Onbenut potentieel heeft betrekking op effecten en impact van de programma’s die nog niet zijn
gerealiseerd en die met aanvullende inspanningen in de toekomst alsnog gerealiseerd kunnen
wor-den. Daarbij gaat het om de vraag of het effect van een gerealiseerde verbetering, zoals een
gere-noveerd schoolgebouw, in de toekomst verder verhoogd kan worden door bijvoorbeeld
inspan-ningen gericht op het trainen van docenten en het vernieuwen van lesmateriaal. Onbenut potentieel
moet niet verward worden met inspanningen of projecten die als alternatief gelden voor de
gerea-liseerde FDA-projecten. Wanneer bijvoorbeeld in plaats van de renovatie van een schoolgebouw
was gekozen voor een project gericht op vernieuwing van het lesmateriaal, dan had dit alternatieve
project op zichzelf kunnen bijdragen aan de realisatie van de programmadoelstelling, maar was de
bijdrage van de renovatie misgelopen. Het onbenut potentieel dat in deze paragraaf is beschreven
gaat over het verhoogde effect van reeds gerealiseerde verbeteringen, niet over alternatieve
pro-jecten. De beschrijving van dit onbenut potentieel volgt onder meer uit wat betrokkenen en
des-52 HOOFDSTUK 5
SEO ECONOMISCH ONDERZOEK
kundigen hebben aangedragen aan projecten en verbeteringen die de impact van de
meerjarenpro-gramma’s kunnen doen verbeteren. Ter beoordeling van de doelmatigheid van de
samenwerkings-programma’s is echter ook aan betrokkenen en deskundigen de vraag gesteld welke
niet-uitge-voerde projecten volgens hen een grotere bijdrage aan de doelstelling hadden geleverd en zo
be-schouwd als ‘gemiste kans’ kunnen worden aangemerkt. In bijlage F bij dit rapport zijn de in
ver-band met onbenut potentieel en doelmatigheid genoemde projecten opgesomd.
Ondanks de gerealiseerde effectiviteit en impact van de samenwerkingsprogramma’s, is er sprake
van een aanzienlijk nog onbenut potentieel. Dit hangt samen met het fysieke karakter van veel
projecten en de investeringen in vaste activa. Over de hele samenwerkingsperiode bezien bestaat
tenminste twee derde van de FDA-middelen uit investeringen in vaste activa
25.
Figuur 5.1 Ten minste twee derde van de FDA-middelen zijn investeringen in vaste activa
Bron: FDA/AIB; bewerking SEO Economisch Onderzoek (2017)
Afgezien van de directe bestedingsimpuls van FDA-projecten die in sommige jaren (2004 en 2011)
een kleine 2 procent van het BBP van Aruba bedraagt, zijn betrokkenen en deskundigen het er
over het algemeen over eens dat met de nadruk op de fysieke kant de benodigde basis is gelegd
voor verdere verbeteringen en impact in de toekomst. Onbenut potentieel kan gerealiseerd worden
door de aandacht, middelen en projecten nu te richten op de ‘immateriële activa’ van het land
Aruba, zoals instituties, wetgeving, human capital en beleid. Voor de verschillende sectoren zijn in
dit verband in het bijzonder de volgende verbeteringen en projecten genoemd waarmee dit onbenut
potentieel gerealiseerd kan worden.
Bij kwaliteit van bestuur is onbenut potentieel voornamelijk te realiseren door modernisering van
wetgeving en instituties op Aruba. In dit verband zijn onder meer genoemd: de douanewetgeving,
de algemene rekenkamer, belastingwetgeving, wetgeving gericht op sociale vormingsplicht,
wette-lijke verankering van ruimtewette-lijke ordening en mededingingswetgeving. Ook is het belang benadrukt
van versterking van integriteit bij de overheid ter verdere bevordering van de kwaliteit van bestuur
2625
Als investeringen in vaste activa zijn aangemerkt alle projecten van Producto Aruba en de projecten in de
sectoren die betrekking hadden op investeringen in gebouwen en fysieke infrastructuur. Investeringen in
ICT infrastructuur, auto’s, camerasystemen, etc. zijn hierin niet meegenomen.
26
Hiertoe was een FDA-project voorzien echter vanwege capaciteitsgebrek bij de overheid van Aruba heeft
dit project geen doorgang gevonden.
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
% FDA / GDP % FDA-bouw&infra / GDP
TOEKOMST: DUURZAAMHEID EN ONBENUT POTENTIEEL 53
en de verdere modernisering van processen bij de overheid. Een probleem dat hierbij wordt
aan-gekaart is het gebrek aan wetgevingscapaciteit op Aruba. Deskundigen zien hier een belangrijk
terrein voor toekomstige samenwerking tussen Aruba en Nederland, waarbij Nederland kan
bij-dragen aan de realisatie van nog onbenut potentieel van de samenwerkingsprogramma’s door op
specifieke beleidsterreinen (personele) ondersteuning te bieden bij modernisering van wetgeving
en bij beleidsontwikkeling.
Bij onderwijs worden de investeringen in schoolgebouwen met FDA-middelen gezien als
noodza-kelijk omdat daarmee de randvoorwaarde is gecreëerd voor effectief onderwijs op Aruba. De
re-novaties en nieuwbouw hebben geleid tot een verbetering van de onderwijsomgeving, maar
inves-teringen in onderwijsmethoden, materialen en onderwijzers zijn nodig om de effecten ten volle te
benutten. Ook kan met meer aandacht voor beroepsoriëntatie in het onderwijs, de aansluiting
tus-sen onderwijs en arbeidsmarkt verbeterd worden, wat een belangrijke doelstelling was van de
sa-menwerkingsprogramma’s en waar in de private sector grote behoefte aan is. Andere verbeteringen
waarmee onbenut potentieel kan worden gerealiseerd zijn meer aandacht voor het
onderwijscurri-culum, verbetering en modernisering van onderwijsmaterialen en training van onderwijspersoneel.
Onbenut potentieel is er ook in een deel van de sector volksgezondheid, zoals het voorbeeld van
het Orthopedagogisch Centrum laat zien. Met FDA-middelen is een volledig nieuw centrum
inge-richt dat capaciteit heeft voor 52 hulpbehoevenden en dat – ondanks wachtlijsten – vanwege een
tekort aan personeel deze capaciteit niet volledig benut. Met aanvullend personeel en het
wegwer-ken van wachtlijsten kan de effectiviteit van dit nieuwe centrum verder worden vergroot.
Hoewel de doelstellingen van de samenwerkingsprogramma’s voor de sector volksgezondheid
be-trekking hadden op de gehele zorgsector, is de conclusie dat projecten in deze sector bebe-trekking
hadden op een beperkt deel van de zorgsector – veelal bejaardenzorg – en dat er sprake is een
beperkt aantal projecten met een beperkt aandeel van het totale budget van FDA. Er is beperkt
sprake van wezenlijk onbenut potentieel aan effectiviteit van deze projecten. Tegelijkertijd is de
conclusie dat een deel van de programmadoelstellingen voor de zorgsector niet is gerealiseerd
om-dat daarvoor nauwelijks of geen projecten uitgevoerd zijn, zoals projecten gericht op verbeteringen
in de ziekenhuiszorg. Weliswaar is hier beperkt sprake van onbenut potentieel van reeds
uitge-voerde projecten; wel is er sterke behoefte aan projecten die ook in de andere delen van de
zorg-sector tot verbeteringen leiden. Hierbij worden genoemd projecten gericht op scholing van
verple-gend personeel en projecten gericht op de inrichting van de psychiatrische zorg op Aruba.
Onbenut potentieel in de rechtshandhaving kan volgens betrokkenen worden gerealiseerd met
mo-dernisering van wetgeving, bijvoorbeeld de vorderingswetgeving. Een suggestie die hierbij vanwege
het gebrek aan wetgevingscapaciteit door een deskundige is gedaan, is een structuur waarbij op
onderdelen Nederlandse wetgeving wordt overgenomen en waarbij toekomstige wetswijzigingen
in Nederland automatisch worden overgenomen. Evenals bij het onderwijs zien betrokkenen bij
rechtshandhaving verdere verbeteringen door meer aandacht voor gezinsproblematiek en jeugd-
en jongerenproblematiek. Ook kan onbenut potentieel worden gerealiseerd door het oplossen van
het personeelstekort bij het OM. In contrast met het beeld dat algemeen geldt voor FDA, is op het
gebied van rechtshandhaving veel geïnvesteerd in kennis, training en vaardigheden en zien
betrok-kenen ook onbenut potentieel bij toekomstige investeringen in vaste activa zoals modernisering
van gebouwen.
54 HOOFDSTUK 5
SEO ECONOMISCH ONDERZOEK
Ten slotte lijkt onbenut potentieel van projecten in de sector duurzame economische
ontwikke-ling, voornamelijk te bestaan in de realisatie c.q. uitbreiding van de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
Onbenut potentieel van Producto Aruba lijkt voornamelijk te bestaan in private investeringen in
de binnenstad van Oranjestad.
In document
Eindevaluatie Meerjarenprogramma’s Fondo Desaroyo Aruba
(pagina 61-64)