4 Inzet van ministeries om data te openen
4.3 Ministeries ervaren praktische belemmeringen om data open te maken
Organisaties kunnen voorafgaand aan het open maken van data verschillende belem
meringen voelen. We hebben de meest voorkomende bezwaren voor het gemak in een lijst gezet, op alfabetische volgorde.65
A Alleen wij hebben verstand van … (statistiek, weer, geo, wetgeving) Alleen wij snappen de data
Als iemand de data combineert met andere dingen wordt het link Als iemand het downloadt en later hergebruikt dan zijn de data verouderd D Daar hebben we geen bandbreedte voor
Daar komen rechtszaken van
Dan krijgen we feedback en daar kunnen we niet mee omgaan Dan verstoren we de markt
Dan worden mensen boos
Dan worden wij er zelf weer mee aangevallen De bestanden zijn te groot
De kwaliteit is niet zo goed, denken we
Dit hebben we nog nooit eerder gedaan, dus nu ook niet
0 20 40 60 80 100
0 20 40 60 80 100
Belegd bij specifiek persoon
Procedures Actieplan
Catalogus Data-inventarisatie Ondersteuning door top
2013 2014
65
Deze lijst is gebaseerd op ervaringen van onder meer Ton Zijlstra (zie bijvoor
beeld een presentatie uit 2014 op http://www.slide
share.net/TonZijlstra/open
datawhatwhyandhow)
G Geen middelen Geen tijd
H Heeft commerciële waarde
Het begint met open data, maar waar eindigt het?
Het zijn gedateerde en te oude data Het is niet compleet
Het is niet foutvrij Het is niet onze taak
Het is niet in een nuttig formaat
Het is niet van ons en de leverancier geeft geen toestemming Het is niet van ons en we weten niet van wie wel
Het is wel te vinden, maar niet te openen
Het staat al online (maar is onvindbaar en in pdfformaat) I Ik heb de bevoegdheid niet
Ik kan geen verantwoordelijkheid nemen voor de hergebruikmogelijkheden Ik zie het nut er niet van in
K Kan me niet voorstellen dat ook maar iemand het interessant zou vinden Kost te veel
L Leidt alleen maar tot oeverloze discussies Ligt commercieel gevoelig
M Mensen zouden er maar de verkeerde dingen uit halen Mensen zouden er maar in verdwalen
Mensen zullen het misbruiken Mensen zullen het verkeerd gebruiken Mogelijke privacy problemen
O Onze data weerspreken de data van een ander departement (dat dossierhouder is) Onze ITsupplier wil er te veel geld voor
Onze ITsupplier zegt dat het niet kan Onze minister zegt nee
Onze website kan dat niet aan V Vertrouwelijke informatie W Wat is de business case?
We hebben het niet digitaal
We kunnen bevestigen noch ontkennen dat we dat verzamelen We weten niet of we het wel mogen van de wet
We weten niet waar het is
We zullen het publiceren, maar dan wel 90% geredigeerd Z Ze wobben het maar
In de praktijk zijn deze vooraf gevoelde belemmeringen oplosbaar, of nietbestaand.
Daar staat tegenover dat organisaties tijdens het open maken daadwerkelijk praktische belemmeringen tegenkomen. Deze hebben bijvoorbeeld te maken met toegang tot data, kosten van transities naar open data en verdienmodellen rond data.66
Ook de ministeries (met uitzondering van de Ministeries van IenM en bzk) geven aan praktische belemmeringen te ervaren bij het open maken van data. In figuur 4.3 heb
ben we de meest voorkomende belemmeringen gegroepeerd. Deze belemmeringen zorgen ervoor dat er minder data wordt opengemaakt dan mogelijk is. Om deze belem
meringen weg te nemen, hebben we in de figuur ook een aantal mogelijke oplossingen opgenomen en die onder de figuur kort toegelicht. In het algemeen kan worden gezegd dat het oplossen van belemmeringen begint met anders nadenken over data.
66
Zie http://www.epsiplat
form.eu/content/sharepsi
outputopenyourcom
ments voor een meer uitgebreide beschrijving van deze belemmeringen.
De cultuuromslag die nodig is kost tijd, maar de goede voorbeelden, zoals die in hoofdstuk 2, kunnen hierbij helpen. Overigens kunnen de ministeries onderling ook van elkaar leren.
Figuur 4.3 Belemmeringen en oplossingen67
Privacy Maak
hand-leidingen Geef training Neem zorgen
weg Maak onderdeel
op open data Maak onderdeel
van reguliere
Vooraf Tijdens werkproces Achteraf
De ministeries zien veruit de meeste belemmeringen op het vlak van privacy en per
soonsgegevens. Zelfs het aggregeren of anonimiseren van data kan soms onvoldoende zijn om het herleiden tot natuurlijke personen tegen te gaan, doordat het mogelijk is bepaalde datasets met elkaar te combineren. Toch kan het wel, en daarbij kunnen dui
delijke handleidingen en trainingen helpen. Daardoor kunnen bovendien zorgen over het open maken van data worden weggenomen.
Andere door de ministeries veel genoemde belemmeringen liggen op organisatorisch vlak. Bijvoorbeeld te weinig capaciteit en prioriteit, maar ook onvoldoende sturing van bovenaf of een complexe organisatiestructuur met verschillende onderdelen die elk een eigen informatiesysteem hebben (in verschillende stadia van ontwikkeling).
Oplossingsrichtingen hierbij zijn betrokkenheid en visie vanuit de top, maar zeker ook vanuit de lagen daaronder, voor de implementatie van een opendatavisie. Ook bespaart een betere informatiehuishouding uiteindelijk kosten, bijvoorbeeld doordat er minder tijd nodig is voor het behandelen van Wobverzoeken (zie ook hoofdstuk 1). Het delen van kennis en goede voorbeelden (ook interdepartementaal) helpt bij het overwinnen van barrières. Ten slotte is ook het evalueren van de activiteiten rondom open data een goede manier om verder te komen.
De laatste belemmering die de ministeries noemen is onduidelijkheid over de vraag wie nu eigenlijk eigenaar is van bepaalde data. Dit is namelijk niet altijd de overheid zelf. Bij onduidelijkheid is het van belang om in gesprek te gaan met de verschillende partijen die betrokken zijn bij de betreffende data. Ook kan het helpen om daar vooraf afspraken over te maken, bijvoorbeeld door specifieke open databepalingen in een
67
De oplossingen komen uit de volgende twee rappor
ten: 1) Open Data Institute, 2015. Open data in govern-ment: How to bring about change; 2) Open State Foun
dation, 2014. Over open data.
contract op te nemen. Naarmate het principe van open data steeds meer onderdeel wordt van het reguliere proces, zullen deze vragen steeds minder voorkomen.