In bijlage B wordt een gedetailleerd overzicht gegeven van de jaarlijkse inkomsten en uitgaven van de overheid volgend uit de beleidsvoornemens van de beoordeelde partijen. De bedragen zoals die in Bijlage B worden gepresenteerd zijn ex ante bedragen (dat wil zeggen zonder gedragseffect) in 2010 (prijspeil 2002). Hierbij is verondersteld dat de bedragen zoals die in het partijprogramma zijn opgenomen voor 2006 worden gecontinueerd tot 2010, tenzij in het programma expliciet iets is opgenomen over het verloop van de uitgaven en inkomsten in de periode 2006-2010. De bedragen komen overeen met de bedragen die door het CPB zijn gebruikt in de doorrekening van de partijprogramma’s op de economische effecten.
Alle vijf beoordeelde partijen willen een zekere mate van vergroening van het belasting- stelsel: opbrengsten uit heffingen op milieugrondslag worden gedeeltelijk teruggesluisd door een verlaging van belastingen op andere grondslagen (bijvoorbeeld arbeid). GroenLinks gaat hierin het verst. De inkomsten van de rijksoverheid nemen door de beleidsvoornemens in het milieuprogramma van GroenLinks toe met jaarlijks ruim 15 miljard euro. Dit bedrag wordt voor een groot deel via wijzigingen in de inkomstenbe- lasting weer teruggesluisd naar de huishoudens. Andere partijen gaan minder ver in hun voornemens om milieubelastende activiteiten te belasten. De energieheffing vormt bij alle vijf be-oordeelde partijen een belangrijke bron van inkomsten. Andere heffingen die een meer of minder belangrijke rol spelen in de verschillende partijprogramma’s zijn een kilometerheffing, een heffing op vliegverkeer en een openruimteheffing (tabel 8.1).
GroenLinks, D66, SP en ChristenUnie willen een kilometerheffing die wordt gecom- penseerd door een verlaging van Motorrijtuigenbelasting (MRB) en de Belasting voor personen-auto’s en motorrijwielen (BPM). PvdA is ook voorstander van invoering van een kilometerheffing, maar acht dat pas mogelijk per 2007. Omdat dit buiten de komende kabinetsperiode valt is dit beleidsvoornemen niet meegenomen in de be- oordeling. D66 en SP willen een budgetneutrale invoering van de kilometerheffing. GroenLinks en ChristenUnie willen ook de MRB en BPM aanpassen, maar in hun voornemens betekent de invoering van de kilometerheffing wel een lastenverzwaring voor mobiliteit. PvdA, GroenLinks en ChristenUnie willen bovendien door prijsbeleid een milieuvriendelijk consumptiegedrag stimuleren. Door heffingen op bijvoorbeeld drankverpakkingen en niet-duurzaam vlees en hout zal de prijs van deze milieubelas- tende consumptiegoederen toenemen ten opzichte van minder milieubelastende alter- natieven. De voornemens van GroenLinks leiden tot een opbrengst van ruim 3 miljard euro per jaar (ex ante), met name door een wijziging van het BTW-tarief voor vlees (vlees dat niet valt onder het Eko- of Scharrelkeur gaat onder het hoge BTW-tarief vallen) en een verbruikersheffing op vlees, water en hout.
Uitgaven betreffen bij alle partijen met name investeringen in openbaar vervoer en de aankoop en ontwikkeling van natuurgebieden (tabel 8.2). GroenLinks, SP en Christen- Unie financieren een deel van de intensiveringen door bezuinigingen op geplande investeringen in weginfrastructuur.
Voor een aantal beleidsvoornemens geldt dat de kosten niet of slechts voor een deel gedragen worden door de overheid. Het gaat hier bijvoorbeeld om investeringen waarbij een bijdrage van private partijen wordt gevraagd, uitvoeringskosten van heffingen die niet door de overheid worden gedragen, of normstellingen waarbij kosten gemaakt moeten worden om aan de norm te voldoen. Deze beleidsvoornemens vragen een finan- ciële inspanning van de desbetreffende sectoren. Voorbeelden zijn de uitvoeringskosten van de statiegeldregeling (gedragen door het bedrijfsleven) en de kosten om te voldoen
Tabel 8.1 Opbrengsten uit een aantal milieuheffingen in 2010 (ex ante bedragen).
PvdA D66 GroenLinks ChristenUnie SP
mld euro/jaar
Energieheffing 1,80 1,35 3,00 1,59 3,18
Kilometerheffing1) 0,00 5,00 0,91 0,00
Heffing op vliegverkeer 0,23 1,47 0,45 1,35
Heffing op open ruimte2) 0,32 0,20 1,10 0,32 0,48
Heffing op milieubelastende consumptie- 0,08 3,08 0,27 0,00
goederen (excl. energie)
1) Een deel van de opbrengst van de kilometerheffing wordt gebruikt om de MRB en BPM te verlagen. De hier opgeno- men bedragen zijn de inkomsten na aftrek van deze lastenverlichtingen.
2) Voorgestelde heffing op open ruimte heeft een aanloopperiode van tien jaar, met uitzondering van de door GroenLinks voorgestelde variant. Dit betekent dat voor de andere partijen de opbrengst van de heffing op open ruimte in 2010 70% van de structurele opbrengst zal zijn. Vanaf 2013 zal de opbrengst op het maximale niveau zijn.
aan de energieprestatienorm (EPN) in huizen en gebouwen (gedragen door huishoudens en het bedrijfsleven). Een andere kostenpost is de installatie van mobimeters in auto’s voor de invoering van een kilometerheffing. De kosten voor invoering van mobimeters in het bestaande wagenpark zijn door CPB geschat op 850 miljoen euro in 2003 en 950 miljoen euro in 2004. Vanaf 2005 zullen de kosten voor aanschaf mobimeters in nieuwe auto’s en de extra uitvoeringskosten van de kilometerheffing (dat wil zeggen voor zover hoger dan de MRB) 250 miljoen euro per jaar bedragen. Hiervoor is 50 miljoen euro per jaar gereserveerd in het Infrastructuurfonds. D66 en SP laten deze kosten ten laste van de overheid komen. Bij de ChristenUnie en GroenLinks moeten deze kosten voor een groot deel (200 miljoen euro per jaar) door de automobilist worden gedragen.
Tabel 8.3 geeft een overzicht van de geraamde kosten voor een aantal beleidsvoorne- mens uit de verschillende partijprogramma’s die substantiële kosten met zich mee zullen brengen voor verschillende economische sectoren (aangegeven zijn de sectoren waar de kosten in eerste instantie terechtkomen, zonder rekening te houden met een mogelijke doorberekening van de kosten naar de eindgebruiker).
Tabel 8.2 Jaarlijkse milieu-uitgaven voor openbaar vervoer, weginfrastructuur en natuur in 2010 ( prijspeil 2002).
PvdA D66 GroenLinks ChristenUnie SP
mld euro/jaar
Openbaar vervoer2) 0,501) 0,47 0,75 0,92 1,39
Weginfrastructuur 0,091) -1,25 -0,27 -0,75
Aankoop en ontwikkeling natuurgebieden 0,46 0,23 0,24 0,14 0,25
1) PvdA wil jaarlijks 0,18 miljard euro besteden aan infrastructurele knelpunten rond weg en spoor. Om dat de besteding van dit bedrag niet expliciet is gemaakt is hier een evenredige verdeling over weg en spoor verondersteld.
Tabel 8.3 Raming van de jaarlijkse kosten van maatregelen die een substantiële kostenpost betekenen voor verschillende economische sectoren (prijspeil 2002).
Kosten Sector
mln euro/jaar
PvdA
aanscherpen EPN 100 huishoudens, bedrijfsleven
statiegeld- en retourpremieregeling 481) bedrijfsleven
verplichting marktaandeel biobrandstoffen 852) bedrijfsleven
investeringen in stedelijk gebied 3633) private partijen
D66
aanscherpen EPN 100 huishoudens
statiegeld voor kleinverpakkingen 481) bedrijfsleven
GroenLinks
statiegeldsysteem voor plastic frisdrankverpakkingen 351) bedrijfsleven
aanscherpen EPN 100 huishoudens
duurzaamheidseisen voor bestaande en nieuwe bedrijventerreinen pm4) bedrijfsleven
realisatie robuuste verbindingszones 15 private partijen
aanschaf mobimeters t.b.v. kilometerheffing 200 automobilist
pakket maatregelen voor vermesting en verzuring 605) landbouw
ChristenUnie
aanscherpen EPN 100 huishoudens, bedrijfsleven
eenmalige Petflesjes worden vervangen door hervulbare 351) bedrijfsleven
statiegeldflesjes
aanschaf mobimeters t.b.v. kilometerheffing 200 automobilist
verbod op vrachtvervoer over de weg op zondag pm8) transport
handhaving dierrechten 49) landbouw
SP
statiegeldregeling 481) bedrijfsleven
omschakeling kolencentrales naar gas 406) bedrijfsleven
beperking productie en transport gevaarlijk afval pm7) bedrijfsleven
producenten betalen mee aan opruimkosten (ook voor pm7) bedrijfsleven
vervuilingen uit verleden)
aanscherping regels en controle bij productie pm7) bedrijfsleven
sanering van asbest in gebouwen pm7) bedrijfsleven
aanscherpen EPN 100 huishoudens, bedrijfsleven
bedrijven met een groot wagenpark vervullen voorbeeldfunctie 50 bedrijfsleven
in aanschaf schone en stille auto’s
1) Kosten zijn gebaseerd op Bergsma et. al., 2001.
2) Dit zijn meerkosten van de productie van biobrandstoffen ten opzichte van conventionele motorbrandstoffen. 3) Het gaat hier om bijdragen van private partijen bij herstructurering van stedelijk gebied waarbij PvdA meer aandacht wil
voor duurzaamheid en intensief gebruik van ruimte. PvdA gaat er vanuit dat deze investeringen geld opleveren en dus (deels) kunnen worden terugverdiend.
4) Kosten voor deze duurzaamheidseisen kunnen niet worden gekwantificeerd.
5) Kosten van een reductie in de veestapel en reductie ammoniakemissie door melkveehouderij in twee jaar (2004 en 2005).
6) Totaal van extra brandstofkosten (80 miljoen euro per jaar) wordt deels betaald door overheid (40 miljoen euro per jaar) en deels door het bedrijfsleven
7) De kosten van deze voornemens kunnen zeer hoog oplopen. De kosten zijn niet gekwantificeerd omdat voornemens niet voldoende concreet zijn uitgewerkt.
8) De precieze kosten van dit beleidsvoornemen zijn niet gekwantificeerd, maar komen onder andere voort uit aanpassing planningsystemen, vermindering van flexibiliteit in planning van ritten, extra congestie door verdere concentratie van verkeer op de overgebleven zes dagen en extra handhavingskosten.
9) De kosten zijn berekend als het bedrag dat de pluimveehouders geboden zou moeten worden om niet uit te breiden. Het gaat om een totaalbedrag van 38 miljoen euro, gespreid over een periode van tien jaar (2005 tot 2015).