• 65% van het huidige Natura 2000 landareaal ontvangt subsidies voor natuurbeheer. Voor bijna alle Natura 2000 habitats zijn Programma Beheerpakketten aan te vragen. • Natuurgericht beheer van watergangen valt nu buiten de bestaande
natuurbeheerregelingen, terwijl dieren als vissen in poldersloten en -vaarten doelen in de Natura 2000 vormen.
Het beheer van natuurgebieden op het land is in Nederland geregeld via de beheers- overeenkomst met Staatsbosbeheer en Programma Beheer, met daarbinnen de Sub- sidieregeling Natuurbeheer (SN) en Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) (MNP, 2007a). Momenteel valt ongeveer 65% van de oppervlakte Natura 2000-gebied op het land en de kleine wateren onder deze regelingen, waarvan overigens slechts een zeer klein aandeel onder de SAN-regeling (Figuur 3.4). Dertien procent van de ter- reinen is in beheer van eigenaars die geen aanspraak kunnen maken op de bestaande regelingen.
Een analyse van de huidige Programma Beheerpakketten laat zien dat voor het merendeel van de Natura 2000 habitats, beheerspakketten aangevraagd kunnen worden (zie Tabel 3.1). De meeste Natura 2000 habitats voldoen aan de criteria die nodig zijn om een pluspakket aan te vragen. Voor de soorten geldt dat 60% van de Natura 2000 soorten als meetsoort gelden voor de beheerspakketten. Soorten die nu
Figuur 3.4. 65% van de Natura 2000 gebieden op het land valt onder bestaande regelingen voor natuurbeheer. Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer Subsidieregeling Natuurbeheer Staatsbosbeheer Nu geen subsidie Geen aanspraak op subsidie Subsidie in Natura 2000 gebieden 2006
niet als meetsoort gelden en waarvan ook het habitat niet binnen Programma Beheer valt, zijn vooral vleermuizen en soorten van sloten (Bouwma, in prep). Programma Beheer kent geen pakket dat toegesneden is op het beheer en behoud van polderslo- ten. Vissen en amfibieën in die sloten vormen echter een belangrijk doel in sommige Natura 2000-gebieden.
Uit de analyse van de toepasbaarheid van Programma Beheer voor het beheer van de Natura 2000 habitats komt naar voren dat Programma Beheer als financieringsme- chanisme redelijk geschikt is (Bouwma, in prep). Echter als sturing- of controleme- chanisme is het momenteel niet geschikt omdat het Programma Beheer vrijwillig is, er met name basispakketten afgesloten worden en een aantal beheerders uitgesloten is (MNP, 2007a).
Beheerplannen
• De provincie is verantwoordelijk voor het opstellen van beheerplannen voor ongeveer 60%, het Rijk voor ongeveer 40 % van de Natura 2000 gebieden
• Hoe beheerplannen moeten worden opgesteld is nog niet vastgelegd, momenteel hebben provincies uiteenlopende ideeën over het consultatieproces bij het opstellen van beheerplannen
In de nieuwe Natuurbeschermingswet is de verplichting opgenomen dat binnen een periode van drie jaar na de formele aanwijzing van het Natura 2000 gebied het beheersplan dient te zijn opgesteld. Omdat in veel gevallen meerdere instanties in één Natura 2000-gebied bevoegd gezag zijn, heeft het Ministerie van LNV in overleg met de verschillende provincies en met het Ministerie van Defensie en Rijkswater- staat per gebied afgesproken wie het voortouw zal nemen voor het opstellen van de beheerplannen. Criteria hiervoor waren de beheerssituatie in het gebied, multifunc-
Tabel 3.1. Overzicht van relatie Programma Beheer en Natura 2000 habitats (Bouwma, in prep)
geen pakket Programma Beheer aantal Natura 2000 habitats
• Geen beheersvergoeding mogelijk – mariene habitats*
5
Wel pakket Programma Beheer aantal Natura 2000 habitats
• Beheersvergoeding mogelijk – geen kwaliteitscriteria (basispakket)
9 • Beheersvergoeding mogelijk – kwaliteits-
criteria afhankelijk van pakket (basis- of pluspakket)
8
• Beheersvergoeding mogelijk – niet specifiek voor habitattype
4 • Beheersvergoeding mogelijk – wel kwaliteits-
criteria (pluspakket)
25
tionaliteit van het gebruik van het gebied en de complexiteit van de problematiek in het gebied.
De provincie is verantwoordelijk voor het opstellen van beheersplannen voor onge- veer 60%, het Rijk voor ongeveer 40% van de gebieden (zie Figuur 3.5). Voor de provin- cie zijn extra financiële middelen beschikbaar gesteld voor dit werk. In 2005 is gestart met de ontwikkeling van beheersplannen voor enkele gebieden. Op dit moment zijn er echter nog geen beheersplannen beschikbaar.
Onder regie van het Ministerie van LNV heeft een projectgroep een handreiking geschreven voor het opstellen van de beheersplannen. In de handleiding wordt aan- dacht gegeven aan doel en functie, inhoud en aan het consultatieproces (LNV, 2006a). In gebieden met meerdere beheerders worden beheersplannen gezien als een sti- mulans om te komen tot een gezamenlijke visie op het beheer van het gebied. In een deel van de gebieden vindt dergelijk overleg al plaats. In Natura 2000 gebied Arkemheen vindt bijvoorbeeld al langer structureel overleg plaats tussen SBB en de Agrarische Natuurvereniging. In het Natura 2000 gebied Langstraat is de Agrarische Natuurvereniging nog jong en vinden de eerste contacten tussen SBB en vereniging nu plaats. Contact tussen SBB en de Waterschappen is er op beheers- en uitvoerings- niveau (Broekmeyer et al., 2007). Rijkswaterstaat streeft ernaar om voor elk van de Natura 2000 gebieden een integraal beheersplan te maken dat voldoet aan de eisen voor Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water.
Daarnaast is de verwachting dat in de beheersplannen ook aangegeven zal worden welk huidig en toekomstig gebruik toegestaan is en waar vergunningen voor ver-
Figuur 3.5. Vooral provincies zijn verantwoordelijk voor het opstellen van de beheerplannen. Bron: LNV. Provincie Ministerie van LNV Rijkswaterstaat Defensie Onbekend Verantwoordelijkheid opstellen beheersplannen 2006
leend dienen te worden. Het kan zo een stimulans zijn om te komen tot integrale besluitvorming.
Een rondgang rond de provincies laat zien dat de meeste provincies zich nu nog aan het oriënteren zijn op het proces van het opstellen van beheersplannen. De studies in het Sneekermeergebied, Geuldal en Kennemerland-Zuid (Van den Bosch, 2007) laten zien dat de provincies verschillende ideeën hebben over het proces van opstellen van beheersplannen. De Natuurbeschermingswet bepaalt dat het beheersplan alleen vastgesteld kan worden na overleg met eigenaren, gebruikers en andere belangheb- benden (Natuurbeschermingswet art. 19a). Echter een beheersplan kan geen afdwing- bare verplichtingen opleggen. Het noodzakelijke beheer in de Natura 2000-gebieden zal in beginsel plaatsvinden op basis van vrijwillige medewerking met toepassing van bestaande (subsidie)regelingen.