Onderzoeksvraag 5

Vraag 5a Op welke wijze wordt door de rapporteurs pro Justitia invulling gegeven aan de bijzondere voorwaarden behorende bij een advies tot oplegging van een

voorwaardelijke PIJ-maatregel?

Ter beantwoording van deze vraag is een steekproef van 150 rapportages getrokken uit de dossiers waarin een voorwaardelijk PIJ-advies werd gegeven. De rapportages zijn afkomstig uit de periode 2005-2007, met de volgende verdeling: 57 uit 2005 (39%), 50 uit 2006 (33%) en 43 uit 2007 (29%). Van deze steekproef bleek een aantal rapportages niet bruikbaar, omdat er door psycholoog of psychiater een ander advies gegeven bleek te zijn, of omdat er sprake was van een weigering. Er bleken 135 rapportages (62 psychologisch en 73 psychiatrisch) gebruikt te kunnen worden, voor 77 jongeren.

Bijzondere voorwaarden

In 75 rapportages (56%) werd expliciet begeleiding door de jeugdreclassering genoemd. In 22 van deze rapportages (16,3%) werd een vorm van ITB geadviseerd, al dan niet in combinatie met een vorm van ambulante behandeling, zoals Equip of systeemtherapie zoals Multi System Therapy (MST) of Functional Family Therapy (FFT).

Van de 135 rapportages was in zeven rapportages (5,2%) geen specifiek behandeladvies te achterhalen. In 29 rapportages (21.5%) dagbehandeling geadviseerd, en 21 rapportages

residentiële/klinische behandeling (15,6%). In zeven zaken (5,2%) werd alleen een vorm van begeleiding door de jeugdreclassering geadviseerd. De overige adviezen (n=71; 52.6%) betroffen enige vorm van ambulante behandeling, variërend van systeembehandeling (FFT of MST) cognitieve gedragstherapie tot medicatie en psycho-educatie. Wat betreft de geadviseerde behandelinstelling werd in 30 rapportages (22%) geen specifieke instelling genoemd.

Van belang hierbij is op te merken dat de rapportages voor het merendeel dubbelrapportages betreffen, waarbij de verwachting is dat de twee adviezen (grotendeels) overeenkomen. Vergelijking tussen adviezen werd echter bemoeilijkt door de veelheid aan gebruikte formuleringen en terminologie zoals ambulante behandeling, deeltijd- of dagbehandeling, cognitieve gedragstherapie, zonder

specificatie van de uitvoeringsvorm.

Bij vergelijking van de dubbelrapportages (n=116) bleek dat in elf zaken door een van de rapporteurs reguliere begeleiding door de jeugdreclassering werd geadviseerd, terwijl dit door de andere rapporteur niet expliciet werd genoemd. Bij vier jongeren werd door een van de rapporteurs ITB genoemd, terwijl dit door de andere rapporteur niet expliciet werd genoemd. In één zaak verschilden de rapporteurs van mening over reguliere begeleiding of ITB.

Wat betreft de setting van de behandeling kwamen de adviezen van de twee rapporteurs meestal globaal overeen. Slechts in één zaak werd door een rapporteur een residentiele behandeling geadviseerd, terwijl door de andere alleen ITB genoemd werd.

In het merendeel van de rapportages (88%) werden specifieke aandachtspunten voor behandeling genoemd door de rapporteur zoals: agressieregulatie/impulscontrole, sociale vaardigheden, gewetensontwikkeling, omgang met peergroup en ouders.

Vraag 5b Hoe verhouden de adviezen uit de pro Justitia rapportage m.b.t. de

behandeling en de begeleiding zich ten opzichte van de uiteindelijk opgelegde en uitgevoerde bijzondere voorwaarden. Indien afgeweken wordt van het behandeling- of begeleidingsadvies, wat is hier dan de oorzaak van?

Ter beantwoording van deze vraag werden de dossiers (n=77) nagezocht bij de

jeugdreclassering, en werden de vonnissen bestudeerd. Van 42 (54.5%) jongeren bleek het mogelijk toegang te krijgen tot het dossier, maar vanwege logistieke en organisatorische zaken was dit vaak moeizaam. Zo was het bijvoorbeeld niet mogelijk via een geautomatiseerd systeem jongeren op te zoeken bij de jeugdreclassering, was het ook moeilijk te achterhalen onder welke titel jongeren bekend waren bij de jeugdreclassering en bleken sommige dossiers zelfs onvindbaar. Van sommige jongeren was ook onbekend of en wanneer de begeleiding was afgesloten.

Omdat tevens de vonnissen betrokken zijn in de beantwoording van deze vraag wordt hier gesproken in termen van zaken of dossiers (i.p.v. rapportages).

Bijzondere voorwaarden en vonnis

In 32 van de 42 zaken (76,2%) bleek het voorwaardelijke PIJ-advies door de rechtbank overgenomen te zijn; in 10 zaken (23,8%) bleek in plaats van de geadviseerde voorwaardelijke PIJ-maatregel (voorwaardelijke) jeugddetentie te zijn opgelegd. In drie zaken daarvan stond in het vonnis gemotiveerd, waarom de geadviseerde maatregel niet werd overgenomen.

Uit tabel 19 blijkt dat de rechtbank in de meeste gevallen de geadviseerde bijzondere

voorwaarden overnam in het vonnis. Ook als de pro Justitia rapporteurs deze bijzondere voorwaarden adviseerden in het kader van een voorwaardelijke PIJ-maatregel en de rechtbank er uiteindelijk voor koos om voorwaardelijke jeugddetentie op te leggen. Onder de categorie ‘deels’ vallen situaties waarin de psycholoog en psychiater een verschillend advies gaven en de rechtbank slechts één van deze adviezen overnam; of bijvoorbeeld als een residentiële behandeling bij een bepaalde instelling werd geadviseerd, maar een naschoolse dagbehandeling bij dezelfde instelling werd opgelegd.

Twee maal werden de geadviseerde bijzondere voorwaarden niet overgenomen door de rechtbank. Drie maal werd het advies heel ruim geformuleerd (bijvoorbeeld: ‘Er moet ambulante behandeling plaats vinden’); in het vonnis werd dit vervolgens veel concreter geformuleerd. Tabel 19 Geadviseerde bijzondere voorwaarden overgenomen door de rechtbank

Vw. Pij Vw. Jeugddetentie Totaal

Ja 29 8 37

Nee 1 1 2

Deels 2 1 3

Bijzondere voorwaarden en jeugdreclassering

In 26 zaken (61,9%) werden de bijzondere voorwaarden uitgevoerd zoals geadviseerd, in 16 zaken (38,1%) niet. Redenen om dat niet te doen waren dat men het advies niet uitvoerbaar achtte

(wachtlijst; contra-indicaties; wisseling in gezin) of er waren inhoudelijke overwegingen zoals

‘behandeling werd als ontoereikend gezien door de reclasseringmedewerker’. Bij 5 van de 16 (31,3%) jongeren waarbij de geadviseerde bijzondere voorwaarden niet werden uitgevoerd door de

jeugdreclassering, werden de geadviseerde bijzondere voorwaarden overigens ook niet opgenomen in het vonnis.

Tabel 20 geeft een overzicht van redenen waarom het advies niet is uitgevoerd door de jeugdreclassering. In de tabel zijn de jongeren met een voorwaardelijke PIJ-maatregel en

voorwaardelijke jeugddetentie samengevoegd. Bij twee jongeren konden meerdere geadviseerde behandelingen niet uitgevoerd worden, om verschillende redenen. Daardoor is het totaal aantal redenen, groter dan het aantal jongeren waarbij het advies niet uitgevoerd is.

Tabel 20 Redenen voor niet uitvoeren advies voorwaardelijk kader Advies was niet uitvoerbaar

Kan vanwege wachtlijst niet binnen geadviseerde residentiële instelling geplaatst worden 3

Kan niet bij kamertraining geplaatst worden 2

MST door wisselingen in gezinssituatie niet uitgevoerd 2

SoVa training tijdelijk niet aangeboden in woonplaats 1

FFT kan vanwege wachtlijst niet uitgevoerd worden 1

Inhoudelijke overwegingen

Geadviseerde behandeling door behandelinginstelling niet zinvol of geïndiceerd bevonden 3

MST gezien zwakbegaafdheid jongere of moeder geen optie 2

Geadviseerde behandeling werd door Jeugdreclasseringwerker niet zinvol bevonden 1 Belangstelling ouders en jongere ging uit naar andere instelling 1 Behandeling ontoereikend, gekozen voor behandeling binnen gespecialiseerde instelling 1

In tabel 21 is te zien welke behandeling de jongeren van de onderzoeksgroep uiteindelijk ondergaan in het kader van hun voorwaardelijke PIJ-maatregel of voorwaardelijke jeugddetentie.

Tabel 21 Uitgevoerde behandeling voorwaardelijk kader

Vw. PIJ Vw. jeugddetentie Totaal

Intensieve jeugdreclasseringtrajecten

ITB Harde Kern ITB Criem 8 1 4 1 12 2 Behandeling Dagbehandeling Residentiële behandeling Ambulante behandeling

Ambulante behandeling gericht op seksualiteit 15 5 7 1 3 2 2 1 18 7 9 2 Systeemtherapie Gezinsbehandeling/begeleiding MST FFT 5 3 4 1 1 1 6 4 5 Groepstrainingen

ART Equip 4 2 1 1 5 3 Aanpak drugsverslaving Jellinek Opname afkickkliniek 1 1 - - 1 1 Overig Kamertraining

Traject zeilschip Tukker

2 1 - - 2 1