecoshape) 11:25 0:10 Vragen en verdieping omtrent de
voorbeelden.
Voorzitter en zaal 11:35 0:40 Overzicht mogelijke vormen van
’bouwen met Noordzee-natuur’, selectie van uit te werken projecten op basis van de long list en eventueel aangedragen concrete project ideeën.
Marcel Rozemeijer (IMARES), Annemieke Smit (Alterra), zaal
Plenair + actief
12:15 1:00 Lunch
13:15 0:10 Uitleg World-Café methode en deelgroepen.
Voorzitter Plenair 13:25 2:00 Deelgroepen om de gekozen projecten
te detailleren.
World-Café-methode Deel-groepen 15:25 0:15 Korte terugmelding uit de groepen. Tafeltrekkers Rondlopend 15:40 0:15 Wat ga je doen? De voorzitter
interviewt een paar mensen omtrent hun volgende stappen.
Voorzitter en zaal Plenair
Bijlage: aanwezige deelnemers
Bedrijf Wie
Alterra Annemieke Smit
Arcadis Wouter Gotje
ARK Karel van den Wijngaard
BAM Bas Reedijk
BAM Kazik Lyczak
Eco-Effective Strategies Anne-Mette Jørgensen Ekofishgroup Jan de Boer
Greenpeace Frederieke Vlek Hansa Hydrocarbons B. Clever
IMARES Floris Groenendijk
IMARES Marcel Rozemeijer
IMARES Marnix Poelman
IMARES Christine Röckmann
Jules Dock Jelmer de Lange KIMO The Netherlands & Belgium Mike Mannaart
LaMER H.A. van Oers
Ministerie van Infrastructuur & Milieu Lodewijk Abspoel Ministerie Economische Zaken Edo Knegtering Ministerie Economische Zaken G.A.J. Vis, ir. (Jeroen)
Ministerie Economische Zaken W.L.M. (Wilbert) Schermer Voest Ministerie van Infrastructuur & Milieu Henk Merkus
MTI Holland Boris Dzon
MTI Holland Rick Lotman Murre Techniek BV Jan Murre
NAM Jeroen Jansen (olie en gas)
NIOZ Rob Witbaard
NOB duikersbond Pieter van der Marel
NVWA Sander Smolders
Our Oceans Challenge Erwin Croughs
RWS Waldo Broeksma
RWS WVL Rob Gerits
Staandwant-visser Rems Cramer CBBN Stichting de Noordzee Thomas Rammelt Stichting Duik de Noordzee Schoon Ben Stiefelhagen
TNO Harald Mijle Meijer
Van Oord Bernard Westen
Van Oord Mark van Koningsveld Vertegenwoordiging mosselsector Wouter van Zandbrink Wageningen Universiteit Tinka Murk
WUR-student Brenda Deden ZMF (Zeeuwwind) Ilse Pama
Bijlage: organiserend team
Projectleider interviews workshop: Marcel Rozemeijer IMARES
Interviews Diana Slijkerman IMARES
Dagvoorzitter Floris Groenendijk IMARES
Facilitator Annemieke Smit Alterra
Tafelbegeleiding en medewerking Christine Röckmann IMARES Tafelbegeleiding en medewerking Marnix Poelman IMARES Projectleider BO en medewerking Oscar Bos IMARES
Bijlage: registratie post-its Kunstmatige riffen
Omschrijf het Bouwen met Noordzee-Natuur project idee. Drie typen kunstmatige riffen werden gedefinieerd:
1. Riffen voor natuur: gelegen in dieper water (vanaf -30 m en dieper) in of nabij gebieden waar al veel hard substraat voorkomt: Klaverbank, Borkumse Stenen. Bij voorkeur wordt hier gebruik gemaakt van ondergrond materiaal wat zo goed mogelijk aansluit bij het aanwezige materiaal (stenen etc.)
2. Recreatie riffen vanaf -20 m tot -35 meter op maximaal drie uur varen uit zee, eventueel mogelijk in combinatie met scheepswrakken
3. Kustbeschermingsriffen: dicht tegen de kust om een invloed te hebben op de kustveiligheid
De teksten op de post-its
• Reefbank/ kinderkamer
• Kunstrif, biodiversiteit, redelijke vaarafstand recreatie
• Kunstrif, ondiep, hogere biodiversiteit nabij wrak 2 à 3 uur varen; 20-30 meter • Kunstrif herstel oorspronkelijk hard sub.
• Oesterbanken • Klaverbanken • Borkumse Stenen
Vraag 1: Waar draagt het maatschappelijk en ecologisch aan bij? • Beton i.p.v. stenen: betekenis
• Reef voor kustbescherming • Betekenis op schaal • Natuur: windparken
• Natuur: bestaande gebieden/ gesloten gebieden (windparken) • Kraamkamer
• Natuurlijk rif in een bestaand windpark?
• Natuurrif in bestaande natuurgebieden, klaverbank, hard substraat dat van nature voorkomt • 20.000 km2 Oesterbanken
• Borkumse stenen
• Kust daar waar nodig (acuut) • Beschermingsrif Noord-Holland
• Natuurgebieden waar ooit riffen waren (Oestergronden, Borkumse stenen, Klaverbank, Texelse Stenen….)
• Nodig: bescherming gebied met name tegen bottom trawl substraat met juiste functie. • Reef badplaats en recreatie
• Natuur: opletten waar ze ondersteuning bieden aan natuurgebieden • Recreatief rif Zeeland
• Visrif
• Doel: ecotoop type?
• Recreatie, nu kust, toekomst olieplatform • Recreatie, bereikbaarheid, diepte
Vraag 2: Wat is er nodig om het projectidee tot uitvoering te brengen? Wat moet er dan