Ik moe-n-ekik(1)altiis bluven oud.
(Naar een oud Vlaamsch liedeken van Hoffmann von Fallersleben.) (Aardenburg.)
Ik stoeng 'n keer in 't wilde bos, En rustten op 'et groene mos. Da lachten ilik blommetje Zoo lief in 't 'eldre zonnetje. Eén nachtje maar, en 't is gedaan, De riim(2)doed al da moois vergaan. Toch komt de mooije meijetiit, Die 't allemale weer verbliet: De veugeltjes ziinghen in d' 'age,
En vliegen zoo leutig(3)om'ooge en omlage, En al de blommetjes schieten op
En 'effen 'ulder koppen op.
Ik was-ekik joenk, zoo groen as 'n riis(4), Noe bin-ekik oud en m'n 'oofd is a' griis: 't Is kouwe winter. - Aach, wat 'n smerte! En nooit geen voorjaar meer in m'n 'erte! De Meije maakt joenk de blaren van 't 'out, -Ik moe-n-ekik altiis bluven oud.
G.P. Roos.
(1) Ik moe-n-ekik, ik moet ik ik. Deze herhaling der pers. voorn.w. komt in het Zeeuwsch zeer vaak voor, wanneer ze als subject en met nadruk gebruikt worden.
(2) R i i m , rijm, rijp. (3) L e u t i g , blijde. (4) R i i s , rijs, loot.
77
Juni.
(Vri na 't Vlaams van F. Heuts.) (Aardenburg.)
Ik 'ouw-ekik vele van joe, ge kun-gi m'n 'erte bekoren; Al 'ouw-ekik nog meer van Meije, die lieve maand, A was je gi nooit liik as si, bi riimers uutverkoren, Al is de zeumerglans van joe 'aast uutgetaand; A bleuzen je kaken ni as rozen,
'K 'ouwen vele van joe m'n Junimaand.
En weetje wadat dat is? - 't Is da kaleur van lieën(1), Dad op je kaken ligt, da' van je lippen zucht. 't Is net as of bi joe de mooije zeumerbiën(2) Ons kommen vertellen: de zeumer di vlucht. De mensen meugen beginnen te diinken Da' stilletjes an de dagen sliinken(3),
Nog 'n maand of twee, dan vallen de blaren af, En minnig(4)lieve maat en meisje ziinken in 't graf!
G.P. Roos.
Mooi Mietje.
Eene Zeeuwsche schets. (Oostelijk Zeeuwsch Vlaanderen.)
I.
't Was in Septemmer van 't jaor 1829.
't Was zaoterdag în 't was nog à' werm gewist voo' Septemmer. De zomer zei zeker mee die wermte voo' 't leste goeien dag an de mensen, net as 'n kae'sse, die nog ee's opflikkert voo' z'uutgaot.
't Was vreed werm gewist, în Kees de Vister, den 'erbergier uut de Gouwe Leeuw te Z., 'â den 'eelen dag zurge gedrogen om zen vet lichaom in 't schaotje(5)t' ouwen.
‘I 'â niks anders gedaon as mao' ph! ph!’ zoo as de gekke Pier van 't durp zei. Kees 'â dan ook mee groot plezier de zonne onder zien gaon. Noe stieng i in 't deuregat, în i snapten nao' d'aovendlucht as 'n snoek nao' de
vlie-(1) D a k a l e u r v a n l i e ë n , die kleur van lij(d)en. (2) Z e u m e r b i e ë n , zomerbijen.
(3) S l i i n k e n , slinken, slenken. (4) M i n n i g , menig.
gen. În as de mensen 'm toeriepen. ‘Goeien aovend, Vister, 't is werm gewist van daoge, eh!’ dan zeid i mee 'n zucht van verlichtienge:
‘Goeien aovend saomen! 't Is zwichtig werm gewist. Mao' Goddank!gewist za' 'k mao' zeggen. Jandorie! 'n mens zou stikken bie zoo'n wermte.’
‘Da' zouw 'ij!’ sprak Peerken de paerreketser(1), die in de gelagkoamer zat. Peerken zat luchtig mee zen blauwen linnenkiel open. Zen pette stieng mee de kleppe naor achteren op zen 'oofd geplakt, în van tied toe tied vreeft i mee zen blauwen
witgespotterden zakdoek over zen gloeiend rood gezicht. Z'éèn 'and 'ieuwt i om zen paerrezweepe în mee zen anderen goot i 'n aorig bitje bier in zen keele.
‘Dà' zouw 'ij!’ ging Peerken in zijn Vlaamschen tongval voort. t' Jeuzus Marija! kijk, daor in dieje zandstraot. Sakkre nog toe! ek docht: Peerken, gij moet er aon; dà' zand dà' gluujde aon mijne vuuten, deur mijne schuunen. Sakkrebleu! 't en es zoo werm van den zeumre nog nie' gewest. En 't en es toch al wijd in 't jaor, zulle. - Mietsjen! waor zijde gij?’
Op dezen roep van den paardenketser treedt eene aardige brunette met schalksche zwarte oogen door de zijdeur, die tot de keuken en de plaats toegang verleent, de gelagkamer binnen.
‘Mietsjen, mijn scheun kijnd, bring mij nog nen pijntsjen, as 't ou blieft.’
‘As je blieft, Peerken!’ zegt het mooie Mietje, terwijl zij 't op nieuw gevulde glas voor hem zet.
't Frissche vocht verdwijnt in des Vlamings keel met eene snelheid, die alleen een Vlaming in het bierdrinken kan betoonen.
‘Schink mij nog nen pijntsjen, Mietsjen, en dan gaon ek er van deure, want 't en es nog wijd noar de Cl**.’
Peerken staot op în neemt 't bier van Mietjen an. Eén teuge, weg is 't. De paerreketser schuuft de kleppe van zen pette nog wà' meer naor achteren, douwt 'n ferme prume ‘zwarten toebak’ tussen zen tannen, stampt mee de zweepe op de planke vloer în zegt: ‘Allo! 'ouwt ulder goed, zulle!’
‘Goeien aovend, Peerken, wel thuus!’ roept Kees 'm achteran. - ‘Zie zoo, Mietje, me zu'n mao' gouw gaen eten, wan' 'k 'en 'ard zin om nao' men bed te gaon. 'k 'En nerges sjenieïgheid(2)meer in as in slaopen. 'k Bin blieje, dà' Peerken opgekrast is, want i babbelt je blaoren an jen ooren, as i an de gank is. Is alles klaor?’
‘Alles, voader. Je kun begunnen as je wil.’
Kees de Vister is sedert een paar jaren weduwnaar.
Zen vrouwe was 'n best mens, dà' was ze, dà' zeggen z'allemaole op 't durp. Ze zou je geen strootje in de wegt geleid 'èn, în geen één kerkbeurte sloeg z'over. În knap voo' der 'uusouwen! Vreed(3), kiek(4)!
Kees gaf dan ook 'n goed liekmaol(5). J'â 't nievers zoo geziene, weetje.
(1) P a e r r e k e t s e r , paardeketser, van k e t s e n of (o p )k i t s e n , opjagen; wordt gezegd van op- en verkoopers van paarden.
(2) S j e n i e ï g h e i d , van g e n i e , gelijk a a r d i g h e i d van a a r d , en 't dial. z i u n i g h e i d van z i n . 't Beteekent dus t r e k , z i n .
(3) V r e e d , evenals boven gelijkstaande met ons bijw. zeer, ijselijk enz. Hier dus z e e r (knap). (4) K i e k , vergel. 't Fransche tiens!
79
'Amme în brood, spek în vleis, în bier în brandewien, în stroopiejenever, alles volop. Der waoren der verscheije stomdronkig. În ‘de koekebakker’ sprak noe în dan 'n stichtelik woord of 'n gebed.
Nee, dà' moe' je van Kees de Vister zeggen, i dee zen gestorven vrouwe eere an, dà' deed i. 't Is toch à' twee jaor în alf gelejen, dà' z'uut den tied is, maor i draogt toch nog attied 'n rouwband om zen sondagsen 'oed în 'n rouwstrikje om zen daogse pette. În je zù 't 'm nooit bonte dassen zien draogen, attied zwarte. Nee, Kees de Vister 'ouwt zen eige 'eel goed as wevenaer, 'eel goed, zà' 'k mao' zeggen. Der bin der nie' vele, die twee jaor în 'alf - în nog langer - udderen 'oed rouwe laoten draogen.
În Mietje - ze zà' mee de Baomesse(1)twintig 'ooren(2), as 't God blieft. 'N ferm meisen, dà' Mietje, daor 'eit 'eur gestorven moeder wê' voo' gezurgd. 'Elder în proper is ze, zoo gladjes as 'n spiegel. De jonges loopen udder eigen blaoren an udder voeten, om 't mooie Mietje. Mao' Mietje doe' net as of ze van geen vriejers weten wì', ten minsten...
‘Alles pront? voo' Maondag ook?’ vraagt Kees. ‘We meugen wè' zurgen, dat alles voo' 't langen(3)ligt, wan' 'k dienken, dat er nog à wà' za' gebeuren. 'N 'eele boel kraomen, twee kuresels(4)în 'n paerrespil. De jonges zù'n der beenen gebruken mee de kermesse. Jandorie! ze meugen bie Kees de Vister kommen, dà' meugen ze. 'k 'Èn nog wè' wà' voor udder, à' zeg 'k zelvers.’
En de herbergier wrijft zich vergenoegd in de dikke vleezige handen, een glimlach van voldoening speelt op zijn breed gezicht.
‘Dao' zà' 't nie' an menkeeren, vaoder. Drank èmme meer as genoegt. Ze zù'n gauw genoegt zat wezen, în as de jonges uut A. kommen, zù' je weer ee's wà' ziene. Ze bin ier attied zoo vreed gauw op udder teenen getràpt, as z'n borrel op èn.’
‘Sakkerjuus, jao!’ is 't antwoord van Kees op Mietjes woorden. ‘În daor ei je die Jan den Aomer, dà's 'n ee'ste kampvechter, die zà' de boel wee' wè' 't onderste boven gooien, zoo as flie jaor.’
‘Och, vaoder,’ zegt het meisje, ‘i is zoo erg nie'. 't Is waor, flie jaor 'eit i gevochten; mao' wà' dee die leeleke Gwijn Olleman 'm ook te treiteren în te judassen. Jan den Aomer is zoo erg nie', as de mensen wè' zeggen. Ze zeggen zoovee'.’
‘Papperlepap! 'n mooie jongen, die sinjeur Jan,’ zegt Kees.
Kees zou messchien nog wè' mee' gezeid 'èn, as i gezien 'â, dà' zen dochter zoo rood as vier wier', toen ze de partieje voo' Jan den Aomer opnam. Mao' Kees zag 't nie'.
‘Roep ze maor om t'eten, dà' 'k gauw nao' men bed kan gaon.’
Mietje volgt het bevel haars vaders op. Ze roept Jane de meid en Levien den stalknecht en weldra zitten allen rond de tafel, waarop brood en boter staat en een viertal ‘bakjes în scheuteltjes’ voor de thee.
‘Me zù'n bidden,’ zegt Kees.
(1) B a o m e s s e . St. Bavo's Mis; 1 October, bij de boeren als vast tijdmerk aangenomen, gelijk Lichtmis, St. Jan enz.
(2) O o r e n , worden; w o is versmolten tot o o . (3) L a n g e n , krijgen, grijpen.
De vrouwen vouwen udder an'nen în doen der oogen dichte. Levien douwt zen ouwen smeerigen 'oed voo' zen gezicht; Kees kiekt in zen pette în zegt 'ardop 't: ‘Onze Vaoder, die in den 'Emel ziet.’
Wà' ze dao'bie dienken, of dà' ze wè' wà' dienken - 'k weet nie', mao' 'k g'looven dat 't 'n klein bitjen is.
't Aomen is-t-er uut. D'oogen gaon weer open, d'an'nen ook, în d'oejen în petten zitten weer op udder ouwe plekke.
'N goe' kwa'tier lank 'oor je nie' vee' meer as rammelen mee bakjes(1)en scheuteltjes în 't kletteren van de thee as z'ingeschonken 'oort.’
Als de katjes muizen dan maauwen ze niet.
'N mens komt an taofel om t'eten în nie' om te babbelen în te kletsen. 't Is miseraobel as je wachten moe' mee danken op iemand, die zen tied verleutert mee praoten in plekke van t'eten. Waorom zurgt i nie' as 'n ander: één buuk vol, alle buken vol? - Een, twee, drie! de bakjes bin in de scheuteltjes omgekeerd, 't mes in de schee. Alles stille.
Kees zegt: ‘Me zù'n danken.’
De vrouwen vouwen udder an'nen wee', doen der oogen dichte în bugen 'eur 'oofd; 't manvolk kiekt weer in udder 'oed of pette.
Kees dankt - Aomen!
De knecht în de meid zetten udderen stoel op zen plekke. Ze gaon slaopen. ‘Goeie nachteruste saomen!’
‘Nacht Levien, van 's gelieke.’
‘Gao jie ook mao' nao' bed, Jaone!’ zegt Mietje, ‘ik zà' zelvers wel alles an kant doen.’
‘Kwan(2)dan; goeie nacht, baos, nacht Mietje, wel te rusten.’ En de meid gaat heen.
‘Goeie nacht, Jaone!’
‘'k Zal ook à' vast maor opstappen,’ zegt Kees, die 'ard zin 'eit om in zen bed te kruipen.
‘Bè joa, vaoder! gao jie ook mao' slaopen, dà' 's goed voo' je.’
‘Kwan. Jandorie! wà zà' 'k slaopen, dà' kan 'k je verarsereeren. Goeie nacht, Mietje, men kind!’
‘Wel te rusten, vaoder!’
Kees de Vister gao' nao' bed. Zen goed uut în op 'n stoel geleid; 't zulvr' 'orlozie mee dubbele kasse uut zen zak g'haold, opgewonnen în an 'n spieker g'hangen; de slaopmutse over zen ooren getrokken; de gurdienen van voo' de bèstee
weggeschoven; zen voet op de beddeplanke vooran. - ‘U hoo!’ zegt i, as i mee zen dik lichaam in bed rolt, dat onder zen last kraokt. De gurdienen 'ooren wee'
toegeschoven, în d'iezere riengetjes rienkelen over de roeie. Kees wriemelt în keert zen eigen op zen gemakkelikste zieje; nieuw gekraok.
't 'Oor doodstille, - 'n tochtje der nao komt er 'n geluud uut de bèstee, 'n snurkend geluud. De herbergier slaapt den slaap des rechtvaardigen.
(1) B a k j e , kopje,Friesch p a n t s je. (2) K w a n , komaan.
81
Mietje eit 'n lampe angestoken; ze kuust(1)den boel op, wascht bakjes în scheuteltjes în zet ze bie 't brood in de spinde în vaogt de taofel.
Ze kiekt op d'ouwe Friese 'angklokke, die doar à jaoren in den 'oek bie 't buffet 'angt: tik - tak - tik - tak.
‘'Ost alf tiene,’ zegt ze, ‘i zà' wè' gauw kommen.’
Rrrrrrrr - tinng! zegt de klok, die met een eigenaardig geluid den slag van half tien voleindigt.
‘Dao' slaot i.’
Mietje neemt 't ouwerwetse tuitlampje în gaot naor 'eur kaomertje, 'n zolderkaomertje, dat uutkomt op de wegt, die dwaes deu' 't durp loopt.
Boven de linden voo' d'erberge steken 't dek în de toren van de kerke uut. Vlak boven den toren staot 't maontje în kiekt in Mietjes kaomertje over de linden, die van tied toe tied al 'n geel blaodje vallen laoten.
Mietje blaost 'eur lampj' uut; ze schuuft 't raom om'ooge, buugt 'eur eigen over 't vunsterkezien(2)în tuurt 't durp over, în linst de wegt, die naor A. gaot.
În dao'boven blienkt 't maontje.
‘In stillem, heiterm Glanze Tritt er so mild einher’...
en vertelt aan de jeugdige harten wonderbare dingen van liefde en geluk. Dat duistere waas, dat op de aarde rust, dat de voorwerpen doet verflauwen voor het oog en aarde en hemel aan den horizont ineenmengt tot iets onbestemds, waarachter zoo veel verborgen ligt; die bleeke maanschijf, die lichte vlekken en scherpe schaduwen op den bodem teekent; die diepe stilte van den nacht: welk wonder, dat het jong gemoed aan 't droomen raakt en de gedachten verre zijn?
‘Komt i ost nie?’
Jao, jao, kiek maor ees goed, mooi Mietje, of i ost nie' komt. Bomm! drennt 't uut den toren toe tienmaol toe.
‘Tien uren à', în nog is i er nie'!’
Gelukkige minnaar! zoo gij haren zucht hoordet, gij zoudt ijlen als op vleugelen. ‘Eindelik, jao!’
Zij buigt zich verder uit het venster, en tuurt en tuurt. Iemand komt den straatweg van den kant van A. af, het dorp in. Met rassche schreden komt hij op de herberg aan, houdt stand onder de linden en blikt naar boven.
‘Mietje, bin je dao?’ roept i zachtjes.
‘Bin jie dà', Jan? wacht 'n ommezientje, 'k zal open doen.’ ‘Goed, Mietje.’
Mietje gao' stilletjes naor omleege, 'eel stilletjes, op 'eur kouselienge voeten, om geen mens wakker te maoken - want 'n derde kan der wè' bie gemist 'ooren. Net zoo stilletjes schuuft ze de grendel van de deure în doet die open.
(1) K u u s e n , kuischen, reinigen, opredderen. (2) V u n s t e r k e z i e n , vensterkozijn.
Jan den Aomer sluipt er in. - Dochtertje van Eva! I is zoo erg nie' as de mensen wè' zeggen, ze zeggen zoovee'.
Pas op, mooi Mietje, pas op! Geef Gwijn Olleman geen reden toe jaloerseid, of je zù' weer ee's wà' ziene. - Gauw 'n smok, wee' stilletjes nao boven, mao' noe nie' alleene, noe mee zen beidjes.
‘Zachtjes 'n bitje, Jan. Je loopt zoo 'ard over de vloer. St! stoot je nie' tegen de trap. Je zu' ze nog â'mao' wakker maoken, în da's nie' noodig.’
Gelukkig is 't nie' lank. Wie weet, wà voo' leven of Jan anders nog maoken zou. In as ze 't ee's merkten! Dà' zou 'n spiktaokel wezen. Der vaoder zou schellen în brommen; ze zou vreeseleke kieves kriegen; i zou Jan de deure uutgooien, want i eit 'n 'ekel an Jan den Aomer. Waorom, dà' weet ze zelvers nie', mao' 't is zoo. Der zou wà' kommen kieken, as i wist, dà' ze...Mao' 't zou zen eigen schuld wezen, waorom maokten i ook zoo'n leven.
Mao' gelukkig, zeggen we, duurt 't nie' lange, in b'alven ienkele kleine ritseliengetjes ei Jan zen eigen goed g'ouwen. Mietje doe' wee' zachtjes de deure van 'eur kaomertje toe.
‘Zie zoo!’
Jan neemt zen meisje om 'eur middel, kust 'eur, în nog ee's, dà's tweemaol, în kriegt er éene, dà's driemaol.
I is zoo erg nie as de mensen wè' zeggen. ‘Kom je Maondag ook, Jan?’ vraogt ze.
‘Nou, dà' zou 'k dienken. 'k Zou nie' gaern wegbluven, voo' geen geld van de waereld.’
‘Mao' Jan, pas toch op, as je komt. Zoek geen ruzie mee Gwijn Olleman, want dà's 'n valserik.’
‘Geen nood, Mietje, geen nood. Gwijn Olleman zà' wel oppassen, dat i zen an'nen thuus 'ouwt - of 'ier în gunter(1)- 't zou der spaonderen.’
‘Ik mag 't liejen, Jan. Mao' je zù' 't ommers nie' ee'st begunnen, nie' wao'? Toe, beloof me dà', dan zà' 'k nog ee's zoo vee' van j'ouwen.’
‘Jao, dan wi'k 't je wè' beloven, mao' dan moet er op 't moment nog 'n kus bie.’ ‘Och, 'k wì' je der nog wè' tweeë geven.’
‘Best, tweeë!’ Één, twee - drie!
‘Ouw ee's, Jan! je gao' buten de rekenienge.’
‘Wel duvekaoters! as je der nog nie' gauw een geeft, dan beloof 'k 't je nog nie.’ ‘Nee mao', dà's we' nie' eerlik, maor 'k wì' 't we' doen; anders zou je meschien nog mao' zeggen, dà' 'k je der toe angezet 'èn(2)om ruzie te maoken, în dà' wì' 'k nie'.’
‘As je zoo bie me zit, dan is 't men onmogelik om eerlik te wezen; dàn steel 'k zooveel as 'k mao' kan.’
En de jongeling voegt de daad bij 't woord.
‘Je bent 'n treiter, Jan, în as je noe nie' uutscheidt, dan...’
(1) 'I e r î n g u n t e r , hier en ginder. (2) E n , heb.
83
‘Noe, wà' dan?’
‘Dan? jao dan - dan moe' je mao' weggaon,’ zegt ze met een gemaakt gezicht, dat blinkt van schalkschheid.
‘Weggaon? Noe, dag Mietje!’
't Gezicht van Jan is even gemaakt ernstig. Hij wil opstaan, doch het meisje houdt hem tegen.
‘Nee, nee Jan! je moe' nie' weggaon, 'k zei 't er maor om.’ ‘Nee, 'k gaon weg, j'eit gezeid,’ houdt hij vol.
‘Och Jan! bluuf mao'; 'k zei 't er ommers maor om, 'k meenden der niks van. Toe, gao' nie' weg, 'k zà' 't nie' mee' zeggen.’
‘Noe, 'k zà' bluven,’ zegt hij met een zegevierenden glimlach.
‘Zie je wè'. 'k Wist wè', dà' ge 't nie' meenden. Je bint ook men beste Jan.’ Jan trekt zijn meisje vaster aan zich.
‘Ha, ha!’ dreunt het van onder de linden. De minnenden springen verrast op.
‘Ha, ha! Je bint men beste Jan. Wà' zù'n z'in 't durp lachen as 'k 't vertellen(1), ha, ha, ha!’
‘Dà' 's Gwijn Olleman,’ fluistert Mietje verschrikt. ‘O, Jan, pas toch op! wie weet wat i van zins is. Toe, Jan, 'k zou noe mao' naor 'uus toe gaon, as 'k joe was. 'k Bin zoo bange. - 'k Zou Maondag ook mao' nie' kommen, wan' Gwijn zà' stellig zen kameraods bie mekaore aolen în dan zù'n ze j'opwachten în je slaon.’
‘Je stiert me weg, Mietje!’ spreekt Jan verwijtend, ‘în jie zegt mien ook, dà' 'k Maondag liever nie' kommen moe'?’
‘'k Zeggen 't nie' voo' men eigen, Jan, mao' voo' joe. G'loof me, Jan, 'k zou mao' weggaon noe. Wie weet, wat i van plan is. Toe Jan, doe 't noe mao', toe,’ spreekt ze vleiend.
‘'k Zà' weggaon, Mietje, omdà' je 't wilt; mao' Maondag wegbluven, nee, dà' doen 'k nie'. 't Zou net wezen of 'k geen keraozie in men lief â. 'k 'Eeten voo' niet geen Jan den Aomer(2). Gwijn mag oppassen.’
‘Jan, Jan, wees toch voorzichtig. Je zù' toch nie' alleene tegen d'eele kooie(3)gaon vechten?’
‘Wè', waorom nie'? Ze moe' me van men lief bluven, of ze zù'n 't ee's ziene.’ ‘Och Jan, je doe' me zoo'n verdriet an, dà' je dà' zegt.’
Jan merkt, dà' z'eerder bie 't schreeuwen is as bie 't lachen: 'eur stemme klienkt zoo oardig. I 'eit er spiet van, dat i 't gezeid 'eid, i is de kluts eelemaole kwiet. I licht 'eur 'oofd op în zegt:
‘Je bin bange voo' mien, Mietje? Kommen doen 'k; ee's gezeid bluuft gezeid; maor ees't begùnnen zà' 'k nie', dà' zà' 'k nie' voo' joe, Mietje. 'k Wil ik je geen verdriet andoen, voo' nog zoovee' nie'.’
‘Dà' 's goed van je, Jan! Je zù't dus nie' doen? eh?’ ‘Nee, Mietje.’
‘'k Zou noe mao' weggaon, Jan.’
‘Ook dà' wi' 'k doen. Laot me der dan maor uut.’
(1) V e r t e l l e n , vertel. (2) A o m e r , Hamer. (3) K o o i e , koppel, hoop.
Even zacht als zij gekomen zijn, gaan zij weer naar beneden. Zij doet stil de voordeur open. Gauw 'n kus - nog één.
‘Dag Jan!’ ‘Dag Mietje!’ ‘Dienkt er om, Jan!’