Het onderwijssysteem in Marokko

Het onderwijssysteem in zijn huidige vorm is ontstaan na de onafhankelijkheid in 1956 en heeft inspiratie opgedaan bij het Franse systeem. Voor het protectoraat was het onderwijs vooral religieus geïnspireerd en heerste een grote ongeletterdheid bij de Marokkanen vooral op het platteland. Marokko voerde de schoolplichtwet in (van 6 tot 13jaar en recent opgetrokken naar 15 jaar) 1963 voor zowel meisjes als voor jongens maar in realiteit is die wet in praktijk nooit geactiveerd geweest. Er zijn kinderen die nooit naar school zijn gegaan of die in een zeer vroege schoolfase stopten. Vooral de armoede en de afstand tussen de school en de dorpen zijn de belangrijkste oorzaken voor deze problematiek. Marokko probeert telkens zijn onderwijssysteem te herstructureren door nieuwe maatregelen te nemen maar de resultaten blijven zeer gering. Het systeem krijgt vooral budgettaire steun om zijn onderwijsproblemen aan te pakken van Europa, Verenigde Staten, Canada.

“Ce programme, qui débutera le 16 février 2017, prévoit une enveloppe de près de 3 millions d’euros et est destiné à "accroitre les capacités du ministère de l’Éducation nationale et de la formation professionnelle, à travers diverses études ainsi que des opérations de communication", selon un communiqué diffusé sur le journal officiel de l’Union européenne.”

(“Maroc: L'Union européenne lance un programme d'assistance technique pour l'éducation nationale”, z.d., z.p.).

2.4.1 Interview met een schooldirecteur in Marokko

Zoals ik al vermeldde zijn de meeste Marokkanen in Waregem afkomstig uit de regio Oujda.

Daarom heb ik schooldirecteur, F.A., van een privéschool uit Berkane gecontacteerd. Zijn

32 vrouw is werkzaam in een overheidsbasisschool in dezelfde stad na meer dan 10 jaar op het platteland les te geven. Die jaren waren volgens hem heel moeilijke jaren aangezien dat gebied onbereikbaar was met het openbaar vervoer. De overheid organiseert gratis onderwijs en stippelt de algemene lijnen en regels uit. Maar de ouders moeten zelf de leermiddelen aankopen. Via een selectie-examen worden de leerkrachten gerekruteerd en daarna opgeleid. Ze kunnen de plaats van de tewerkstelling niet kiezen want het is het ministerie van onderwijs die ze verdeelt over de gebieden waar er een tekort is aan leerkrachten. De leraren in de gebergtegebieden worden vaak geconfronteerd met een gebrek aan de meest elementaire voorzieningen, zoals stromend water en elektriciteit, laat staan de didactische middelen. De kinderen moeten meestal grote afstanden afleggen door de bergen om het schooltje te kunnen bereiken.

De overheid stimuleert de arme gezinnen om hun kinderen onderwijs te laten volgen door een maandelijks bedrag per ingeschreven kind te ontvangen (200 dhs=±20 euro). Ouders zien hun kinderen liever meehelpen op het platteland om zo bij te dragen tot het gezinsonderhoud. Veel meisjes worden thuisgehouden omdat de ouders het nut van het onderwijs niet inzien. De overheid hoopt via dit activerend plan die ouders te stimuleren. De ouders kunnen die vergoeding krijgen zolang de kinderen les volgen. De ouders die hun kinderen toch niet naar school sturen worden niet gesanctioneerd en riskeren geen vervolging.

Het onderwijssysteem bestaat uit een basisonderwijs voor kinderen van 6-12 jaar en het secundair onderwijs dat verdeeld is over twee soorten onderwijs: het ‘collège’, voor kinderen van 12-15 jaar en het ‘lycee’ voor kinderen van 15-18 jaar. Het ministerie van onderwijs organiseert geen kleuteronderwijs maar spoort de ouders wel aan om de kinderen naar privé-initiatieven (van 4 tot 6 jaar) te sturen. Er is gebleken dat al in de basisschool sprake is van een enorme uitval van leerlingen, vooral op het platteland. Door de kinderen naar de

‘kleuterscholen’ te sturen hoopt de overheid het fenomeen van uitval te verminderen. Er zijn zelfs stemmen die vanaf schooljaar 2018/2019 een nieuw reglement willen invoeren om alle kinderen te verplichten om kleuteronderwijs te volgen, anders zullen ze niet aanvaard worden om zich in te schrijven in het eerste jaar basisonderwijs.

F.A is al sinds een aantal jaren directeur van Etablissement Oum El Koura Berkane die meer dan 1 000 leerlingen telt van kleuteronderwijs tot aan het baccalaureaat. Uit ontevredenheid van veel ouders over de werking van het overheidsonderwijssysteem dat met grote structurele en pedagogische problemen kampt (o.a. de overbevolking, weinig leermiddelen, lokalen, …) zijn er initiatieven uit de privésector ontstaan. Veel particulieren met een kapitaalvermogen zagen veel potentieel in deze zeer lucratieve sector. De arme gezinnen kunnen de hoge maandelijkse kosten niet betalen die schommelen tussen 600 en 2500 dirhams (60 tot 250 euro). In totaal zijn er in Marokko meer dan 187 overheidsscholen die hun deuren hebben gesloten omdat ze te weinig leerlingen over de vloer krijgen. Dit fenomeen is enkel zichtbaar in de rijkere wijken waar gezinnen wonen met groot inkomen.

33 Over de ouderbetrokkenheid zei de directeur dat er in de realiteit verschillende soorten ouders zijn. De meest betrokken ouders zijn degene die een bepaalde intellectuele bagage hebben. Zulke ouders volgen hun kinderen nauw op de voet en vinden gemakkelijk de weg naar de school. Ze werken actief mee voor het welzijn van het kind en ze zijn dynamisch opzoek naar ondersteuning en de “knowhow”. De moeders zijn degene die in werkelijkheid de verantwoordelijkheid dragen voor de opvoeding en de schoolse opvolging De vaders laten deze taak over aan de moeders en houden zich bezig met andere taken binnen het gezin. De ouderraad is een verplicht orgaan binnen alle scholen maar in praktijk levert het weinig op, want die bestaat enkel op papier. De ouders in Marokko gaan soms zelfs leningen aan om hun kinderen het beste onderwijs te aan te bieden. Naast de school bestaan geen instellingen die meedenken en meehelpen met het onderwijzen of opvoeden zoals bv het CLB of een zorgcoördinator. Sommige ouders gaan zelf opzoek naar extra bijlessen voor hun kinderen om de tekorten voor een bepaald vak te remediëren.

Volgens F.A is de grootste handicap in het Marokkaanse onderwijssysteem, naast de armoede, het gebrek aan bekwame opvoeders en onderwijzers die op de noden van kinderen kunnen inspelen. De nadruk ligt vooral op het memoriseren en reproduceren van informatie en teksten.

34