Ontwerp onderzoek

Om antwoord te geven op de probleemstelling is een toetsingsonderzoek uitgevoerd door middel van een case study. Zoals in hoofdstuk 1 (§1.5) beschreven, is hiervoor gekozen omdat een dergelijk onderzoek inzicht verschaft in de mogelijkheden maar ook de beperkingen om CA toe te passen bij een MKB-onderneming en omdat er nog geen onderzoek is gedaan bij MKB-ondernemingen op dit gebied.

Bij CA is het systeem doel en het middel. De organisatie bepaalt hoe medewerkers met IT-systeem om moeten gaan en het IT-IT-systeem bepaalt in zekere mate hoe medewerkers kun taken moeten uitvoeren. De output wordt uiteindelijk verwerkt door medewerkers van de administratie, het IT-systeem zelf wordt onderhouden door een IT-afdeling. Binnen de organisatie is een managementfunctie verantwoordelijk voor het geheel. Om na te gaan of CA mogelijk is voor een grote MKB-onderneming is nodig voorwaarden op te stellen voor het IT-systeem en de operationele processen die er door lopen. Toetsing van de

randvoorwaarden vindt plaats door analyse van verzamelde data. In figuur 13 wordt het ontwerp van het onderzoek weergegeven.

Figuur 13: Ontwerp case study (eigen afbeelding)

Dataverzameling

Om de probleemstelling en de deelvragen te kunnen beantwoorden, moeten gegevens aan de onderneming die onderzocht wordt, ontleend worden. Hiervoor zijn verschillende

bronnen gebruikt. Er worden zes soorten dataverzamelingen onderscheiden waarvan er vier 62

gebruikt zijn voor dit onderzoek.

Data Voordelen Nadelen

Documenten Stabiel, exact, onafhankelijk Lastig op te vragen, kan verkeerd beeld opleveren als niet alle documenten geleverd worden.

Bestanden Precies, compact. Moeilijk toegang tot te krijgen, moeilijk te interpreteren, privacy gevoelig, lastig vast te leggen

Interviews Sterke focus op veel bruikbare informatie.

Ruis, neiging het gewenste antwoord te geven. Directe observaties Realiteit zichtbaar, laat

context zien.

Kost veel tijd, subjectief, lastig vast te leggen.

Er is gekozen voor het houden van interviews en doen van observaties, om de context te begrijpen van digitale bronnen en de gebruikers ervan. Ook zijn deze methoden gebruikt om informatie te krijgen omtrent gewoonten en handelingen die niet geformaliseerd zijn en niet anderszins vastgelegd of bewaard kunnen worden. Voor het uitvoeren van de

werkzaamheden met betrekking tot het onderzoek is een dataverzamelingsplan opgesteld (zie bijlage 1). De verkregen data zijn vervolgens verzameld, gerubriceerd en geanalyseerd. Patton onderscheidt vier manieren om data te gebruiken voor kwalitatief onderzoek⁶³. Volgens het zogenoemde model data triangulation zijn voor dit onderzoek verschillende soorten data verzameld en gezamenlijk gebruikt om antwoord te geven op de

probleemstelling, om zo tot een goede onderbouwing en conclusie te komen te komen. Dit heeft als voordeel dat de voor- en nadelen van elke methode elkaar grotendeels opheffen hetgeen de validiteit van de gebruikte data ten goede komt. Figuur 14 laat zien hoe verschillende bronnen samen gebruikt worden voor één casus.

Figuur 14: Verschillende bronnen van data voor één studie

62

De overige twee zijn participant observation en physical artifacts.

63

Analyse

Yin onderscheidt vijf methoden om data te analyseren voor een case study⁶⁴. Gekozen is voor een pattern matching non equivalent variabels, een matrix waarin de geselecteerde onderneming aan de hand van de geformuleerde randvoorwaarden op haalbaarheid wordt beoordeeld. De resultaten uit deze matrix moeten antwoord gegeven op de

onderzoeksvraag of CA haalbaar is voor deze en vergelijkbare MKB-ondernemingen.

4.2 Organisatiebeschrijving

De vijf randvoorwaarden en onderliggende attributen zijn getoetst bij een grote MKB-onderneming en haar controlerend accountant. Hiervoor is een MKB-MKB-onderneming gekozen die model staat voor andere MKB-ondernemingen in Nederland. Uit de cliëntenportefeuille van de afdeling Audit & Assurance van een ‘mid tier firm’ te Utrecht is een grote MKB-onderneming geselecteerd, te weten Taartenmaker B.V. te Cuijk⁶⁵. Taartenmaker is een productiebedrijf dat voedselverwerkingsmachines binnen heel Europa maakt voor bakkerijen, hamburgerketens en andere lopende band voedsel producerende bedrijven. Om de volgende redenen is voor Taartenmaker B.V. als voorbeeld van een grote MKB-onderneming gekozen:

• Productiebedrijf met veel geautomatiseerde processen; • Hoog IT risicoprofiel;

• Onderneming volgens BW 2 categorie groot; • Pakket SAP ERP;

• Open communicatie met management;

• Betrokken accountant staat open voor nieuwe technieken; Kwantitatieve kenmerken Taartenmaker B.V. (o.b.v. jaarrekening 2010)

Criteria ± 256 werknemers ± € 46 mln. omzet ± € 30 mln. balans Taartenmaker heeft nog een productiefaciliteit in Oost-Europa en enkele verkoopkantoren in de Verenigde Staten, die worden gemakshalve buiten beschouwing gelaten. Op grond van kwantitatieve aspecten valt Taartenmaker volgens de criteria van MKB-ondernemingen wat het aantal werknemers betreft buiten de categorie middelgroot en zou sec gezien geen MKB-onderneming zijn. Wat zij dan wel, is op basis van de criteria niet duidelijk te beoordelen. Zij is geen industrie⁶⁶, geen financiële of beleggende instelling en niet beursgenoteerd.

Op grond van kwalitatieve aspecten is Taartenmaker wel een MKB-onderneming. Binnen Nederland en Europa heeft zij een beperkt marktaandeel binnen bedrijven die voedsel-verwerkingsmachines maken, al heeft zij binnen de branche weer een groot marktaandeel in deegverwerkende machines. Het is een familiebedrijf sinds 1977 en was tot de uitkoop van een deel van de familie in 2005 gefinancierd met 100% eigen vermogen. De kenmerken zoals

64

Case study research, p. 136-162. 65

Cliënt no. 678.210 van Mazars. Op verzoek van de cliënt is de naam van deze onderneming geanonimiseerd, evenals de namen van de belangrijkste functionarissen.

66

Lichte industrie is industrie waar in verhouding tot de productiekosten maar geringe hoeveelheden grond- en hulpstoffen verwerkt worden. Voorbeelden zijn bedrijven die huishoudelijke apparaten maken, de kledingindustrie en de voedingsmiddelenindustrie. Met zware industrie worden in het algemeen mijnbouw, staalindustrie, machine-industrie en de chemische industrie toe gerekend.

genoemd in figuur 11 komen alle bij Taartenmaker voor⁶⁷. Op grond van de criteria in Titel 9 BW 2 valt Taartenmaker in de categorie groot en is daarmee controleplichtig.

De directie van bestaat uit een algemeen directeur en een financieel directeur. De dagelijkse leiding van de onderneming is in handen van het managementteam waarin vijf personen zitting hebben: een MT-lid commercie, project management, project engineering, operations en de controller, tevens verantwoordelijk voor IT.

De definitie van een MKB-onderneming biedt wel ruimte voor discussie. Op basis van bovenstaande gegevens kan echter aangenomen dat Taartenmaker representatief is voor grote MKB-ondernemingen in Nederland.