2) huishoudelijke ongerioleerde lozingen, verkeer en vervoer, overstorten e.a 3) Direct naar open water en indirect via uit en afspoeling.
4.3.1 Onderdeel I: Gebiedsanalyse
In onderdeel I zijn een aantal kenmerken van het deelgebied Westerkogge vastgesteld door middel van verschillende informatiebestanden en vergeleken met kenmerken op basis van de STONE 2.4 schematisatie:
• oppervlakteverdeling (landgebruik op basis van LGN6 en HHNK);
• bodemtype op basis van de 1:50.000 bodemkaart, vertaald naar PAWN-bodemeenheden; • hydrologische toestand (grondwatertrappen);
• areaal open water (gegevens HHNK).
Oppervlakteverdeling
Op basis van LGN6 bestaat ca. 80% van deelgebied Westerkogge uit landelijk gebied (landbouw en natuur), 4,6% is open water, het overige deel is stedelijk gebied (15%, tabel 12). Het landelijk gebied bestaat voornamelijk uit grasland (74,7%) en akkerbouw (17.5%).
De verdeling in landgebruik op basis van LGN6 is vergeleken met de areaal verdeling die is aangehouden in de waterbalans. In de waterbalans wordt onderscheid gemaakt in open water, verhard gebied, gemengd gerioleerd gebied en onverhard gebied. Voor de vergelijking met het landgebruik op basis van LGN6 wordt verhard gebied en gemengd gerioleerd gebied samengevoegd tot stedelijk gebied, het onverharde gebied wordt landelijk gebied genoemd.
Er is een duidelijk verschil met het areaal landelijk gebied dat in de waterbalans wordt aangehouden. In de waterbalansapplicatie wordt een percentage landelijk gebied aangehouden van 65%, het percentage landelijk gebied op basis van LGN6 is 80%. Het percentage stedelijk gebied op basis van LGN6 is lager (15% versus 28%). Het percentage open water is iets groter dan op basis van LGN6. Het percentage open water op basis van LGN6 wordt in deze studie verder niet gebruikt, maar hiervoor wordt het areaal open water uit de waterbalans aangehouden.
Tabel 12
Landgebruik in deelgebied Westerkogge op basis van LGN6, informatie uit de waterbalans en STONE 2.4.
Landgebruik Kenmerk Areaal Areaal Areaal LGN 6 Waterbalans STONE 2.4 ha % ha % ha % Landelijk gebied Grasland 1 2985 74,7 2326 53,8 Maïs 2 188 4,7 69 1,6 Akkerbouw 3 699 17,5 484 11,2 Natuur 4 122 3,0 1442 33,4 Subtotaal 3994 4321 Landelijk gebied 3994 80,1 3230 65,1 Water 232 4,6 343 6,9 Stedelijk gebied 760 15,2 1386 28,0 Totaal 4985 100 4959 100
Indien het landgebruik van het landelijk gebied op basis van LGN6, referentiejaar 2008, vergeleken wordt met het landgebruik in STONE 2.4, valt op dat het areaal landelijk gebied 327 ha groter is dan op basis van LGN6. Het verschil met het areaal landelijke gebied in de waterbalans is zelfs 1091 ha. Daarnaast valt op dat het areaal natuur in de STONE-schematisering (1442 ha) beduidend groter is dan op basis van LGN6 (122 ha). Het areaal akkerbouw, maar voornamelijk het areaal grasland wordt onderschat.
Bodemtype
Het bodemtype (grondsoort) in deelgebied Westerkogge is afgeleid op basis van de 1:50.000 bodemkaart. De bodemkaart is hierbij vertaald naar 21 PAWN-bodemeenheden. De arealen en percentages van de PAWN-bodemeenheden zijn in tabel 13 weergegeven.
Tabel 13
PAWN-bodemtype voor deelgebied Westerkogge op basis van de 1:50.000 bodemkaart en STONE 2.4.
Grondsoort Bodemfysische eenheid Beschrijving Bodemkaart STONE 2.4
ha % ha %
Veen
1 Veengronden met veraarde bovengrond 0,1 0,0 - -
3 Veengronden met kleidek - - 108 2,5
6 Veengronden met moerige gronden
op ongerijpte klei 2063 44,0 1900 44,0
Veen totaal 2063 44,0 2008 46,5
Zand
13 Beekeerdgronden in sterk lemig, fijn zand 0,1 0,0 - -
14 Podzolgrond in grof zand 15 0,3 1,4 0,0
Zand totaal 15 0,3 1,4 0,0
Zavel 15 Homogene zavelgronden 406 8,7 559 12,9
Zavel totaal 406 8,7 559 12,9
Klei
16 Homogene, lichte kleigronden 2140 45,7 1615 37,4 17 Kleigrond, met zware tussenlaag of ondergrond - - 108 2,5
18 Kleigronden op veen 61 1,3 24 0,6
19 Klei op zandgronden - - 4,6 0,1
Klei totaal 2201 47,0 1752 40,5
Totaal 4685 100 4321 100
Deelgebied Westerkogge bestaat zowel uit veengronden (44%) als uit kleigronden (47%). De veengronden bestaan vrijwel volledig uit moerige gronden op ongerijpte klei, de kleigronden zijn voornamelijk homogene, lichte kleigronden. Het overige deel van deelgebied Westerkogge zijn voornamelijk homogene zavelgronden. De verdeling in grondsoorten op basis van STONE komen aardige overeen met de verdeling op basis van de bodemkaart. Het areaal kleigronden wordt licht onderschat, het areaal homogene zavelgronden word iets overschat.
Hydrologische toestand (Gt-klassen)
De grondwatertrappenindeling in zeven Gt-klasse voor deelgebied Westerkogge is op twee manieren bepaald:
• op basis van de 1:50.000 bodemkaart;
• op basis van berekeningen met SWAP (hydrologisch model in STONE).
De Gt-klassen zijn op basis van de gemiddelde hoogste grondwaterstand (GHG) geclusterd in drie groepen:
• nat: Gt-klasse I, II, III, V en V* • matig droog: Gt-klasse IV en VI
• droog: Gt-klasse VII en VIII
Er is een duidelijk verschil in hydrologische toestand van het gebied wanneer gebruik gemaakt wordt van de 1:50.000 bodemkaart of de SWAP-berekeningen t.b.v. STONE. Op basis van de 1: 50.000 bodemkaart bestaat het deelgebied bijna volledig uit natte gronden (ca. 97%). Op basis van de SWAP- berekeningen is ongeveer 67% nat. Het overige deel zijn voornamelijk matig droge gronden.
Tabel 14
Gt-klasse in deelgebied Westerkogge op basis van de 1:50.000 bodemkaart en berekeningen met SWAP ten behoeve van STONE.
Cluster Bodemkaart SWAP-berekeningen
ha % ha %
Nat 4547 97,1 2972 68,8
Matig droog 138 2,9 953 22,1
Droog - - 395 9,2
Totaal 4685 100 4321 100
Percentage open water
Voor het schatten van de bijdrage van directe kwel naar het oppervlaktewater is het percentage open water van belang. In 2009 heeft HHNK een vlakkenbestand gemaakt van haar wateren. Dit
vlakkenbestand is opgebouwd uit het GBKN lijnenbestand waarbij de lijnelementen, die zijn gecodeerd als waterlijn, zijn omgezet naar vlakken. Dit basisbestand is later diverse malen aangevuld en of gecorrigeerd als daar in toepassingen aanleiding tot was. Momenteel is dit het meest betrouwbare vlakkenbestand van het watersysteem van HHNK. Voor het schatten van het percentage open water heeft HHNK het vlakkenbestand voor deze studie opnieuw gecorrigeerd, waarna dit gecorrigeerde basisbestand gebruikt is voor het schatten van het percentage open water (tabel 15). Het percentage open water in de huidige STONE-schematisatie is 1,0%, terwijl dit op basis van de informatie van het Hoogheemraadschap 6,9% is. Voor de verdere berekeningen is gebruik gemaakt van het percentage open water dat door HHNK is geschat.
Tabel 15
Percentage open water op basis van de verschillende informatiebronnen.
Informatiebron Percentage open water STONE 2.4 1,0
Waterbalansmodule 6,9
Kwelflux en kwelconcentraties
De gebiedsgemiddelde kwelflux voor deelgebied Westerkogge is 74 mm/jaar en is vergeleken met de kwel/wegzijgingsflux die is opgelegd in de STONE-schematisering. Ook zijn de stikstof- en
fosforconcentraties van het kwelwater in de STONE-schematisatie vergeleken met meetgegevens uit de studie van TNO waarin stikstof- en fosforconcentraties gemeten zijn in het 1e watervoerende
Tabel 16
Gemiddelde kwelflux (mm/jaar) en kwelconcentraties (mg/l) voor stikstof en fosfor voor deelgebied Westerkogge op basis van de verschillende informatiebestanden (Waterbalans HHNK, STONE- schematisering, studie van TNO (Griffioen et al., 2006)).
Kwelflux (mm/jaar) STONE Waterbalans HHNK
Gebiedsgemiddeld 98 74
kwelconcentratie (mg/l) STONE TNO
Stikstof 16,4 11,1
Fosfor 2,4 2,2
De gemiddelde kwelflux op basis van de STONE 2.4 schematisatie van 98 mm/jaar is 24 mm hoger dan de gemiddelde kwelflux op basis van de waterbalans (74 mm/jaar). De gemiddelde
stikstofconcentratie van het kwelwater in de STONE-schematisering is beduidend hoger dan de gemiddelde stikstofconcentratie op basis van de TNO/Alterra-studie, de gemiddelde fosforconcentratie komt aardig overeen.