Op het moment dat het vertrouwen weg is komt er niets meer tot stand. En ik moet eerlijk zeggen: in de tijd dat we met elkaar samenwerkten, zoals we hier nu zitten [verwijst naar Karacaer en Van Waveren], vertrouwde ik jullie beide door dik en dun. Ik heb nooit getwijfeld aan het vertrouwen, maar op het moment dat dat geschonden begon te raken, vanaf dat moment is er nooit meer iets goed gedaan (Interview Bijdendijk, Karacaer & Van Waveren 2011).
de onstuitbare ontrafeling van het vertrouwen: 2007
In februari 2007 blijkt dat Kabaktepe in november 2005 een contract heeft ondertekend met het Duitse hoofdkwartier van Milli Görüş, waarin staat dat eigendom van de moskee direct na oplevering zal worden overgedragen aan het Duitse hoofdkwar-tier. Coos Hoebe, raadslid, legt uit:
Het Oosten kwam er toen achter dat de mensen die zij zo hoog hadden en zo trots afspraken mee hadden gemaakt – dat gold natuurlijk ook een beetje voor het stadsdeel – uiteindelijk degene waren die hun eigen tent belazerden en hadden zitten frauderen, en zelfs achteraf degene waren die achter hun rug om het contract met Duitsland getekend hadden (Interview Hoebe 2009).
56
Kabaktepe zegt het volgende:
Keulen stelde: ‘als je [het Convenant] tekent met de gemeente, dan moet je ook met ons tekenen.’ Een akte van belofte om ooit de aan-delen van Manderen over te dragen aan Duitsland. Dit contract had juridisch gezien geen enkel gevolg, want ik was helemaal geen aandeelhouder van Manderen en kon dit dus ook helemaal niet beslissen, maar het was wel een zware mentale druk. Henk van Waveren was achteraf verbaasd dat ik het contract heb getekend, maar ik tekende het contract om het project te redden. Vervolgens lekte Duitsland dit contract expres, om mij weg te krijgen. Chan-tage (Interview Kabaktepe 2011).
En Van Waveren:
Het was fascinerend, want ik had juist bij hem zitten eten en de volgende dag stond het in de Volkskrant! Ook tijdens het eten een dag ervoor had hij er helemaal niets over gezegd! […] Maar Üzeyir was zó bezig met overleven dat hij informatie achterhield en uitsluitend uitserveerde wat hij nodig had om in ieder geval mijn steun vast te houden (Interview Bijdendijk, Karacaer &
Van Waveren 2011).
Later die maand volgt het nieuws dat veel bezoekers van de Aya Sofya moskee slachtoffer waren geworden van zogenoemde
‘Groene fondsen,’ een beleggingsconstructie dat in werkelijk-heid een piramidespel blijkt te zijn. De stad start nu een Bibob procedure (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) om mogelijk criminele praktijken in Milli Görüş en Manderen B.V. te laten onderzoeken, maar conclu-deert in 2008 dat er geen criminele banden kunnen worden aangetoond. Zelfs burgemeester van Amsterdam Job Cohen probeert in 2007 te mediëren in een poging de prestigieuze Westermoskee te redden, maar niets lijkt de teloorgang nog een halt te kunnen toeroepen. Zoals Bijdendijk het uitdrukt, refe-rerend aan de aannemers en de banken: “De hele buitenwereld zegt onmiddellijk op” (Interview Bijdendijk, Karacaer & Van Waveren 2011).
Dağ kondigt in mei 2007 publiekelijk aan dat hij op Al-Jazeera zal spreken om grootschalig protest op te roepen als het college
57 de bouw van de Westermoskee frustreert. Na dit dreigement
verbreekt het college de banden met de Turkse organisatie.
In augustus van datzelfde jaar wordt Kabaktepe gearresteerd op verdenking van financiële fraude, witwaspraktijken, vervalsing van geschriften en verduistering van grote bedragen voor de Westermoskee. Hij zegt hierover:
Er werd aangifte tegen mij gedaan, over geldtransacties en het bezit van vuurwapens. Ik heb 28 dagen opgesloten gezeten. Er waren spanningen binnen Milli Görüş en aanhangers van mij wilden protesteren tegen Dağ, dus besloot Dağ dat hun leider moest worden opgesloten. Het was niets financieels, maar puur politiek (Interview Kabaktepe 2011).
Niemand gelooft meer in de toekomst van de Westermoskee. De Turkse organisatie verklaart nu zelfs de moskee niet meer zo te willen hebben. Manderen B.V. blokkeert de ontwikkeling van de moskee door te stellen dat de stad niet al het verschuldigde geld heeft overgemaakt en beroept zich hierbij op de voorwaardelijke clausule in de erfpachtconstructie: als er geen onherroepelijke bouwvergunning verleend wordt voor eind december 2009, zal de hele grond-deal ongedaan gemaakt worden. Bijdendijk vertelt:
In de overeenkomst [voor de grond-deal] die door de notaris is opgesteld zat een onvoorstelbare valkuil die dus later door het nieuwe bestuur is gebruikt om ons aan alle kanten te chanteren.
[…] Ik kom nu op een ogenschijnlijk heel klein detail, maar in de overeenkomst die ik ook getekend heb stond ‘een bruikbare bouw-vergunning,’ dat wil zeggen ‘er is gewoon een bouwvergunning.’
Dan kan er nog bezwaar worden aangetekend, maar er is wel een bouwvergunning. Dus de gemeente heeft een bouwvergunning afgegeven. De notaris heeft er vervolgens van gemaakt ‘een onher-roepelijke bouwvergunning.’ En dan krijgen bezwaarmakers ineens geweldige macht, want door dat woord ‘onherroepelijk’
erin te zetten konden wij onmogelijk gaan bouwen op de grond waarvan je niet zeker wist dat die van ons zou gaan worden.
Want de deal was dat als het niet door zou gaan, de grond dan terug geleverd zou moeten worden, dan zou Milli Görüş het geld moeten terug geven. Nou, ik moet er niet aan denken natuurlijk,
58
met dit onbetrouwbare bestuur, om woningen te bouwen op grond die niet 100% zeker van mij gaat worden. Daar zat dus het chantage middel en dat heeft ervoor gezorgd dat het eindeloos geduurd heeft voordat we aan het bouwen zijn gegaan, dat er al-lerlei schermutselingen onderweg hebben plaatsgevonden – ik kan er allerlei details van vertellen – die tot heel veel spanningen heb-ben geleid, tot heel veel krantenkoppen, tot heel veel narigheid, tot televisie, tot weet ik veel wat allemaal niet (Interview Bijdendijk, Karacaer & Van Waveren 2011).
De onherroepelijke bouwvergunning wordt in januari 2008 echter toegekend.
De situatie op het voormalige RIVA terrein in 2009, nu het Piri Reis plein