gebied 1 Verdamping actueel 2 Uitlaat
4.3.1 Onderdeel I: Gebiedsanalyse
In onderdeel I zijn een aantal kenmerken van het deelgebied Bergermeer vastgesteld door middel van verschillende informatiebestanden en vergeleken met kenmerken op basis van de STONE 2.4
schematisatie:
• oppervlakteverdeling (landgebruik op basis van LGN6 en HHNK);
• bodemtype op basis van de 1:50.000 bodemkaart, vertaald naar PAWN-bodemeenheden; • hydrologische toestand (grondwatertrappen);
• areaal open water (gegevens HHNK).
Oppervlakteverdeling
Op basis van LGN6 bestaat ca. 74% van deelgebied Bergermeer uit landelijk gebied (landbouw en natuur), 2,2% is open water, het overige deel is stedelijk gebied (24%, tabel 12). Het landelijk gebied bestaat voor het grootste gedeelte uit grasland (75%). Het areaal landelijk gebied dat in de
waterbalansapplicatie wordt aangehouden is met 1107 ha (ca. 87% van het totale areaal) 164 ha groter dan het areaal op basis van LNG6 (943 ha). Het areaal stedelijk gebied is kleiner (8,5% versus 24%), het areaal open water is 4,9%. Het percentage open water op basis van LGN6 wordt in deze studie verder niet gebruikt, maar hiervoor wordt het percentage open water uit de waterbalans aangehouden.
Tabel 12
Landgebruik in deelgebied Bergermeer op basis van LGN6, informatie uit de waterbalans en STONE 2.4.
Landgebruik Kenmerk Areaal Areaal Areaal LGN 6 Waterbalans STONE 2.4 ha % ha % ha % Landelijk gebied Grasland 1 711 75,3 819 79,9 Maïs 2 43 4,6 - - Akkerbouw 3 83 8,8 47 4,6 Natuur 4 107 11,3 160 15,6 Subtotaal 943 100 1025 100 Landelijk gebied 943 73,8 1107 86,6 Water 28 2,2 63 4,9 Stedelijk gebied 306 24,0 108 8,5 Totaal 1277 100 1278 100
Het landgebruik in STONE 2.4 komt aardig overeen met het landgebruik op basis van LGN6. Ook in de STONE-schematisering is het grootste gedeelte van het landelijk gebied grasland. Het percentage natuur (15,6%) is groter dan op basis van LGN6 (11,3%), het percentage akkerbouw is in de STONE- schematisering kleiner, mais komt niet voor.
Bodemtype
Het bodemtype (grondsoort) in deelgebied Bergermeer is afgeleid op basis van de 1:50.000 bodemkaart. De bodemkaart is hierbij vertaald naar 21 PAWN-bodemeenheden. De arealen en percentages van de PAWN-bodemeenheden zijn in tabel 13 weergegeven.
Tabel 13
PAWN-bodemtype voor deelgebied Bergermeer op basis van de 1:50.000 bodemkaart en STONE 2.4.
Grondsoort Bodemfysische eenheid Beschrijving Bodemkaart STONE 2.4
ha % ha %
Veen 2
Veengronden met veraarde
bovengrond en zand in de ondergrond 48 4,5 44 4,3
Veen totaal 48 4,5 44 4,3
Zand
7 Stuifzandgronden 47 4,4 31 3,0
9 Podzolgrond in zwak lemig, fijn zand 350 32,8 116 11,3 12 Enkeerdgrond in zwak lemig, fijn zand 18 1,7 4,7 0,5
14 Podzolgrond in grof zand 0,6 0,1 - -
Zand totaal 416 39,0 151 14,7
Zavel 15 Homogene zavelgronden Zavel totaal - - - - 13 13 1,3 1,3
Klei
16 Homogene, lichte kleigronden - - 73 7,1
17 Kleigrond, met zware tussenlaag of
ondergrond 96 9,0 94 9,1
19 Klei op zandgronden 508 47,5 651 63,5
- Klei totaal 603 56,5 817 79,7
Totaal 1068 100 1025 100
Ruim de helft van het deelgebied zijn kleigronden, waarvan het grootste gedeelte (47,5%) klei op zand, 39% van het gebied bestaat uit zandgronden (voornamelijk podzolgrond in zwak lemig, fijn zand) en 4,5% is veen. Op basis van STONE-schematisering is bijna 80% klei (63,5% klei op zand). Het percentage zandgronden wordt onderschat (15% versus 39%).
Hydrologische toestand (Gt-klassen)
De grondwatertrappenindeling in zeven Gt-klasse voor deelgebied Bergermeer is op twee manieren bepaald:
• op basis van de 1:50.000 bodemkaart;
De Gt-klassen zijn op basis van de gemiddelde hoogste grondwaterstand (GHG) geclusterd in drie groepen:
• nat: Gt-klasse I, II, III, V en V* • matig droog: Gt-klasse IV en VI
• droog: Gt-klasse VII en VIII
Zowel op basis van de 1:50.000 bodemkaart (91,7%), als op basis van SWAP-berekeningen ten behoeve van STONE (88,5%) heeft het grootste gedeelte van het gebied een natte Gt-klasse. Het overige deel zijn voornamelijk matig droge gronden.
Tabel 14
Gt-klasse in deelgebied Bergermeer op basis van de 1:50.000 bodemkaart en berekeningen met SWAP ten behoeve van STONE.
Cluster Bodemkaart SWAP-berekeningen
ha % ha %
Nat 979 91,7 907 88,5
Matig droog 88 8,2 107 10,5
Droog 1 0,1 11 1,0
Totaal 1068 100 1025 100
Percentage open water
Voor het schatten van de bijdrage van directe kwel naar het oppervlaktewater is het percentage open water van belang. In 2009 heeft HHNK een vlakkenbestand gemaakt van haar wateren. Dit
vlakkenbestand is opgebouwd uit het GBKN lijnenbestand waarbij de lijnelementen, die zijn gecodeerd als waterlijn, zijn omgezet naar vlakken. Dit basisbestand is later diverse malen aangevuld en of gecorrigeerd als daar in toepassingen aanleiding tot was. Momenteel is dit het meest betrouwbare vlakkenbestand van het watersysteem van HHNK. Voor het schatten van het percentage open water heeft HHNK het vlakkenbestand voor deze studie opnieuw gecorrigeerd, waarna dit gecorrigeerde basisbestand gebruikt is voor het schatten van het percentage open water (tabel 15). Het percentage open water in de huidige STONE-schematisatie is 0,95%, terwijl dit op basis van de informatie van het Hoogheemraadschap 4,9% is. Voor de verdere berekeningen is gebruik gemaakt van het percentage open water dat door HHNK is geschat.
Tabel 15
Percentage open water op basis van de verschillende informatiebronnen.
Informatiebron Percentage open water STONE 2.4 0,95
Waterbalansmodule 4,9
Kwelflux en kwelconcentraties
De gebiedsgemiddelde kwelflux voor deelgebied Bergermeer is 88 mm/jaar en is vergeleken met de kwel/wegzijgingsflux die is opgelegd in de STONE-schematisering. Ook zijn de stikstof- en
fosforconcentraties van het kwelwater in de STONE-schematisatie vergeleken met meetgegevens uit de studie van TNO waarin stikstof- en fosforconcentraties gemeten zijn in het 1e watervoerende pakket (Griffioen et al., 2006). De resultaten zijn in tabel 16 weergegeven.
Tabel 16
Gemiddelde kwelflux (mm/jaar) en kwelconcentraties (mg/l) voor stikstof en fosfor voor deelgebied Bergermeer op basis van de verschillende informatiebestanden (Waterbalans HHNK, STONE- schematisering, studie van TNO (Griffioen et al., 2006)).
Kwelflux (mm/jaar) STONE Waterbalans HHNK
Gebiedsgemiddeld 170 88
kwelconcentratie (mg/l) STONE TNO
Stikstof 4,2 12,7
Fosfor 0,8 5,5
De gemiddelde kwelflux op basis van de STONE 2.4 schematisatie van 170 mm/jaar is ruim 80 mm hoger dan de gemiddelde kwelflux op basis van de waterbalans (88 mm/jaar). De gemiddelde stikstof- en fosforconcentraties van het kwelwater in de STONE-schematisering zijn fors lager dan de
gemiddelde stikstof- en fosforconcentraties op basis van de metingen in het 1e watervoerende pakket
(TNO/Alterra-studie).