Perversies in het natuurbeleid

7.1 Inleiding

In deze studie staat de volgende vraag centraal:

’Hoe verloopt de besluitvorming in het natuurbeleid op nationaal en gebiedsniveau en welke perversies treden hierbij op?’

In dit slothoofdstuk reflecteren we op het tweede deel van deze vraagstelling, namelijk op de perversies in het natuurbeleid. Daarmee brengen we niet het hele verloop van de besluitvorming in het natuurbeleid in beeld, maar beperken we ons tot de onderdelen van de besluitvorming waar het knelt.

We hebben er voor gekozen om de perversies op gebiedsniveau zoveel mogelijk te koppelen aan de perversies op landelijk niveau. Daartoe hebben we in de volgende paragraaf de perversies op landelijk niveau samengevat en aangegeven in hoeverre deze ook naar voren komen uit de drie casestudies. Daarnaast is een aantal perversies uit de casestudies benoemt, die niet naar voren kwamen uit de nationale analyse. In paragraaf 6.3 werken we deze perversies wat verder uit.

7.2 Perversies vergeleken

In deze paragraaf staat onderstaande tabel centraal. In deze tabel hebben we de perversies op landelijk niveau geconfronteerd met de perversies op casusniveau. Daarbij zijn sommige perversies bevestigd op casusniveau, sommige niet aangetroffen en van veel perversies is een rijker beeld ontstaan van de consequenties ervan op gebiedsniveau. Tevens is aan de landelijke perversies een aantal nieuwe perversies vanuit het gebiedsniveau toegevoegd.

Perversies landelijk Perversies Gaasterland Perversies Dwingelderveld

Perversies Renkumse Beek Allocatie van nieuwe

natuur is opgelegd aan provincies

Perversie bevestigd. Provincie vertaalt dit door naar gebied en hier levert dit een conflict op.

Perversie bevestigd. Vanuit het rijk was er een wens tot nieuwe natuur c.q. nationaal park. De provincie heeft dit opgepakt en dit heeft lokaal tot veel protest geleid

Perversie bevestigd. De oorspronkelijke keuze voor bedrijventerrein i.p.v. beekdal illustreert het gebrek aan afstemming tussen rijk en gemeente bij aanwijzing als EHS-gebied

Het rijk stuurt provincies meer aan op

taakstellingen dan op daadwerkelijke doelen

Het experiment is enerzijds een uitzondering op deze perversie omdat niet op ha wordt gestuurd, anderzijds introduceert men een puntensysteem dat dezelfde perversie kan veroorzaken.

Onduidelijk. In de opstartfase overheerste de wens voor nationaal park boven het aantal ha te realiseren natuur. Daarbij moet opgemerkt worden dat het natuurbeeld onduidelijk was c.q. varieerde. Wel was duidelijk dat het nationaal park tenminste 1000 ha aaneen gesloten natuur moest zijn. Later werden de doelen (natte natuur) zeer dominant.

Illustratie van deze perversie is dat de gewenste verbinding tussen natuurgebieden slechts bij toeval (onverwachte asbest- verontreiniging) kan worden gerealiseerd

Perversies landelijk Perversies Gaasterland Perversies Dwingelderveld

Perversies Renkumse Beek De beoogde

natuurkwaliteit was niet bekend toen provincies de nieuwe natuur moesten lokaliseren

Perversie bevestigd. Het effect was dat in Gaasterland hele wilde ideeën over de nieuwe natuur ontstonden (moeras), die het conflict alleen maar verergerden.

Perversie bevestigd. Effect was dat er wilde, deels door het rijk gevoede, ideeën ontstonden (gebied met hek eromheen) die weerstand verergerden.

Omdat de casus vooral de verbinding van gebieden betreft is deze perversie hier niet expliciet aan de orde

De vrijwilligheid van de EHS-instrumenten is niet consistent met de opleggende manier waarop allocatie, locaties en medegebruik landelijk zijn geregeld.

Op zich bevestigd. De casus laat echter zien dat de provincies een uitweg hebben door de locatie en regime meer flexibel in te vullen en ruimte te laten voor gebiedswensen.

Perversie bevestigd. Het verwerven van de landbouwgebieden gaat (lang) niet zo snel als men had verwacht. Als extra maatregel heeft provincie tijdelijk een extra plus- regeling (ASP) gehanteerd.

Perversie bevestigd door zowel het feit dat het rijk de vereiste bestemming niet kan afdwingen als door het niet beschikbaar zijn van de financiële middelen om de natuur te realiseren.

De nadruk op de allocatie van regime (particulier beheer) op landelijk niveau, kan de allocatie van (bepaalde) natuurdoelen in de weg zitten.

In deze casus lag al nadruk op particulier beheer. In deze casus zijn de gebiedspartijen ook verantwoordelijk gemaakt voor bepaalde

natuurdoelen. Als er geen particulieren zijn die dit willen, komen de natuur- organisaties weer in beeld.

Onduidelijk Niet aan de orde omdat er

geen sprake is van particulier beheer (grond wordt door LNV gekocht en in beheer gegeven bij SBB). Provincies sturen op natuurdoelen (hoofdlijnen) en de beheerders sluiten beheercontracten met het rijk.(detail)

Klopt in deze casus. Het rijk kan weigeren om bepaalde contracten af te sluiten omdat landelijk quotum vol ziet, terwijl gebied met provincie afspraken heeft over de realisatie van deze doelen.

Onduidelijk Niet aan de orde (

Natuurbeheerders zijn verantwoordelijk voor natuurresultaten, maar vaak afhankelijk van externe factoren (milieu)

Niet getoetst. Onduidelijk Niet getoetst

Afspraken op

gebiedsniveau worden gesloten met de provincie, maar het rijk kan de realisatie van deze afspraken verstoren door sectorale ingrepen. Door de ‘afstand’ die

bestaat tussen de nationale overheid (die de natuurdoelen stelt) en de consequenties van de realisatie van deze doelen, krijgen bij de besluitvorming op nationaal niveau de baten meer gewicht dan de lasten.

Rijksambities sluiten niet altijd aan bij ambities op gebiedsniveau en vice versa, terwijl de realisatie van rijksambities plaatsvindt op gebiedsniveau (en niet op rijksniveau). Door de dominantie van natte natuur ontstaat er lokaal een constante spanning, die ook gevolgen heeft voor de daadwerkelijke realisatie van de vernattingsdoelstelling.

Perversie bevestigd door ondermeer de moeite die het heeft gekost om de gewenste veranderingen door het rijk gefinancierd te krijgen (uit bestaande en daartoe bestemde potjes)

7.3 Perversies op nationaal en gebiedsniveau

Tot besluit van deze verkennende studie, werken we de in paragraaf 6.2 genoemde perversies nog iets verder uit. We geven telkens het karakter van de perversie aan vanuit nationaal perspectief en vanuit de casestudies. Daarin behandelen we de meest opvallende verschillen, overeenkomsten en gevolgen van de perversies.

Perversie 1: Allocatie van nieuwe natuur is opgelegd aan provincies