Lei d raad van d i t hoofdstuk zijn de onderzoeksvragen zoals die hoofdstuk zij n geformuleerd :
1 Omvang van a rmoede en samenstel l i n g van g roepen armen . 2 Oorzaken en gevolgen van armoede.
3 H et doorbreken van (de gevolgen van) a rmoede via reïnteg ratie op de arbeidsmarkt en sociale integratie.
4 Ondersteu n i ng van de doelgroepen i n Amersfoort .
5 Aansl uiten bij behoeften van d e doelgroepen i n Amersfoort .
9.1 Omvang van armoede en samenstelling gro epen a rmen
A mersfoort is een gemeente met een relatief g unstig sociaal economisch k l i maat. I n het rapport is deze concl usie met een aantal cijfermatige gege
vens onderbouwd . Het meest duidel ij ke gegeven is well icht dat het gemid
deld besteed baar i n komen voor alle huishoudcategorieën hoger is dan i n de a n dere g rote steden.
We zien dit gegeven ook terug i n de cijfers over de omvang van armoede (CBS-gegevens) :
• 1 3 % van alle huishoudens in Amersfoort had i n 1 9 9 6 een in komen op of onder d e lage i n komensg rens; landelij k ligt d it cijfer op 1 6 % ;
• 2 3 % van alle bijstandsgerechtigden leeft al vijf jaar of langer op bij
sta n d s n i veau; landelij k ligt dit cijfer op 30 % .
O p basis van vergelijking van CBS-gegevens e n twee bestanden met lokale gegevens (het bijstandsbestand en het kwijtscheldingsbesta nd) kan ge
concludeerd worden dat ongeveer 1 op d e 8 h uishoudens in Amersfoort moet rondkomen van een i n komen op of rond het sociaal minimum.
D e huishoudens die van weinig geld moeten rond komen b l ij ken wat betreft h u n woonomgeving niet te profiteren van de g unstige sociaal economische positie van de stad Amersfoort . I n vergelij king met a ndere g rote steden heeft Amersfoort namelij k een sterke segregatie. Dat betekent enerzijds een sterke concentratie van h u i s houdens met lage i n komens in bepaalde wij ken en a n derzij d s een sterke concentratie van h u ishoudens met hoge inkomens i n and ere wijken . De wij ken waarin de concentratie van a rmoede het grootst is, z ij n : K ruiskamp, de K oppel , Liendert en Soesterkwartier.
Uit de i nterviews die met de sociale m i n i ma i n Amersfoo rt zij n gehouden is af te l eiden dat men d e eigen woonomgevi ng soms als bijzonder onplezierig ervaart . Men noemt hi ervoor redenen als o n voldoende aansluiting in de bu u rt , gevoelens van o nvei ligheid, kinderen hebben problemen op straat en er is sprake van verpauperi n g .
Een g eïsoleerde positie i n d e buurt waar m e n woont heeft een d u bbele beteken i s . Het verhoogt n i et alleen de kans op sociaal isolement maar het maakt het ook moeilij ker om van weinig geld rond te komen . U it de i nter
views b l ij kt namelij k dat mensen die wel sociale contacten in de buurt heb
ben vaker al lerlei praktische h u l p krijgen ( bij reparati es, kl usjes, oppas e . d ) waard oor het leven i n armoede minder zwaar wordt.
Armoede komt n i et bij alle typen hu ishoudens even vaa k voor . Er zij n huis
houdens d i e meer risico lopen d a n andere om in armoede te geraken . Over deze zogenaamde risicogroepen of specifieke doelgroepen zijn l o kale cijfer
matige gegevens verzamel d .
Pagina 6 7 Rondkomen in Amersfoort DSP -Gemeente Amersfoort
• De eenoudergezinnen vormen naar verhouding een g rote risicog roep : een op d e vier bijstandsgerechtigden behoort tot d eze risicogroep.
Een positief gegeven is dat deze g roep m i nder lang dan gemiddeld in de bijstan d zit.
• Een tweede risicogroep zij n d e etnische minderhed e n : nog eens 2 5 % van a l l e b ijstandsgerechtigden behoort tot deze risicogroep. O o k deze g roep zit korter d a n gemiddeld in de bijstand . Dit spoort met landelijke cijfers dat de werkgelegenheid onder niet-Nederlanders de laatste jaren sterk is gegroeid .
• Senioren ( 6 5 + ers) vormen een derde risicogroep . Deze g roep l ij kt in omvang niet oververtegenwoordigd i n vergel ijking met andere leeftijds
groepen . Een specifiek risico van deze doelg roep is echter dat zij relatief lang aangewezen zijn op een laag in komen .
• Uit lande l ij ke c ijfers blij kt dat met name arbeidsongeschi kten en WW-ers lang d u rig van een laag i n komen moeten rond komen .
Uit d e i nterviews komt naar voren dat er nog een risicog roep onderscheiden moet worden: te weten de gezinnen met kinderen . Geïnterviewde ouders hebben meer moeite om rond te komen, ervaren meer stress en hebben vaak moeite met het feit dat ze hun k i nderen mi nder k u n nen bieden dan andere ouders . U it onderzoek van het ministerie van SZW bl ijkt dat ook de kinderen zelf extra risico' s lopen . Opgroeien i n een gezin met een langdurig laag i n komen kan gevolgen hebben voor de gezondhei d , de maatschappelij
ke p a rticipatie, de deelname aan het onderwijs en de psycho-sociale ontwik
keling van het k i n d .
9 .2 Oorzaken en gevolgen van armoede
Pagina 68
I n de armoedemonitor (Vrooman , 1 9 9 7 ) zij n de o o rzaken van armoede ondergebracht in vijf categorieën :
• i n komensachteruitgang (verlies werk e . d ) ;
• stijgende kosten ( b ij voorbeeld door gevoerd beleid ) ;
• persoo n l ij ke factoren ( b ij voorbeeld ziekte, lage oplei d i ng ) ;
• groeps- en o mgevi ngsken merken (zoals iedereen heeft een uitkering ) ;
• het niet geb r u i k van maatregelen en i nstel ling e n .
D e betrokkenen zelf, d u s d e mensen d i e i n een situatie v a n armoede verke
ren, zijn over het algemeen geneigd om de oorzaa k van h u n a rmoede ook te zoeken i n eigen persoonlijke omstandig heden . Dit blij kt u it de i nterviews onder d e m i n i ma in Amersfoort maar ook uit eerder onderzoek onder de doelgroep ( Research voor Beleid ) . H et feit dat men op het minimumniveau leeft wordt onder andere toegeschreven aan : het lage opleidingsniveau, de eigen zorg p l ic ht ( voor ki nderen of fami l i e ) , persoonlij ke factoren (psychische probleme n , scheiding e . d ) . Het niet of moeizaam slagen i n het doorbreken van (de gevolgen van) armoede brengt de geïnterviewde n ook met de over
heid en het bedrijfsleven i n verband, zoa l s : onvoldoende voorlicht i ng over gecompl iceerde ondersteuningsmaatregelen, a rmoedeval , tekort aan kinder
opva n g , lange wachttijden voor leningen bij de Stadsban k en het ontbreken van een vangnet schuldhul pverlening (zie verder paragrafen 9 . 4 tot 9 . 6 ) .
I n d i t rapport is nader i ngegaan o p een aantal gevolgen v a n het leven i n armoede zoal s :
• het risico van sociaal isolement;
• de gevolgen voor de gezondheid;
• d e k a n s op h et o ntstaan van schulden ;
• de afwezig heid van onmisbare goedere n .
Rondkomen in Amersfoort DSP - Gemeente Amersfoort
Literatuurstudie g eeft geen eend uidig antwoord op de vraag of leven in een armoedesituatie d e kans op sociaal isolement vergroot .
Uit de landelijke armoedemonitor b l ij kt dat mensen uit de l ag e i nkomens
g roep iets vaker dan a ndere i n komensgroepen sterk geïsoleerd leven : dat wil zeggen minder dan een keer per maand sociale contacten hebbe n . De versc h i llen met andere i n komensgroepen zij n echter klei n . Uit de i nterviews met de minima in Amersfoort komt niet naar voren dat d e geïnterviewden i n een sociaal isolement leven .
Volgens de deelnemers aan de toetsingsbijeenkomst is het voorkomen en doorbreken van sociaal isolement echter wel degelijk een belangrij k them a . Specifieke risicogroepen z i j n senioren en mensen met gezondheidsklachten die van een m i n i m u m i n komen moeten rondkome n . Ook fase 4 bijstands
gerechtigden k u n nen i n een sociaal isolement terechtkom e n . De afstand tot de arbeidsmarkt wordt voor deze g roep als dermate groot i ngeschat dat het niet aannemelij k wordt geacht dat men bi nnen enkele j a ren werk vindt. Dit betreft 70% van alle bijstandsgerechtigden.
U i t de l iteratuurstudie b l ij kt dat mensen met een laag i n komen h u n eigen gezondheid als m i nder g oed ervaren dan mensen met hogere i n komens . Uit de interviews b l ij kt dat d e armoede tot veel stress kan l eiden en dat men snel geneigd is o m te bezuinigingen op gezond en gevarieerd ete n . Dit zijn factoren die de gezondheid negatief beïnvloeden .
Rond komen van een m i n i m u m i n komen wordt extra moeilijk als er eenmaal schulden ontstaan zij n . Doordat men wei nig geld heeft om van rond te komen is de kans op schulden echter extra g root . Uit eerder onderzoek u itgevoerd in Amersfoort b l ij kt dat twee van de drie onderzochte alleen
staande vro uwen in Amersfoort te kampen heeft met schulden. Van de 28 g eïnterviewde m i n i ma in Amersfoort hebben er 22 ( 7 8 % ) te maken (gehad) met schulden . Deze schulden variëren van een paar honderd gulden tot en kele tiend uizenden g u l d e n s .
Vroegtijdig signaleren en saneren is v a n g root belang . O o k blijkt specifieke kennis van belang over verschillen i n bested ingspatronen van versch i llende etn ische groepe n .
U i t de armoedemonitor 1 99 8 blij kt d a t 1 0 % v a n de l a g e i nkomensg roep niet besch i kt over d e drie onmisbaar g eachte goederen (te weten telefoon, kleu
rentelevisie en wasma c h i ne ) . U i t de interviews met de m i ni ma b l i j kt dat vier van de 28 geïnterviewden geen telefoon hebben . Naar d e aan- of afwezig
heid van kleurentelevisie en wasmachine is niet gevraagd . Wel g a ven bijna a l l e geïnterviewden spontaan aan op kleding te bezuinigen . Blijkbaar is dat iets wat sterk leeft; soms wordt expl iciet aangegeven dat men dat als zwaar ervaart .
9 . 3 Sociale integratie en arbeidsparticipatie
Pagina 69
Op de langere termijn is betaalde arbeid de meest effectieve manier om a rmoede te doorbreken . Daarbij d ient wel de kanttekeni ng te worden ge
plaatst dat mensen d i e i n een additionele baan terechtkomen en b l ij ven er nauwelij ks i n i n komen o p vooruitgaa n .
H e t vi nden v a n e e n betaalde b a a n staat bovenaan de verlanglijst van bijna alle geïnterviewde bij standsgerechtigden . Deze optie is echter lang niet voor iedereen haalbaar en real i stis c h . S lechts 24% van alle bijstandsgerechtigden heeft formele belemmeri ngen (leeftijd, zorgplicht) om te soll icitere n . Dit per
centage zegt echter wein i g over de kans dat men op korte termijn betaald werk vi ndt .
Rondkomen in Amersfoort OSP -Gemeente Amersfoort
Slec hts 30% van alle bijstandsgerechtigden is namelijk i n fase 1 , 2 of 3 geplaatst. Dat w i l zeggen dat men d i rect komt soll iciteren of doorverwezen wordt naar het D U C voor bijsc h o l i ng of a rbeidsbemiddeli n g .
I n 1 998 hebben 2 2 8 mensen n a begeleid i ng door het D U C werk gevonden, zodat d e bijstan d kon worden beëi ndig d .
M en sen d i e v i a e e n betaalde b a a n boven het bijstandsniveau uitkomen, kunnen te maken krijgen met de zogenaamde armoedeval . Uit de voorbeel
den die in het rapport zij n beschreven blij kt dat deze inkomensachteruitgang aanzienlijk kan zij n , met name voor gezin nen met kinderen .
U i t de i nterviews die zij n gehouden met mensen die (soms meerdere kere n ) betaald w e r k vonden blij kt d a t m e n behoefte h a d a a n meer e n betere in
formatie en voorl ichting door sociale dienst, Arbeidsbureau, D U C en Sociaal Raadsl i eden over de consequenties van de overstap van uitkering naar betaald werk. De geïnterviewde sleutelpersonen van deze instellingen hebben zelf behoefte aan meer toerusti n g om in individuele situaties te kunnen aangeven of er sprake is van een armoedeval en hoe g root deze zal zij n . Met name mensen d i e naast betaald werk nog een aanvullende uit
kering behielden , voelden zich weinig gestimuleerd door de contactpersoon van de sociale dienst om aan het werk te gaan en te blijven . Een aanvull en
de u itkering l ij kt vooral als lastig en niet zozeer als winst te worden gezien .
9.4 Ondersteuning van de doelgroepen van het a rmoedebeleid .
T er ond ersteuning van de doelg roep v a n h e t armoedebeleid heeft de ge
meente Amersfoort versch i l l en d e maatregelen die zij n gericht o p :
• i nkomensondersteuning ;
• bevordering werkgelegenhei d ;
• ondersteuning en voorkomen van schuldproblemen;
• overigen maatregelen zoals voorlichting en sociale activering .
D e maatregelen zijn te verdelen i n algemene maatregelen gericht o p de tota le doelg roep van het armoedebeleid en maatregelen gericht op specifie
ke g roepen . Algemeen zij n bijvoorbeeld d e bijzondere bijstand, de
Categoriale verstrekking Amersfoort Plus en kwijtscheld ing van g emeente
belastingen .
Onder maatregelen gericht op s pecifieke g roepen verstaan wij d e bemidde
l i ng van bijstandsgerechtigden i n fase 2-3 door het DUC, de seniorenvoor
l i c hter of een spreekuur voor da k-en thui s l ozen .
Een b reed scala van Amersfoortse instellingen houdt zich bezig met de u itvoeri n g van deze maatregel e n . Dit hoofdstuk biedt geen ruimte om uit
gebreid op de i n houdelij ke doelste l l i ng van de afzonderlij ke maatregelen en i nstellingen69 in te gaa n .
Aan de sociale d ienst e n d e maatregelen d i e d o o r deze d ienst worden uitge
voerd besteden we wel enige extra aandacht. Dit heeft a l les te ma ken met de belang rijke rol de di enst heeft op het terrei n van i n komensondersteu n i ng d oo r haar verantwoordelijkheid voor d e u itvoeri ng van de bijzondere bij
sta n d . H u ishoudens met een i n ko men o p bijstandsniveau kunnen b ij de dienst een aanvraag doen voor b ij d rage i n bijzondere en noodza kelijke kosten. Bijvoorbeeld kan er voor ieder gezinslid jaarlijks tot een bedrag van maximaal f 400,- jaar aangevraagd worden voor sport en sociale activi
teite n . Toekenning (en) van bijzondere bijstand zij n daarmee belang rijke variabelen van het besteed bare i n komen van Amersfoortse minima.
Noot 69 Voor e e n toelichting op de inhoud van d e maatregelen verwijzen w i j n a a r hoofdstuk 7, para
graaf 2 .
Pagina 7 0 Rondkomen i n Amersfoort DSP -Gemeente Amersfoort
Pagina 7 1
Dat zelfde geldt natuurlij k o o k voor het niet-gebruik van deze ondersteu
n i ngsmaatregel . Wan neer een bijstandsgerechtigde met twee ki nderen geen gebrui k maakt van de bijzondere bijstand scheelt dat al snel f 1 . 200, - per jaar.
Bekendheid en gebruik v a n ondersteuningsmog elijkheden
Als het gaat om bekend heid en gebru i k van ondersteuning smogelij k h eden geïnterviewden . Uitzondering vormen d e geïnterviewden die nooit een bijstandsuitkering hebben gehad . Bij de geïnterviewden geldt dit voor de geen specifiek verschil tussen T urkse Amersfoorters en a ndere etnische g roepen .
Rondkomen in Amersfoort DSP -Gemeente Amersfoort
• er is geen voorlichting over de verstrekking i n andere talen d a n het Nederla n d s . Overigens kan deze opmerking eveneens gemaakt worden voor d e andere i n komensondersteunende maatregele n .
Studiefondsen
H et Studiefonds k unstzinnige vorming en het G emeente l ij k Studiefonds hebben nauwe l ijks enige bekendheid onder geïnterviewde minima en profes
sionals. Een knelpunt is dat professionals over o nvoldoende i nformatie besc h i kken o m door te verwijzen naar d e fondse n .
Het is d a n ook niet mogelijk o m op basis v a n dit onderzoek een zinvolle uitspraak te doen over het gebruik van deze maatregele n .
Vnjla ting van inkomsten
De voorlichting over de mogel ij kheid van premie/vrij latin g is onder de ge
interviewden voldoende geweest. De geïnterviewden die van deze maatre
gelen gebr u i k k u nnen maken zijn daar ook over voorgelicht . Wij zijn geen voorbeelden van n iet-gebruik tegengekome n .
De ervaringen met d e vrij lating zijn positief, d oo rdat het mogelijk wordt o m weer m e e te draaien op de arbeidsmarkt en door d e r u imere financiële middelen . Wel blij kt er nog veel mis te gaan rond het u itkeren van aanvul
lende bijsta nd s u itkeringen .
K wijtseh e/ding
Als het gaat om de bekendheid en het gebru i k van kwijtscheldi ngen van gemeentebelasti ngen komen d e zelfsta ndigen, WAO' ers, WW'ers en werk
nemers met een i n komen op bijstandsn iveau weer in beel d . Verschi llende geïnterviewde professionals menen dat met name deze g roep onvoldoende gebru i k maakt van het recht op kwijtscheldi n g . E r zij n o n voldoende zelf
standigen en werknemers geïnterviewd i n het kader van dit onderzoek om uitspraken te doen over de mate van n iet-gebru i k .
Meldpun t Voorkoming Schuldproblemen
De bekendheid en gebruik van het Meldpunt Voorkoming Schuldproblemen is onder d e g eïnterviewden goed te noemen . De schriftelijk informatie, waaronder d e folder van het meldpunt, heeft bijgedragen aan deze bekend
heid . De folder i s echter al leen i n het Nederlands besc h i kbaar. Daar op aansluitend merken wij op dat de meeste allochtone geïnterviewden niet op de hoogte zijn van het meldpunt.
Een a nder p u nt van aandacht met betrekking van tot d e folder is de wijze van verspreiding via verschillende Amersfoortse i nstanties . Zo krijgen Amersfoorters die twee maal achtereen de R E M U -rekening te laat betalen automatisch d e folder i n de bus. Volgens enkele respondenten is dit een i nb re u k op de privacy . Wanneer een folder wordt verstu u rd bepaald iedere i nstantie overigens zelf.
9.5 Aansluiten bij behoefte van de doelgroep
Tijdens interviews met de doelgroep van het a rmoedebeleid is g evraagd naar de persoonlij ke onderste u n i ngsbehoefte. D e meerderheid van de ge
interviewden heeft, overigens zonder dat daar s pecifiek naar is gevraagd , gewezen o p het belang van goede d ienstverlen i n g . Voorwaarden voor goede d i en stverlening zij n volgens de geïnterviewde n :
• correcte benaderin g ;
• snelle afhandeling van aanvragen;
• goede voorlichti n g ;
• voldoende tijd met contactpersoo n ;
• vaste e n betrokken contactpersoon ;
Pagina 7 2 Rondkomen in Amersfoort D S P -Gemeente Amersfoort
• goede samenwerkin g tussen instel l ingen/voorzieni ngen en niet ' van het kastje naar de muur' gestuu rd worden .
Wanneer d e voorwaarden voor d ienstverlening naast d e ervaringen ge
plaatst worden leidt dat tot de volgende conclusies :
• Contactpersonen van d e sociale dienst hebben regel matig onvoldoende tijd o m aan cliënten volledige voorlichting te geven. O n derwerpen waar
over bijstandsgerechtigden beter geïnformeerd zoud e n moeten worden zijn i n ieder geval b ijzondere bijstand , armoedeval en verzekeri ngen .
• De regelgeving rond d e bijzondere bijstand vraagt om extra voorlichting, waarin aandacht besteed wordt aan zowel de algemene voorwaarden als de bijzondere voorwaarden waarop de aanvragen beoordeeld worden .
• C l i ënten van de soc i a l e d ienst die tevreden zijn over d e contacten met de sociale d i enst hebben een vaste contactpersoon . Degenen d i e on
tevreden zijn krijgen regelmatig een nieuwe contactpersoon toegeweze n . Bijstandsgerechtigden hebben j uist behoefte a a n e e n vaste en b etrokken contactpersoon zodat niet steeds hetzelfde verhaal verteld hoeft te wor
d e n . Deze wensen zij n met name geuit door: alleenstaande o uders en mensen die langdurig van een b ijstandsuitkering afh a n kelij k zij n .
• De d ienstverlening van d e Stadsbank is onvoldoende . Aanvragen worden niet eerder dan binnen zes weken behandeld en lopen soms op tot 3 maanden of zelfs langer. Voor Amersfoorters waarvan de schulden te hoog zijn voor een schuldsanering o ntbreekt een afdoende vangnet .
• M eldpunt Voorkoming Schuldproblemen voldoet aan d e bovenstaande voorwaarde van dienstverlen i n g , met de kanttekeni n g dat d e c l i ënt wel behoefte moet hebben aan het product.
• De ervaringen met d e dienstverleni ng van het DUC zij n g oed , vooral vanwege het feit dat de medewerkers voldoende tijd k unnen u ittrekken voor hun c l iënten en zich betrokken tonen .
• M et de overige maatregele n ; het Zorg l o ket, de seniorenvoorl ichter, Vrij
w i l l igerscentrale hebben de g eïnterviewden weinig ervaring .
9 .6 De behoefte van de specifieke doelgroepen in Amersfoort
Eenoudergezinnen
• D e i nkomensmaatregel ' vrij l ating van i n komsten uit a rbeid ' voldoet wat betreft de g eïnterviewden aan de doelstelling . De maatregel maakt het voor alleenstaande o uders aantrekke l ij k om op zoek te gaan naar (deel
tijd l a rbeid en verlicht de financiële moeilij kheden van deze d oelg roep.
Door het gebruik van de maatregel wordt de doelgroep wel geconfron
teerd met problemen ron d de betaling van de aanvullende uitkering en a rmoedeval .
• H oewel de alleenstaande o u d ers met kinderen boven d e 5 jaar formeel arbeidspl icht hebben, wordt in de Amersfoortse pra kt ij k flexibel omge
gaan met d e arbeidsplicht. A lleenstaande ouders hebb e n behoefte aan een d uidelij ke boodschap over het Amersfoortse beleid . Onduidelijkheid leidt op dit moment tot o n n odige spanning bij de doelgroep .
• Verder hebben alleenstaande ouders d e behoefte aan sporten en hobby
activiteiten. Een gebrek a a n financiën en flexi bele kinderopvang maakt dat onder d e huidige omstandigheden vrijwel onmog e l ij k .
Senioren
• Alleenstaande senioren hebben behoefte aan praktische en betaalbare hulp in h u i s , vooral degenen die b i n nen de eigen wij k geïsoleerd wonen .
• De huidige prijzen i n b u u rthuizen vormen een drempel voor deelname aan activiteiten voor een deel van d e senioren met een minimumi nko
men .
Pagina 7 3 Rondkomen in Amersfoort D S P - Gemeente Amersfoort
• Senioren hebben behoefte aan de mogelijkheid om aan cultuurvoorzien i n
gen deel te kunnen nemen, ook hier vormen de prijzen een d rempel .
• Voorl ichting over o ndersteuningsmaatregelen moet naar de senioren toe . Senioren hebben behoefte aan huisbezoeken van de c ontactpersoon van d e sociale d ienst en aan een seniorenvoorl ichter .
Etnische minderheden
• Voorl ichting i n eigen taal o ntbreekt over nagenoeg a l l e ondersteunings
maatregelen .
• E r bestaat bij de doelgroep vluchtelingen met name behoefte aan uit
gebreide contactmomenten met begeleiders bij de versch i l lende i nste l l i n
gen en goede mondelinge voorlichti n g over procedures .
• De n ieuwkomers uit Somalië, zij n na d e afronding van het nieuwkomers
traject, vaak nog onvoldoende voorbereid op de condities en d e eisen d i e de Nederlandse samenleving stelt. Als gevolg daarva n heeft e e n deel van d e Somalische Amersfoorters extra problemen met het rondkomen van een m i n i muminkomen . Deze problemen l ij ken deels een gevol g van cul
tuurgebonden bestedi ngspatronen .
Onder d e Somalische huishoudens i s het aantal eenoudergezi n nen meer dan gemiddeld . De alleenstaande moeders hebben slechte kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt, wegen s taal en opleidinsgachterstanden . E r bestaat behoefte om, ook na het n ieuwkomerstraject, beroep te kun
nen doen op begeleiding en voorlichting i n de eigen taa l .
L angdurig werklozen
• M ensen die langdurig afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering hebben behoefte aan een vaste en betrokken contactpersoon b ij de sociale d ienst .
• Langdurig werklozen die nauwelij ks kansen hebben o p de arbeidsmarkt
• Langdurig werklozen die nauwelij ks kansen hebben o p de arbeidsmarkt