de Canonvragenlijst weten of begrijpen professionals goed?
6. Ontwikkeling en opvoeding jongeren (32 vragen)
3.5.7. c Opgroeien en gezondheid
Alcohol en hersenen (74)168
Veel jongeren beginnen met het drinken van alcohol in de vroege puberteit of zelfs al daarvoor. De ‘start’-leeftijd ligt voor de meesten tussen de 11 en 14 jaar.
Naast de gevolgen van het drinken voor hun gedrag, zoals het nemen van meer risico’s, het meer vertonen van agressie en het meer voorkomen van depressiviteit, kan bij pubers ook de hersenontwikkeling verstoord worden. Uit onderzoek blijkt dat het geheugen, de concentratie en het leervermogen tot op de lange termijn schade kunnen oplopen.169 Daarbij geldt dat hoe jonger regelmatig alcohol gedronken wordt, hoe groter het risico is op alcohol verslaving op latere leeftijd.
Voor jongeren is het gebruik van alcohol dus gevaarlijker dan voor volwassenen.
Daarnaast blijkt dat juist het zogenaamde ‘binge’ drinken schadelijker is dan het dagelijks drinken van één of twee glazen alcohol. Juist het op één moment drinken van veel alcohol is schadelijk voor het cognitief functioneren en dat is wat jongeren juist vaak doen.
168 Tekst ontleend aan: Diekstra, R.F.W., Wubs, J.M., Vreeburg, L.E., Sklad, M.J. & Ruiter, M. de. (2008).
Naar een canon van opvoeding. Wat inwoners van Den Haag weten van ontwikkeling en opvoeding van kinderen en jongeren. Gemeente Den Haag, Dienst OCW & Haagse Hogeschool, lectoraat
45,6%
51,8%
2,6%
72,5%
27,5%
Burgers
Professionals
0 20 40 60 80 100
Juist (correcte antwoord) Onjuist
Weet ik niet
Van de scholieren die drinken gaf in 2005 75% aan dat ze vijf glazen of meer bij één gelegenheid hadden gedronken. Onderzoek uit 2003 heeft extreem alcoholgebruik bij jongeren in kaart gebracht. Dertig procent van de jongens van 16 jaar drinkt op één dag in het weekend meer dan tien glazen, van de meisjes doet 9% dat. Gevolg ervan is onder andere het aantal jongeren dat in een zieken-huis belandt met alcoholvergiftiging explosief is toegenomen. Tussen 2000 en 2005 is het aantal kinderen tussen tien en 15 dat dit overkomt, verzesvoudigd.170
Over alcoholgebruik is de volgende vraag aan professionals gesteld:
‘Zijn de effecten van alcohol even schadelijk, minder schadelijk of schadelijker voor de hersenen van een 16-jarige, dan voor een volwassene?’
Het juiste antwoord luidt: schadelijker.
Professionals en burgers zijn beiden in overgrote meerderheid goed
geïnformeerd over de schade van alcohol voor de hersenen van een 16-jarige.
Men weet dat alcohol schadelijker is voor de hersenen van een 16-jarige dan voor een volwassene.
Vatbaarheid verslavingen en jongeren (95)
Niet alleen heeft alcohol, zoals uit de voorgaande paragraaf is gebleken, een remmende werking op de hersenontwikkeling van jongeren, maar ook, zo heeft recent wetenschappelijk onderzoek aangetoond zijn jongeren vatbaarder zijn voor verslaving dan volwassenen. Reden hiervoor is dat de hersenen van jongeren nog vol in ontwikkeling zijn.
2,6%
96,5%
0,9%
10,7%
89,3%
Burgers
Professionals
0 20 40 60 80 100
Schadelijker (correcte antwoord) Even of minder schadelijk Weet ik niet
Bij jongeren is ‘inslijping’ in het brein van een verslavende stof, zij het alcohol of andere drugs, dikwijls zo sterk dat afkicken heel moeilijk is.171 Die inslijping is zo sterk omdat bij de ontwikkelende hersenen van jongeren, het cognitiecontrole netwerk (de prefrontale cortex) voornamelijk in contact staat met de belonings-gebieden in de hersenen.172
Deelnemers werd de volgende vraag gesteld:
‘Juist of onjuist? Jongeren zijn vatbaarder voor verslaving aan alcohol en drugs dan volwassenen.’
Het antwoord op deze vraag is: juist.
Terwijl, zoals uit het voorgaande is gebleken, professionals heel goed op de hoogte zijn van de schadelijke effecten die alcohol op de hersenen van jongeren kan hebben, blijken ze en stuk minder goed op de hoogte van het feit dat jongeren ook vatbaarder voor verslaving aan alcohol en drugs zijn dan volwassenen.
Bijna 30% van de professionals is hiervan niet goed op de hoogte.
Begeleid alcohol drinken (94)
Alcohol is een moeilijk onderwerp voor de meeste ouders. Moeten ze nu heel streng zijn, hun kinderen onder begeleiding wat laten drinken of maar vertrouwen dat hun puberkinderen zelf de discipline hebben om verantwoord met drank om te gaan. In de voorgaande paragrafen is het gevaar van alcohol voor de ontwik-kelende puberhersenen en later alcohol gebruik al duidelijk beschreven.
171 Nelis, H. & Sark, Y. van. (2009). Puberbrein binnenstebuiten – wat beweegt jongeren van tien tot 25 jaar?
Onjuist Juist (correcte antwoord)
Weet ik niet
0 20 40 60 80 100
28,9%
68,4%
2,6%
Uit deze informatie kan geconcludeerd worden dat ouders beter wat strenger kunnen zijn aangaande alcohol dan ruimhartig. Begeleid alcohol drinken blijkt ook niet de oplossing. Alcohol wordt op deze manier aantrekkelijk gemaakt.
Zoals eerder beschreven, is de inslijping of conditionering van alcohol veel sterker bij een jongere, waardoor het risico op verslaving door drinken, begeleid of niet, ook groter is.
Aan professionals is de volgende vraag gesteld:
‘Juist of onjuist? Begeleid alcohol drinken, onder het toezicht van ouders, leert jongeren doorgaans verantwoord met drank om te gaan.’
Het correcte antwoord op deze vraag is: onjuist.
Een meerderheid van de professionals, zo’n 59,6%, blijkt goed op de hoogte van het feit dat jongeren niet op een meer verantwoorde wijze met alcohol om gaan als zij onder toezicht van hun ouders alcohol mogen drinken. Dit betekent wel dat bij vier op de tien professionals ten onrechte denkt dat begeleid alcohol drinken wel een gewenst effect heeft op het drankgebruik van jongeren.
Juist Onjuist (correcte antwoord)
Weet ik niet
0 20 40 60 80 100
36%
59,6%
4,4%
Slaapbehoefte pubers (71)
Tijdens de adolescentie verandert er veel op het gebied van de lichamelijke ontwikkeling. Zo vindt er een snelle groei in lengte en gewicht plaats.173 Onderzoek toont aan dat jongeren daarom veel slaap nodig hebben, zodat hun lichaam de snelle groei die met deze periode gepaard gaat bij kan houden.
Gemiddeld genomen hebben tieners zo’n 9 tot 9,5 uur slaap nodig.174
Deelnemers werd de volgende vraag gesteld:
‘Hoeveel uur moet een tiener gemiddeld slapen?’
7 tot 7,5 uur a)
8 tot 8,5 uur b)
9 tot 9,5 uur c)
10 tot 10,5 uur d)
Het juiste antwoord op deze vraag is 9 tot 9,5 uur.
Professionals zijn niet goed op de hoogte van het aantal uur dat een tiener gemiddeld moet slapen. 48,2% van professionals weet of vermoedt dat pubers zo’n 9 tot 9,5 uur moeten slapen. Zo’n 51,8% weet dit niet. Van deze groep denkt het merendeel, zo’n 70%, dat tieners zo’n 8 tot 8,5 uur moeten slapen.
173 Steinberg, L. (2007). Adolescence (8th ed.) New York: McGraw Hill.; Morgan, E. & Heubner, A. (2008).
Adolescent growth and development. Virginia Cooperative Extension. www.ext.vt.edu Antwoord c (correcte antwoord)
Antwoord a, b, d
0 20 40 60 80 100
48,2%
51,8%