Contact maken en contact houden wordt door professionals naar voren gebracht. Doorgaande ondersteuning of nazorg (bijvoorbeeld wanneer een jongere 18 jaar is geworden) is geen expliciete wens van de meeste jongeren, toch is het belangrijk dat er iemand voor ze is om op terug te vallen wanneer maatschappelijk participeren op eigen kracht niet lukt. Een 21-jarig meisje vertelt dat ze het fijn vindt dat ze op begeleiding kan rekenen vanuit haar leefgroep, niet in de vorm van bemoeizorg maar wanneer zij het nodig heeft.
Vanuit verschillende kanten wordt het advies naar voren gebracht om jongeren met een verleden in de jeugdhulp niet zomaar los te laten na hun 18e verjaardag. Voor degenen die ‘zorgmoe’ zijn kan ondersteuning gerealiseerd worden door ervaringsdeskundigen, buiten de formele hulpverlening om. Ondersteuning door een ervaringsdeskundige is volgens de
panelleden van toegevoegde waarde omdat deze in hetzelfde schuitje heeft gezeten. Dit zorgt voor een meer gelijkwaardige relatie en geeft sommige jongeren een vertrouwder en veiliger gevoel, ook hechten jongeren vaak meer waarde aan de mening of het advies van een ervaringsdeskundige.
Een handvol jongeren hebben behoefte aan doorgaande ondersteuning, het liefste behouden ze de hulpverlener(s) met wie ze een vertrouwensrelatie hebben.
5.2 Op weg naar producten voor de toekomst
Jongeren bewandelen graag hun eigen pad bij het zoeken van een plek in de maatschappij. Sommigen zijn pas bereid om hulp te accepteren wanneer ze er zelf niet uitkomen, het is
daarom van belang dat er iemand is wie ze kunnen terugvallen. Voor de jongeren die “zorgmoe” zijn zou deze ondersteuning ook gerealiseerd kunnen worden buiten de formele hulpverlening om.
Met enige voorzichtigheid kan gesteld worden dat de geraadpleegde jongeren in dit onderzoek met name behoefte hebben aan praktische ondersteuning bij zaken die op dat moment urgent zijn. Voor een aantal jongeren in dit onderzoek is dat de overgang 18-/18+. Enkele jongeren vragen om praktische ondersteuning bij het ondernemen van sociale activiteiten die gericht zijn op meedoen in de maatschappij. Bijvoorbeeld samen met de hupverlener naar de sportschool of het faciliteren van activiteiten waarbij jongeren andere jongeren kunnen ontmoeten. Tot slot, komt een gebrek aan steun en begrip voor jongeren met psychische en/of gedragsproblemen binnen de bredere maatschappelijke context als aandachtspunt naar voren. Jongeren vragen om meer ruimte vanuit school of werk om af en toe een misstap te mogen maken wanneer participeren door persoonlijke omstandigheden even niet lukt.
Wat levert de informatie uit literatuur en interviews met professionals en jongeren nu op voor het verbeteren van de ondersteuning van kwetsbare jongeren bij maatschappelijk participatie? Er zijn veel punten naar voren gekomen en samen met jongeren en de projectpartners is
nagegaan welke daarvan opgepakt dienden te worden om de ondersteuning van jongeren te verbeteren. Daartoe vonden er eind februari 2018 twee bijeenkomsten plaats: één voor
jongeren en één voor vertegenwoordigers van de bij het project betrokken partners. Hierin is op basis van input uit de onderzoeksfase besproken welke thema’s voor de ontwikkelfase prioriteit dienden te krijgen.
Daarna is in een zgn. ‘planbijeenkomst’ met onderzoekers en praktijkpartners een keuze
gemaakt voor de aanpak van de verdere ontwikkelfase. In dit deel van dit rapport doen we eerst kort verslag van deze bijeenkomsten en de keuzes die daarin gemaakt zijn rond de aan te pakken thema’s in de ontwikkelfase. Daarna komen in het volgende deel in twee hoofdstukken de ontwikkelstappen aan de orde die geleid hebben tot drie eindproducten.
5.3 Startbijeenkomst jongeren
Via de praktijkpartners (Spirit, FACT-jeugd, MBO-jeugdteam Ouder- en Kindteams Amsterdam en Jeugdplatform Amsterdam) zijn jongeren benaderd voor deelname aan de bijeenkomst. Deze vond rond etenstijd plaats in het gebouw van de Hogeschool van Amsterdam. Aanwezig waren zeven jongeren en jongvolwassenen in de leeftijd van 17-27 jaar, twee leden van het onderzoeksteam, één vertegenwoordiger van Spirit en één van de belangenbehartigers van het Jeugdplatform Amsterdam. Jongeren ontvingen een vergoeding van 20 euro voor hun
Na een toelichting op het project en de verschillende fasen zijn de volgende stappen gezet: 1. Brainstorm over wat de aanwezigen verstaan onder:
- participatie in de samenleving. Antwoord: iets doen, dat kan van alles zijn: naar school gaan, werk, uitgaan, op stap met vrienden etc. Het gaat er niet om wat je doet, maar dat je iets doet. Om te kunnen participeren is er vinden de aanwezigen, maatwerk nodig: sluit aan bij de behoefte van individuele jongeren, vraag niet teveel, zet kleine stapjes en vooral: luister naar jongeren en vraag hoe zij het willen. Soms vinden jongeren het fijn om een ‘duwtje’ in de rug te krijgen, terwijl anderen juist meer vrijheid willen of
bijvoorbeeld meer contactmomenten om elkaar eerst beter te leren kennen. Jongeren (en ook ouders) zijn vaak terughoudend om te zeggen wat ze vinden of waar ze
behoefte aan hebben. Ze vinden dit lastig omdat zij afhankelijk zijn van de professional. Goed contact tussen professional en jongere is daarom de basis.
- Wat is psychische en gedragsproblematiek? Jongeren vinden dat niet gekeken moet worden naar de problematiek als ‘vast’ iets. Bijvoorbeeld: angst kan door de ene jongere heel anders ervaren worden dan de andere. Wat nodig is, is kijken naar de persoon die de professional voor zich heeft. Professionals zouden zich meer kunnen openstellen: ga het gesprek aan, ‘wat zit er in je hoofd?’ En let op taal! Niet: ‘ik begrijp je’…
professionals hebben vaak geen idee wat er in een jongere omgaat!
2. Er is een korte samenvatting gegeven van de uitkomsten uit fase 1 (zie tabel X). Daarna is eerst in tweetallen en daarna in twee subgroepen nagedacht over de vraag: is het
herkenbaar, wat vind je ervan, wat betekent dit voor wat er in de ontwikkelfase van het project dient te gebeuren? meest belangrijk is volgens de deelnemers:
- Positieve houding van professionals jegens jongeren: stimuleren & motiveren - Nabij zijn, aanvoelen wat iemand nodig heeft
- Samen leren en uitproberen: ‘wat werkt’ in contact? Reflecteren op ervaringen in het contact met de professional en de tijd nemen voor contact
- Maatwerk leveren: samen uitzoeken, helpen nadenken, signalen oppikken, - Jongeren respecteren: serieus nemen, echt luisteren. Ook vanuit school/werk.
Tabel 1: Samenvatting uitkomsten fase 1