Omschakeling en investeringen

Tussen 2012 en de omschakeling naar het natuurgerichte bedrijf in 2015 breidt het bedrijf verder uit, zowel in aantal koeien als in oppervlak. Ardy en Ivanka willen het bedrijf toekomstbestendig maken voor hun kinderen en staan ervoor open om verschillende mogelijkheden te verkennen. In de buurt zijn op dat moment bedrijven opgekocht voor natuurontwikkeling en er dient zich een mogelijkheid aan om het bedrijf om te vormen tot een natuurgericht bedrijf. Hiervoor wordt de eigen grond afgewaardeerd en met een gedeelte van de opbrengst wordt andere, reeds afgewaardeerde grond bijgekocht. Er wordt door PPP-Agro Advies een bedrijfsplan opgesteld met een gedetailleerde begroting en een ontwikkelingspad naar 200 koeien en 200 ha voor het natuurgerichte bedrijf. De fosfaatwetgeving zorgt voor een kink in de kabel en het bedrijf blijft met het aantal dieren feitelijk steken op de ontwikkeling die voor 2015/2016 was voorzien. De (begrote) toestand van dat moment geven we weer in Tabel 4.

Tabel 4 Benchmark (bedragen in €, tenzij anders vermeld) Hoeve Stein en gemiddeld melkveehouderijbedrijf in Nederland in 2015.

Bedrijfsopzet Hoeve Stein 1) _{Gemiddelde melkveehouder} 2)

Melkproductie totaal [kg] 1.015.000 797.200

Oppervlakte gras en mais [ha] 173,4 51,7

Melkkoeien [aantal] 140 96,8

Melkproductie per koe [kg] 7.250 8.240

Opbrengsten 436.583 361.500

Melkopbrengst 343.566 274.500

Omzet en aanwas rundvee 46.933 27.800

Overige 46.084 59.200

Kosten 372.194 326.400

Krachtvoer 78.460 58.951

Ruwvoer 17.618

Meststoffen 8.809

Overige directe kosten 51.390 51.322

Arbeid 8.400

Werk door derden 46.718 21.500

Werktuigkosten 21.500 31.000

Afschrijving werktuigen 13.000 24.500

Afschrijving gebouwen 50.000 22.100

Pacht 14.285 12.000

Afschrijving productierechten 6.900

Overige en algemene kosten 3) _{96.841 63.300}

Resultaat 64.389 35.100

1) Bron: PPP Agro advies ondernemingsplan 2014.

2) Bron: WEcR Binternet land- en tuinbouw (https://www.agrimatie.nl/binternet.aspx). 3) Inclusief betaalde rente over grond en gebouwen.

Tabel 5 geeft de weerslag van de schaalsprong die het bedrijf in de omschakeling naar het

natuurgerichte bedrijf heeft gemaakt. Door afwaardering van ruim 40 ha eigen grond met een waarde van € 43.000/ha op dat moment naar natuurgrond met een restwaarde van 20% (80% afwaardering) en aankoop van 60 ha afgewaardeerde grond van een projectontwikkelaar, groeit het bedrijf naar 104 ha eigen grond en daarnaast kan veel grond van SBB worden gepacht. Aan deze transactie houdt het bedrijf zelfs nog ruim 400 K€ over om de geplande nieuwe stal mede te financieren. De nieuwe stal voor 200 koeien vergt met samen met de benodigde installaties bijna 1,7 miljoen euro. De investeringen in de veestapel worden voornamelijk gerealiseerd door eigen opfok. Daarbovenop komen nog eens 335 K€ inrichtingskosten die wel voor 95% zullen worden gesubsidieerd bij afronding. Uiteindelijk wordt de stal voor niet veel meer dan 70% gevuld. De overcapaciteit leidt tot een schadepost (door overfinanciering) van ongeveer 350 K€. Op jaarbasis resulteert dat in een directe inkomstenderving van meer dan

€ 10.000, of bijna € 60/ha. Er is ook een indirecte inkomstenderving, doordat het gewenste schaalniveau niet wordt bereikt. Schaalvoordelen in het uitbreidingstraject boven de 100 koeien leverden per koe in het afgelopen decennium een additioneel inkomen op van ongeveer € 300 per onbetaalde AJE

(arbeidsjaareenheid). Bij 60 koeien gaat dat dus om € 18.000 per AJE.

Het resultaat is mede door de toegenomen rentelast nu lager dan in 2012, maar nog altijd bovengemiddeld. De schaalsprong zal zich naar verwachting op termijn gaan uitbetalen.

De Melkstal. Foto: Ivanka de Goeij.

In het ondernemingsplan van PPP-Agro Advies was oorspronkelijk in 2019 de toekenning van het SKAL-certificaat voor de omschakeling naar biologische landbouw voorzien. Die omschakeling is echter sneller tot stand gekomen, waardoor het bedrijf al in de loop van 2017 (vanaf oktober) kon profiteren van de hogere biologische melkprijs. In de begroting had de omschakeling voornamelijk invloed op de melkprijs en op de krachtvoerprijs. Passen we die prijzen toe op het melkproductieniveau waarop het bedrijf in 2015 is blijven steken, dan ontstaat voor 2017/2018 het beeld zoals in Tabel 4.3 is

weergegeven (d.w.z. met 8 cent extra per liter melk (+23,6%) en een 4,7 cent (+ 60%) hogere krachtvoerprijs per kg melk). Verder is in de begroting voor het gangbare bedrijf in 2015 nog geen betaalde arbeidskracht opgenomen, die was in de planning pas voorzien vanaf 2016 bij de opschaling naar 170 koeien. Hoewel die opschaling niet is doorgegaan, heeft Hoeve Stein toch een betaalde arbeidskracht moeten aannemen voor 24 uur in de week, corresponderend met de begroting van 2016, om de arbeidsfilm beheersbaar te houden. De kosten van deze arbeidskracht voeren we daarom ook op in Tabel 4.3. Ten opzichte van het gangbare bedrijf van 2015 is het resultaat nu met € 3.800 verbeterd. Wanneer we deze begrote resultaten afzetten tegen de werkelijk behaalde resultaten van de gemiddelde biologische melkveehouder in dat jaar, dan presteert Hoeve Stein vergelijkbaar, ondanks een melkprijs die (op basis van de begroting) zo’n 10 cent per kg lager was dan de werkelijk behaalde melkprijs in dat jaar.

Tabel 5 Benchmark (bedragen in €, tenzij anders vermeld) Hoeve Stein biologisch en gemiddeld melkveehouderijbedrijf in Nederland in 2017.

Bedrijfsopzet Hoeve Stein 1) _{Gemiddelde biologische}

melkveehouder 2)

Melkproductie totaal [kg] 1.015.000 569.000

Oppervlakte gras en mais [ha] 173,4 73,7

Melkkoeien [aantal] 140 86,7

Melkproductie per koe [kg] 7.250 6.563

Opbrengsten 517.661 369.400

Melkopbrengst 424.644 295.800

Omzet en aanwas rundvee 46.933 28.400

Overige 46.084 45.200

Kosten 449.471 295.100

Krachtvoer 125.737 55.479

Ruwvoer 22.321

Meststoffen 2.300

Overige directe kosten 51.390 30.100

Arbeid 30.000 8.900

Werk door derden 46.718 24.500

Werktuigkosten 21.500 32.200

Afschrijving werktuigen 13.000 24.900

Afschrijving gebouwen 50.000 23.400

Pacht 14.285 16.600

Afschrijving productierechten

Overige en algemene kosten 3) _{96.841 54.400}

Resultaat 68.190 74.300

1) Bron: PPP-Agro Advies ondernemingsplan 2014, begroting over 2015/16 met aangepaste melk- en krachtvoerprijs. 2) Bron: WEcR Binternet land- en tuinbouw. Gedeeltelijk geschat met gegevens over 2016.

3) Inclusief betaalde rente over grond en gebouwen.

Inmiddels zijn ook de werkelijk behaalde resultaten van Hoeve Stein over 2017 bekend. Deze zijn beter dan verwacht: financieel presteerde het bedrijf in dat jaar boven het gemiddelde van de biologische melkveehouders. De huidige arbeidssituatie op het bedrijf is echter op lange termijn vermoedelijk niet houdbaar.