Ophoging van het terrein tussen 1250 en 1325 (afb. 85)

Tussen 1250 en 1325 werd het terrein in verschillende fases opgehoogd (afb. 86). Op sommige plaatsen lag het nieuwe ni-veau 1,50 meter hoger dan het oude. De

verschillende aangelegde niveaus op de opgraving waren in feite arbitraire niveaus in dit pakket. Doorheen de tijd werden er immers kuilen ingegraven in deze laag. Sommige van die kuilen waren vanaf het oorspronkelijke niveau niet meer zichtbaar door het omspitten van de bovenste ni-veaus en werden pas zichtbaar op een dieper niveau. De grootste delen van de zogenaamde “tuinlagen” op de niveaus B, C en D bevatten dan ook aardewerk uit de periode van de ophoging. Enkele zones die iets intensiever bewerkt waren, aan de Rattemanspoort of de Sint-Barba-rastraat bevatten recenter aardewerk. De reden van de verhoging van het terrein was niet gekend, maar heeft vrijwel zeker te maken met het dumpen van afval en/of grond van mindere kwaliteit (met bijvoor-beeld puin). Een bijkomend gevolg is dat men hierdoor het overstromingsgevaar van de Dijle inperkte. De oorspronkelijke percelering bleef, ondanks deze grote in-greep in het stadsweefsel, verder bestaan. 83. Merkteken ton 3770 84. Ton waarvan de duigen in het verleden

68 Rattemanspoort Sint-Barbarastraat S in t-B a rb a ra s tr a a t 2348 2342 2316 2316 2316 2316 2316 38 39 130135 2292 2293 1731 1732 1733 1734 2294 2341 2286 2340 2336 2291 2339 2335 2334 2283 2339 2336 2287 2288 2289 70 2285 2288 2339 2285 2281 2338 2282 2283 2284 2330 2389 2333 23322331 2339 2376 2337 2328 2329 2280 2375 2383 2392 2415 2386 2387 2396 2388 2385 2384 2390 2390 2391 2379 2405 2381 2158 2159 2370 2709 2710 2377 23782404 2372 2322 2290 2659 2660 2676 269726882689 2692 2691 2690 2686 2687 2694 2696 2695 2679 2680 2678 2670 2670 2670 2670 2670 26702670 2670 2670267026702670267026702670 26702670 2668 26692699 427528 1824 1824 1824 1824 2698 2693 2705 2685 2684 2683 2681 2682 2704 2702 2703 2639 2673 2675 2674 2677 2678 1824 1824 2644 2645 2646 2647 2642 2643 2299 2671 2672 2655 2656 2657 2658 2670 2670 267026702670 2670 26702670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 2670 1847 2650 2651 2648 2649 1846 26522653 2666 2667 2654 2640 2641 2638 2781 2323 2355 23242356 2371 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2371 2632 2630 2631 2666 2667 2371 26202622 2623 2618 2619 2297 2345 22962344 2299 1824 1824 18241824 1824 1824 23152352 23142351 2313 2350 2371 23262358 23252357 2614 2615 2612 2613 2610 2611 2616 2617 2608 2609 2606 2607 26352589 2598 2599 2580 2581 2634 2588 2586 2587 25762577 2572 2562 2563 2545 1142 11432540 2547 2548 2295 2343 1824 1824 1824 1824 2776 2776 27762776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2776 2348 2349 2367 2366 2368 230723062305 23082319 2369 2365 23092373 2374 23212361 2304 2364 1824 1824 18241824 1824 1824 2349 2346 2298 2318 2347 2299 2363 2301 2715 2349 2349 2319 2300 2362 2303 2320 2401 2382 2353 2402 2416 2322 2391 2312 2311 2310 2360 23272359 2602 2603 2600 2601 26042605 2371 2596 2597 2591 2590 2594 2595 2592 2593 2574 2585 2584 2582 2319 2580 2581 11801181 2578 1177 1178 2579 2512 2513 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2319 2504 2505 2354 2403 2322 2416 2004 2002 2382 2570 2568 2569 2571 2566 2567 2572 2564 2565 2545 2573 2633 2633 2546 2540 2574 2552 1136 1137 2575 1142 1143 2555 2556 2558 2561 2543 2544 2541 2542 2557 2553 2539 1156 1157 2554 2550 25512549 2554 25602559 2557 1147 1148 1148 1147 2535 2536 2529 25332534 25312532 231925172516 25272528253023192525 2526 2524 2523 252225212520 1991 1198 1996 25192518 1990 2514 2515 2319 2481 2499 2500 2024 2470 2471 24722473 2469 2479 24762477 2501 2474 2475 2478 2480 2372 2416 2372 2012 2013 1053 1054 2398 2393 2406 2263 2407 241824192420 2452 2453 24212421 2420 2397 2396 2395 2394 2399 1110 1111 2718 2719 2538 2537 24972498 2465 2466 2463 2464 2503 2467 2468 2492 2493 2489 2490 2491 25022486 2487 2493 2488 24842483 2485 2482 2086 2080 2083 2443 2446 2447 2441 2442 2457 2495 2458 2460 2459 2462 2496 2427 2450 2451 2494 2456 2449 2440 2427 2438 2444 2436 2437 2448 2434 2435 2439 2445 2454 2455 1059 1060 2395 24302431 2429 2409 2411 2412 2422 2413 2414 2408 2429 2410 2428 2417 2423 2433 2426 24242425 0 5 10m N 12 12B 12c 12d 13 13A 13b 14 14A 14a 14c 14d 15 15A 15a 16 16A 16B 17 17A 17B 17a 18 18A 19 19A 20A Muur Verstoring 85. Overzicht grondplan C

Door deze ingrepen veranderde het reliëf op de site, en vermoedelijk ook elders in stad langs de Dijle, volledig en kreeg het min of meer het uitzicht van vandaag: een terrein dat vanaf de Rattemanspoort afhelde in de richting van de Dijle. Dit was een enorm verschil met het vrij vlakke uit-zicht van het terrein op het ogenblik van de eerste bewoning.

Deze ophogingen gebeuren met aange-voerde grond, maar het primaire mecha-nisme dat hier speelt, is de dumping van afval of van grond van mindere kwaliteit. Zo zien we dat op het noordelijk en oos-telijk deel van het terrein allerlei grachten worden gegraven waarvan de oevers ver-sterkt worden met plaggen (afb. 87-89). In deze grachten wordt grond van minder kwaliteit (bijvoorbeeld met puin) en afval gedumpt. De uitgegraven zuivere aarde

wordt uitgespreid op het nabijgelegen ter-rein. Of dit mechanisme ook plaatsvindt op het zuidelijke en westelijke deel van het terrein is niet zeker. De ophogingspakket-ten zijn daar veel homogener. Of dit komt door het latere gebruik of door aanvoer van grond van elders is niet geweten. Een mooi voorbeeld van deze ophoging-techniek is een gracht op het noordooste-lijk deel van het terrein. Bij de aanleg is de gracht 19m50 lang, 3m25 breed en 2m60 diep. Ze werd gebruikt als stortplaats voor lederafval (afb. 90-91). De enorme hoe-veelheid leerresten waren wellicht in ver-band te brengen met de activiteiten van oud-schoenmakers. Het afval bestond uit niet bruikbare fragmenten en versneden delen van in bulk opgekocht oud leder. Verder kwamen massaal veel snippers voor, deze wezen op het vervaardigen van 86. Ophogingspaketten

70

88. Grachten voor het dumpen van afval, waarvan de oevers versterkt zijn met plaggen

90. Stortplaats van lederafval

72 92. Beerkuil waarin pauselijk zegel werd gevonden

‘nieuwe’ schoenen uit oud leder en/of het herstellen van versleten schoeisel.

Het grootste deel van de teruggevonden schoendelen was afkomstig van lage, en-kelhoge en hoge schoenen met rolknoop-sluiting. Kenmerkend waren enerzijds de dwarse insneden ter hoogte van de wreef, waarin een tong genaaid zat en ander-zijds de rolknoop mediaal op de voet. Dit schoentype was vooral populair in de tweede helft van de 13e en de 14e eeuw. Naast de enorme hoeveelheid leer werd ook gereedschap van de leerbewerkers teruggevonden. Een aantal elzen en ver-der ook een reeks messen met de typische rechthoekige lemmetvorm vormden de tastbare getuigen van het schoenmakers-ambacht (met dank aan Jan Moens). Een deel van de leervondsten wordt mo-menteel onderzocht door Delfien Termote in het kader van een masterverhandeling aan de VUB onder leiding van Prof. Dries Tys.

Tijdens of net na de ophoging van het terrein verschenen er opnieuw sporen en structuren. Het aardewerk uit de vulling van sommige structuren dateerde soms zelfs uit dezelfde periode als het aarde-werk uit de ophoging van het terrein. Een voorbeeld hiervan is een beerkuil met een vulling uit de periode 1250-1350 (afb. 92). Tijdens het couperen van deze beerkuil werd een bulla van paus Urbanus IV (1261-1264) gevonden. Het ging hier om een vrij uitzonderlijke vondst. Ooit hing dit zegel, gemaakt uit lood, aan een document dat afkomstig was van deze paus.

Op de voorkant staat: URBANUS PP IIII. De PP staat voor Papa Patria. Dit bete-kent “priester van het vaderland”. Op de achterzijde staat boven twee portretten SPASPE. Dit is een afkorting voor: Sanctus

Paulus Apostulus Sanctus Petrus Episcopus. Vertaald betekent dit: Heilige apostel Pau-lus en heilige bisschop Petrus. Dit zijn dan ook de twee afgebeelde personen (afb. 93-94).

6.4. Bewoning na de

opho-ging (afb. 95)

In de 14de eeuw komt er een einde aan het grootschalig dumpen van afval en verschijnen er steeds meer bewoningsspo-ren. In het zuidelijke deel van de opgra-ving zijn de gebouwresten echter nogal fragmentair bewaard door de 19de- en 20ste-eeuwse verstoringen van de grote industriële gebouwen.

Toch konden er uit de aanwezige resten enkele conclusies getrokken worden. Zo bleek dat we met enige zekerheid aan het zuidelijk deel van de Sint-Barbarastraat minstens drie percelen konden onderschei-den. Deze percelen hadden een andere oriëntatie dan de huidige percelering. Als we de percelering vergeleken met de oorspronkelijke greppelstructuur bleek dat de meest zuidelijke greppel perfect over-eenkwam met een klein muurfragment op grondplan B (afb. 96). De percelen aan de Sint-Barbarastraat stonden haaks op deze muur. Ook hier bleef de percelering na de ophoging dus deels bewaard. Blijkbaar werd het wel verder opgedeeld.

Op het eerste perceel, vanaf het oosten te beginnen werd naast een oost-west georiënteerd muurfragment ook een bak-stenen beerput aangetroffen met een vulling die dateerde uit de periode 1350-1425 (afb. 97). Mogelijk hoorde de beer-put bij een perceel dat aan de Parijsstraat grensde al is dit slechts een hypothese. Op latere tijdstippen zou dit perceel dan on-derverdeeld worden in kleinere percelen

74 Rattemanspoort Sint-Barbarastraat S in t-B a rb a ra s tr a a t 795 796 1305 13061304 1338 1328 1327 1329 1330 1332 1331 1709 1708 1330 1329 1309 1310 1304 1308 1307 1339 1338 214421582159 1710 1711 237 238 70 1712 1713 1715 2131 1716 1719 1714 17171718 1780 212821292130 237 238 2121 2120 2123 2122 70 1713 1715 1725 172617241723 17191721 1719 1722 1727 340 384 1735 1736 1728 375 376 1822 1821 373 374 372 371 17891790 1729 136135 38 93 1731 1732 1733 1734 1730 1227 1229 1226 1226 1228 1231 1230 1233 1232 1241 1237 1236 1235 457 458 1283 1282 1280 1277 1278 459460 1279 1281 12841285 459460 12631264 1262 1274 1275 1276461 1240 1269 12391238 499 500 1286 1287 922 9231288 1292 1293 1200 468469 12071208 1200 429 475 1286430 1287 1288 922 923 499 500 1215 1218 1216 1200 12001210 484 485 12001215 475 1209 12451244 1242 1243 12471257 12551254 446 4471248 1251 1250 1249 1246 1253 1252 1259 1260 1253 12701271 1273 1272 1266 1267 531 457 458 1252 1261 1235 1256 1258 996997 1001 1000 991 ???????????????? 995 999998 581582 506 507 505 1265 1268 499500 12911290 503 504 1289 1286 922923 16601661 1294 1295 1246 560 551 552 405 550 858860 859860 555 556 857860 553554 548 549 1002 1003 10041005 10061007 991 989 990 993 994 983 984 1029 987 982 981 988 976986 985 980 961 962 979 976 427 528 524525 519 978 973 972 526 527 977 923 976 602601968 969970 971 964965 976567568 610 1787 1788 975974 956e n958 976 957 959 960 976 967 966 431 564 1782 1781 1776 1775 1778 1729 1783 1784 1785 1786 1823 1824 18251826 1827 1833 1834 1205 1206468 469 1200 1201 1202 1203 1204 482 483 1210 1213 1214 1212 1211 1200 1213 1214 1220 1221 1224 1229 1222 1223 505 508 1850 1851 1839 1844 1845 1847 1846 1843 1842 427 528 1848 1849 1841 1840 1885 1886 1889 1888 1887 1896 1895 1918 1917 1894 19161915 1914 1913 1904 1920 1919 19121911 1905 1906 1902 1908 1907 1910 1909 1902 1903 1901 1900 1899 1898 1897 1922 1921 1924 1923 1857 1856 1853 1836 1835 1827 18381837 1829 1830 1852 1862 1863 18551854 18321831 1828 1827 18611860 1891 1890 1951 1950 18931892 1869 1870 1894 19351936 1942 1941 1940 1928 1934 1933 19321931 1945 1930 1929 1928 1927 1774 1773 1772 1771 1777 1729 1766 1765 1768 1767 1762 1761 1780 1779 1823 18721873 1871 17701769 1827 1828 1829 1830 1863 1862 1859 1858 18821881 18841883 1827 1950 1951 1940 1943 1944 1937 1945 19391938 1947 1946 1945 1949 1948 1762 1761 17641763 1770 1769 1760 1756 1755 1759 1729 1752 1751 1750 1748 147148 1791 1792 1754 1753 1729 187218731871 1864 1865 1867 18681876 1865 1877 1878 18741875 1879 1880 1962 1964 1963 19591960 1749 1747 1745 1746 1729 17431744 14411442 1740 1739 1738 1737 1818 181718191820 1798 1797 124 125 1816 1815 1814 1813 1812 1811 1810 1809 1796 1801 1802 18001799 2241 2242 2257 2258 143 312 1968 2119 2118 2117 2116 21702171 21722173 2126 2125 21682169 1956 1955 1954 1953 1952 1951 1950 1971 2261 2262 1958 1957 1965 1967 1966 1177 1178 11801181 1968 1175 1176 11731174 1968 19721973 1975 1974 1194 1195 19691970 1796 1968 1796 149312 11941195 149 312 22572258 1998 1997 1096 1097 2000 1999 1968 20192001 2001 2019 2002 2004 1983 1982 1985 1984 1988 1989 1990 1991 1992 1987 1986 1979 1978 19801981 1968 1977 1976 1992 19951996 1198 19931994 1993 1994 2257 2258 22572258 149 312 1968 2008 2007 2002 1968 2026 2022 20232024 2020 2021 2025 2027 2028 20332032 2029 2030 2031 2037 2034 2035 2038 2039 2036 2046 2045 2047 1333 1334 1335 1336 1314 1306 1341 1337 815816 664 665 1337 55173 13021303 1301 1298 129913001298 1297 2128 1968 2127 2133 2132 237 238 2144 2158 2159 21602161 1795 2003 1968 20122013 2009 2010 2014 2015 2017 2018 2014 2015 2016 2018 69225 2174 2187 1053 1054 263 273 272 273 263 273282281 190 270 1337 2143 1408 281 282 1408 1337 1337 1337 1313 13111312 1318 1319 1316 1317 13201320 1315 1318 13161317 1322 1340 1324 1323 13261325 1404 1405 1408 1406 1407 1414 1413 2142 2141 1409 1421 1410 1411 1412 1337 1420 14151416 179180 1422 1321 1417 1419 1337 817818 1418 2002 2006 2005 1110 1111 2001 2019 2049 2048 2026 1968 20012019 2026 1968 2026 2050 2051 2052 20542053 2051 2057 2059 2058 2056 2055 1337 1053 1054 21772178 2179 2180 2061 2062 2060 1968 10531054 21752176 2065 2064 2063 2071 2074 2073 2072 2063 2079 2078 2076 2075 2077 2063 2181 2182 20902091 2088 2087 2089 20812084 2086 2082 20802083 2080 2083 2082 2080 2083 2083 2083 2104 2103 2183 2184 2102 2101 2089 2087 2105 2106 2179 2180 2185 2183 20942093 20962095 2097 2098 2092 21082107 21102109 2100 2099 2337 2140 2139 21142113 2112 2111 2136 2135 2134 2115 2188 2189 2138 2137 0 5 10m N 12 12B 12c 12d 13 13A 13b 14 14A 14a 14c 14d 15 15A 15a 16 16A 16B 17 17A 17B 17a 18 18A 19 19A 20A Muur Verstoring 95. Overzicht grondplan B

96. Het verloop van de muur links op de foto komt overeen met het verloop van een oudere perceels-gracht

76

98. Kadaster 1829 99. Weggetje tussen twee woningen

die uitgeven op de Sint-Barbarastraat. Een extra argument voor deze hypothese was het kadaster van 1829 (afb. 98). Hierop was te zien dat de noordelijke begrenzing van de eerste vier percelen aan de Sint-Barbarastraat gelijk was. Het zou dus best mogelijk kunnen zijn dat dit oorspronkelijk één lang perceel was.

Tussen perceel twee en drie bevond zich een klein met zandstenen gekasseid weg-getje van ca. 90 cm breed (afb. 99-100). Van deze bestrating was slechts een klein fragment bewaard. De zandige opmaak-laag was nog wel over een grotere opper-vlakte aanwezig.

Op perceel twee bevond zich de best bewaarde woning. De restanten beston-den uit drie muren. De vierde muur werd vermoedelijk vernield bij de aanleg van

de wand voor de parkeergarage. Samen vormden ze een woning met rechthoekig grondplan waarvan de bewaarde lengte 6 meter en de breedte 4 meter bedroeg. Eén lemen vloerniveau kon in verband gebracht worden met een haard (afb. 101). Een ouder vloerniveau een 20-tal cm dieper werd doorsneden door de aanleg van deze muren en kon met geen andere gebouwrestanten in verband gebracht worden (afb. 102). Dit was hetzelfde op het derde perceel. Ook hier troffen we een bakstenen muur aan van 5,90 meter, die in dezelfde periode te dateren was als de woning met haard op perceel 2. Deze muur doorsneed een oudere, 1,30 meter brede, ondiep gefundeerde zandstenen muur (afb. 103). Dit was waarschijnlijk het enige restant dat in verband kon gebracht worden met de opeenvolging van lemen vloerniveaus die in dit deel van de

78 102. Ouder vloerniveau onder de haard (geel laagje)

104. Kuil met verbrande leem

80 106. Restanten van woningen op het zuidwes-telijk deel van het terrein

109. Zandstenen muur met beerputten

108. Zandstenen muur met bakstenen beer-putten

ving werd aangetroffen. De vondsten uit deze lagen/vloerniveaus dateren uit de 14de en 15de eeuw (afb. 105-105). Op de coupes waren de vloerniveaus te herken-nen aan hun samenstelling van zeer vaste gele leem. De laag er net boven was zwart en meestal slechts enkele millimeter dik. Het betrof hier de looplaag. Tussen deze verschillende vloerniveaus werd er steeds opgehoogd met een pakket verbrande leem, groenig grijs zand of iets anders. Op die manier verhoogde het niveau binnen de woning geleidelijk aan. Jammer ge-noeg kon met een mogelijke uitzondering van de zandstenen muur geen enkel res-tant van een bijhorend gebouw terug-gevonden worden. Op perceel 3 werd bovendien een U-vormige muur terugge-vonden waarbinnen een bakstenen vloer werd aangetroffen. Hoe dit fragment in het geheel zou moeten gepast worden, was niet duidelijk. Op basis van de oriënta-tie kon het wel aan de oudste fase worden toegewezen.

Op het zuidwestelijk deel van het terrein werden nog twee kleine restanten van wo-ningen, die ouder waren dan de industrië-le gebouwen, aangetroffen. Het ging hier om enerzijds een muurfragment en ander-zijds een muur en een stuk vloer (afb. 106). Deze waren onderling niet in verband te brengen.

Op het noordelijk deel van de opgraving waren de structuren iets imposanter. De oudste muur hier was te dateren op het einde van de 13de eeuw of in het begin van de 14de eeuw, vrij kort na de opho-ging van het terrein. Deze datering was te danken aan het feit dat deze muur ge-deeltelijk gebouwd was in de eerder ver-noemde, met leerafval gevulde, gracht. Dit gebeurde nog voor de gracht

hele-maal volgestort was en nadat als funde-ring houten paaltjes ingeheid werden (afb. 107). Na de bouw van deze zandstenen muur werd de gracht verder opgevuld. De afgewerkte zijde van deze muur bevond zich aan de kant van de Dijle. De muur bestond uit kleine onregelmatig gekapte zandstenen blokjes.

Vermoedelijk gelijktijdig of kort nadat deze muur was gebouwd, werden ook de an-dere muren opgetrokken. Tegen de zand-stenen muur werd een bakzand-stenen muur gebouwd met twee beerputten die al in de eerste helft van de 15de eeuw werden opgegeven (afb. 108-111). Aan de an-dere zijde waren de beerputten met een bakstenen muur met elkaar verbonden. In deze muur waren enkele scherven inge-metst die te dateren waren in de eerste helft van de 14de eeuw. Tussen de twee beerputten werd een houten ton terugge-vonden waarvan de vulling te dateren is in de eerste helft van de 14de eeuw. Ver-moedelijk ging het hier om de voorganger 107. Ingeheide houten paaltjes onder zandste-nen muur

82 110. Coupe op noordelijke beerput

112. Houten ton tussen twee beerputten

84 116. Versteviging van de muur bij de bouw van de kelder

117. Lemen vloerniveau in kelder

118. Zicht op het bewaarde muurwerk van de kelder

van de twee beerputten (afb. 112-113). Kort na de bouw van de zandstenen muur of tegelijkertijd ermee werd rond het per-ceel aan de Rattemanspoort een tuinmuur in zandsteen gebouwd. In tegenstelling tot de dikke zandstenen muur was deze op-gebouwd uit grote gelijkmatig gekapte blokken (afb. 114-115).

Vermoedelijk nog in de 14de eeuw werd er tegen deze zandstenen muur een

kel-der ingegraven. Hiervoor werd aan de binnenkant een deel van de muur uitge-kapt en werd hij verstevigd met twee de-len nieuwe muur aan de buitenkant (afb. 116). De kelder had een tongewelf en een vloer bestaande uit aangestampte leem (afb. 117-118). Alleen de zuidelijke muur er-van was bewaard. De rest was volledig uit-gebroken en kon alleen nog herkend wor-den als een negatief spoor in de bodem. In de uitbraak werd alleen aardewerk uit 114. Zandstenen tuinmuur

86 119. Kuil met vulling uit de 16de of eerste helft 17de eeuw

de 14de eeuw teruggevonden. Vermoe-delijk was dit materiaal verspit en kunnen we de afbraak van het gebouw hier niet mee dateren. Een kuil met een vulling, (I-B-S1406) die te dateren is in de 16de of de eerste helft van de 17de eeuw, doorgraaft de opvulling van de kelder en zal dus een betere terminus zijn voor de afbraak (afb. 119). Deze kelder is waarschijnlijk een on-derdeel van een groter complex aan de Rattemanspoort waartoe ook de andere bak- en zandstenen muurfragmenten behoren. Het was niet mogelijk om deze andere muren een nauwkeurige datering mee te geven aangezien de vondsten zeer beperkt waren. Het ging hier wel lemaal over funderingen. Muur 795 was al-leszins al afgebroken in de 15de of in de loop van de 16de eeuw, aangezien een kuil met aardewerk uit deze periode deze muur doorsneed (afb. 120-121).

Vermoedelijk behoorden al deze muren tot één complex. Het was echter niet mo-gelijk om ons een idee te vormen over hoe dat er ooit had uitgezien. Mogelijk hebben we hier te maken met de woning van de familie Rattemans, al blijft dit louter specu-latie en is hiervoor geen enkel argument voorhanden.

Het volledige gebouw werd waarschijnlijk opgericht in de loop van de 14de eeuw en weer afgebroken in de tweede helft van de 15de of in de 16de eeuw. Het opge-ven van de beerputten in de 15de eeuw doet dit in ieder geval vermoeden. Moge-lijk is de afbraak daarom zelfs eerder in de tweede helft van de 15de dan in de 16de eeuw te plaatsen.

Op de rest van het terrein waren er uit de periode 14de-16de eeuw een groot aan-tal kuilen terug te vinden die aantoonden dat die delen van het terrein kunnen

be-schouwd worden als achtererf. Talloze kuilen, beerkuilen, beerputten, waterput-ten,... werden opgegraven. Een opsom-ming hiervan zou ons te ver leiden.

6.5. 18de en 19de eeuw

Zoals tegenwoordig het stadsbeeld gelei-delijk verandert, is dit ook gebeurd in het verleden. Terwijl op het Barbarahof in de 17de eeuw nog voor het grootste deel woningen en hun achtererven te vinden zijn, verandert dit vanaf de 18de en zeker vanaf de 19de eeuw.

Het is vanaf dan dat dat de economie zijn plaats opeist in dit deel van de stad. Geleidelijk worden de achtererven volge-bouwd met ateliers en magazijnen. Er ver-schijnen kleine bedrijven die actief zijn op uiteenlopende vlakken: een zagerij, een brouwerij,...

Vanaf 1829 beschikken we ook over de gegevens van het kadaster. Als we deze vergelijken met het eerste grondplan van de opgraving kunnen we heel wat muren toewijzen aan een specifiek jaar. Het om-gekeerde is ook het geval. Verbouwingen en muren die we kennen uit de kadaster-gegevens zijn op het terrein nergens terug te vinden, ook niet als negatief spoor. De reden hiervoor is waarschijnlijk de ondiepe

121. Zicht op het complex van muren rond de zandstenen muur

88 122. Achterbouw op perceel 227, niveau 1

fundering die ze ooit gehad hebben. Een groot deel van de gebouwen en tuin-muren bestond al in 1829 en dateert dus van voor deze datum. Het grote industriële complex op het zuidelijke deel van het ter-rein is hiervan een voorbeeld. Over de da-tum waarop het is opgericht, hebben we geen zekerheid maar een en ander kan worden afgeleid uit de archeologische en iconografische gegevens. Het aardewerk in de ‘tuinlagen’ binnen het gebouw da-teert ten laatste uit de eerste helft van de 17de eeuw. Dit wil dus zeggen dat ergens tussen 1650 en 1829 de oorspronkelijke woningen afgebroken en vervangen zijn door het grote industriële complex. Aan de hand van de foto’s kan deze datum nog verfijnd worden tot de late 18de of vroege 19de eeuw. Deze bouwstijl werd immers pas vanaf die periode gebruikt. Dat het gebouw al een tijdje bestaat op het ogenblik van het eerste kadaster, wordt aangetoond door het feit dat het op dat ogenblik al ingedeeld is in drie per-celen (perceel 224-225-226), terwijl uit de funderingen kan opgemaakt worden dat het gebouw over deze verschillende per-celen in één keer is opgericht. Zo hebben de muren (muur S506 en S84) in de zone van de vroegere gracht een fundering be-staande uit ingeheide houten palen waar-op planken waren gelegd. Deze fundering loopt mooi door over perceel 226 en 225. Dit toont dus duidelijk aan dat het com-plex in één keer is opgericht.

Van perceel 227 is vooral de achterbouw nog te herkennen. Hier werden verschil-lende vloerniveaus opgegraven. Het gaat om een kelder met de trap in de noord-oosthoek. Oorspronkelijk is het één grote ruimte, maar in de laatste fase van het ge-bruik is hij onderverdeeld in 3 ruimtes door

een éénsteens bakstenen muurtje (afb. 122-125).

Ook op het noorden van het terrein kun-nen we duidelijk de in 1829 bestaande perceelsgrenzen aflijnen, evenals het ge-bouw aan de Rattemanspoort. De reste-rende vloerniveaus van deze constructie zijn 20ste eeuws. De vloer bestaat uit zes-hoekige cementtegels en er is eveneens een gecementeerde kuip aanwezig. Het gaat hier om het kelderniveau (afb. 126). Het middeleeuwse perceel is hier wel al opgedeeld. De bebouwing aan de Drink-waterstraat neemt nu ook een deel van het oorspronkelijke perceel in.

Bij de wijziging in 1846 wordt op perceel 258a een kelder gebouwd. Ook deze kel-der was voorzien van drie enkelsteense muurtjes waardoor hij werd onderver-deeld in verschillende ruimtes (afb. 127). Wanneer de kelder op perceel 258c wordt gebouwd, is niet te achterhalen maar het is zeker dat dit op een later tijdstip gebeur-de. De wanden en vloer van deze kelder waren volledig gecementeerd (afb. 128). In 1848 wordt op perceel 241a een nieuwe constructie opgetrokken tegen de schei-dingsmuur met perceel 225a. Van deze constructie is enkel een deel van de kelder opgegraven. De andere mogelijke resten werden niet teruggevonden.

In 1859 wordt het gebouw aan de Ratte-manspoort uitgebreid naar het zuiden toe. Hiervan is de westelijke muur aan de oos-telijke rand van de werkput opgegraven. De muur is vrij ondiep gefundeerd (afb. 129).

In 1873 wordt er op perceel 241c tegen de perceelsscheiding met 264a een gebouw

90 124. Achterbouw op perceel 227, niveau 3

92 126. Gecementeerde kelder aan de Rattemanspoort

129. Uitbreiding van het gebouw aan de Rattemanspoort

94 131. Complex van kelders aan de Sint-Barbarastraat

In document Leuven Barbarahof Archeologische opgraving (pagina 67-103)