Past-performancesysteem Wat houdt de oplossingsrichting in?

De bouw kent geen centraal, nationaal toegankelijk systeem waarin de kwaliteit van

bouwbedrijven op basis van prestaties bij het uitvoeren van grootschalige opdrachten wordt gemeten en gemonitord. Voor kleine opdrachten zijn bouwprestaties.nl en werkspot.nl sites waarin aannemers bij kleine projecten worden beoordeeld, maar voor grotere projecten bestaat een dergelijk centraal past-performance systeem niet. Het beter meten van de prestaties van bouwbedrijven in het verleden en het onderling vergelijken hiervan kan meerdere doelen dienen (EIB 2014a):

• Het versterken van de positie van de consument en grote opdrachtgevers door meer inzicht

te bieden in de prestaties van bedrijven

• Het verbeteren van de samenwerking tussen opdrachtnemers en professionele opdracht-

gevers door dialoog en delen van informatie

• Het verbeteren van de prestaties van de sector als geheel.

Het eerste punt heeft betrekking op de consument, die één of twee keer in zijn leven een nieuwbouwwoning koopt of een grote verbouwing laat doen maar voor een goed resultaat te weinig inzicht heeft in de prestaties van potentiële opdrachtnemers. Een goed past

performance systeem dat aan dit doel beantwoordt, is gebaseerd op de beoordelingen van andere consumenten, representatief door grote aantallen en geeft inzicht in de prestaties van bedrijven op deelaspecten, bij nieuwbouw en bij verbouw. De bestaande systemen als

werkspot.nl en bouwprestaties.nl hanteren of geen criteria (uitsluitend subjectieve beschrijving van ervaringen) of algemene, multi-interpretabele criteria als ‘kwaliteit organisatie’ en

‘kwaliteit bouwfase’, waardoor inzicht in specifieke kenmerken als service, oog voor detail in afwerking en beperking van overlast niet inzichtelijk worden.

Het tweede doel betreft de grotere, frequente opdrachtgevers die informatie over prestaties in het verleden vooral gebruiken in de preselectie bij nieuwe aanbestedingen, deze informatie delen met andere vergelijkbare opdrachtgevers en die ook hun eigen optreden als opdracht- gever willen verbeteren. Een goed past performance systeem dat aan dit doel beantwoordt, is gebaseerd op projectevaluaties (EIB, 2011b) en bevat idealiter een vorm van dialoog tussen opdrachtgever en opdrachtnemer en combineert de kennis die aanwezig is bij diverse opdrachtgevers (EIB 2014a). Voor marktpartijen kan een past performancesysteem de

bereidheid tot innoveren vergroten. Investeringen in succesvolle verbeteringen en kwaliteiten kunnen immers als selling point zichtbaar worden gemaakt naar andere opdrachtgevers.

Wat is nodig aan facilitering?

Zoals bovenstaande laat zien, zijn idealiter twee past-performancesystemen beschikbaar: een voor de consument en de kleine opdrachtgever en een voor grote opdrachtgevers die

bouwprojecten met grote schaal en omvang uitzetten.

De ‘kleine’ opdrachtgever is het meest gebaat bij een centraal punt waar hij terecht kan voor betrouwbare informatie over de prestaties van bouwbedrijven. Een eerste stap voor verbetering

is dan ook het verbeteren en eventueel integreren van de bestaande benchmarksystemen, zodat de informatie breder toepasbaar is en beter is toegespitst op de gebruiker. De website

Bouwprestaties.nl, het huidige systeem van past performance-meting voor kopers van nieuwbouwwoningen, kan bijvoorbeeld uitgebreid worden met herstel en verbouw en meer informatie en duidelijkheid geven over de kwaliteit van het eindproduct.

Een tweede stap is dat de systemen voor professionele publieke opdrachtgevers op sommige punten zouden moeten worden geïntegreerd om een zo groot mogelijk draagvlak te creëren en versnippering te voorkomen. Bestaande systemen van past performance voor gemeenten en andere overheden kunnen geïntegreerd worden, al dan niet onder de paraplu van een

overkoepelende organisatie. Dit vergroot het effect van de transparantie: aannemers die goed presteren in de ene gemeente plukken hiervan ook de vruchten bij opdrachten in andere gemeenten.

Een derde stap kan bestaan uit het organiseren van één centraal punt, waarbij de informatie op de specifieke gebruiker toegespitste wijze is te ontsluiten. Tegelijkertijd kunnen de prestaties van de bouw als geheel, dan wel deelsectoren, hieruit worden gedestilleerd. Door

innovatiekracht mee te nemen als specifiek element in het systeem, kunnen innovatieve prestaties direct worden beloond.

In het buitenland zijn goede voorbeelden van systemen die transparant de past performance meten. In Denemarken is wettelijk vastgelegd dat publieke opdrachtgevers alleen inschrijvers mogen toelaten die hun prestaties op verschillende deelaspecten in de afgelopen periode kunnen aantonen. Het gaat om zowel subjectieve als objectieve criteria. Deze prestaties zijn centraal vastgelegd en publiekelijk inzichtelijk. In het Verenigd Koninkrijk worden bouwbe- drijven jaarlijks geëvalueerd waarna zij hun eigen prestaties kunnen vergelijken met die van anderen in de sector. Deze prestaties zijn niet openbaar. In beide landen zijn goede ervaringen met de past performance en benchmarksystemen, al zijn de representativiteit, het kosten- niveau en de transparantie nog wel aandachtspunten (EIB, 2014a).

Welke knelpunten adresseert de oplossing?

Past-performancesystemen dragen bij aan een transparante markt en lossen informatie asymmetrie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer op. Daarbij zorgen ze ervoor dat

reputatiemechanismen een rol spelen. Benchmark systemen dragen ertoe bij dat organisaties met een goede (of innovatieve) reputatie worden beloond, waardoor investeren in innovatie kan leiden tot hogere omzet.

Welke aandachtspunten brengt de oplossingsrichting met zich mee?

Zoals in paragraaf 5.2.2 al is besproken, moet bij gebruik van een benchmark in de preselectie van aanbestedingen een manier worden gevonden om nieuwe toetreders te beoordelen ondanks het ontbreken van prestaties in het verleden. Daarnaast moeten prestaties bij complexe projecten met veel partijen gewogen worden. Voorkomen moet worden dat partijen die goed presteerden binnen een falend project negatieve gevolgen ondervinden van een past- performancesysteem.

Het opzetten van een past-performancesysteem leidt tot coördinatie- en

bekostigingsvraagstukken. Voor professionele (publieke) opdrachtgevers die terugkerend gebruik maken van de past-performancesystemen kan met een abonnementsvorm worden gewerkt. Voor consumentensites kan de onafhankelijkheid van het systeem geholpen zijn met een tijdelijke bekostiging vanuit de rijksmiddelen. Dit proces kan tot stand komen via

zelfregulering, in een convenant tussen alle betrokkenen, maar vereist wel een trekker, zoals een branchevereniging (EIB, 2014a).

Samenhang met andere oplossingen

Een past-performancesysteem kan aanbesteden op kwaliteit ondersteunen, door preselectie van innovatieve aanbieders mogelijk te maken en innovatieve opdrachtnemers te belonen in de aanbesteding.

5.2.5 Programmatische aanpak