Mate van clustering in kaart

5.4.1 Locatiequotiënten werkgelegenheid

In onderstaande kaarten is de ontwikkeling van de mate van clustering op het gebied van aantallen werkplekken in de Agro&Food sector weergegeven van de jaren 2000, 2007 en 2015. Dit is gedaan aan de hand van locatiequotiënten per gemeente. In veruit het grootste deel van de gemeenten in Gelderland buiten het cluster neemt de mate van clustering (de locatiequotiënt) af of blijft deze ongeveer gelijk in de periode 2000-2015, met uitzondering van Lochem, Hattem, Heerde, Nunspeet en Oude Ijsselstreek waar deze toeneemt. Terwijl in het cluster een, in vergelijking met Gelderland, tegenstrijdige ontwikkeling te zien is. In drie van de vijf gemeenten binnen het cluster neemt de mate van clustering toe, met een zeer sterke toename in de gemeenten Scherpenzeel en Wageningen. In Barneveld en Ede blijft de mate van clustering nagenoeg gelijk. Deze ontwikkeling komt overeen met de analyse van het aantal banen in de Agro&Food sector in de verschillende clustergemeenten. Hieruit kwam, zoals te zien is in figuur 18, naar voren dat het aantal banen in deze sector en Nijkerk, Scherpenzeel en Wageningen toenam en in Barneveld en Ede juist afnam.

De ontwikkeling op het gebied van dichtheid van het aantal banen in de Agro&Food sector in de verschillende gemeenten t.o.v. het Gelderse gemiddelde is gezien de kaarten een geleidelijke ontwikkeling in de periode 2000-2015. Er zijn bijvoorbeeld na 2007 geen plotse snellere of sterkere veranderingen dan voor 2007.

Figuur 26 Locatiequotiënt werkplekken 2000, Eigen kaart (Bron gegevens: PWE-Gelderland 2000-2015)

Figuur 27 Locatiequotiënt werkplekken 2000, Eigen kaart (Bron gegevens: PWE- Gelderland 2000-2015) Figuur 28 Locatiequotiënt werkplekken 2015, Eigen kaart (Bron gegevens: PWE-Gelderland 2000-2015)

5.4.2 Verklarende micro-ontwikkelingen

De ontwikkelingen die te zien zijn in bovenstaande kaarten zijn voor een groot deel te verklaren door de kijken naar micro-ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden binnen deze gemeenten, hiermee vaak doelend op de groei, krimp of verplaatsing van individuele bedrijven in de Agro&Food sector. Deze micro-ontwikkelingen op bedrijfsniveau zijn achterhaald met behulp van de VR+ applicatie, waarbij de grotere bedrijven met minimaal 30 banen zijn geanalyseerd. Over het algemeen kan gesteld worden dat de ontwikkelingen in de mate van clustering en hiermee de verandering van de locatiequotiënt vaak samenhangt met de veranderingen binnen of verhuizing van een aantal grote bedrijven binnen een gemeente, en daarnaast de enorme afname van primaire sector (figuur 19). Nieuwe bedrijven binnen het cluster met een grootte van minimaal 30 banen hebben zich

voornamelijk gevestigd in de gemeenten Wageningen en Ede (Delphy, Friesland Campina, BLGG, Plantion en Buying4Pets). In totaal hebben zich in de periode 2000-2015 acht nieuwe bedrijven met minimaal 30 banen in het cluster gevestigd. Hiervan is één bedrijf een nieuw gestart bedrijf vanuit het cluster zelf(BBS Food), komen drie nieuwe bedrijven in het cluster voort uit fusies of centralisaties van bedrijven van buiten de provincie, komen er twee elders uit de provincie Gelderland, komt er één uit Beverwijk en één uit Enschede. Deze nieuwe bedrijven zijn erg verschillend en lopen uiteen van adviesbureaus, onderzoeksafdelingen, kip verwerkers en kruiden en specerijen leveranciers. De aard van economische activiteiten van deze bedrijven is echter zelden landbouw gerelateerd wat duidt op een al eerder aangegeven omslag van landbouwgerelateerde bedrijvigheid naar meer

dienstverlenende en kennisintensieve bedrijvigheid. De gemeenten Barneveld en Scherpenzeel hebben weinig nieuwe grote Agro&Food bedrijven verwelkomt de in de periode 2000-2015. Barneveld moet het vooral hebben van de groei in haar MKB bedrijven en Scherpenzeel is vrijwel volledig afhankelijk geworden van VION. Tenslotte valt over het algemeen op dat er een relatief sterke aanwezigheid van pluimvee en gerelateerde bedrijvigheid in het cluster aanwezig is als gekeken wordt naar de grotere bedrijven. (Bron: PWE-Gelderland 2000-2015)

Er zijn daarnaast enkele verhuizingen van grotere bedrijven geweest die uit het cluster zijn verhuisd naar een locatie elders: VersAlert uit Nijkerk, Proviande uit Scherpenzeel en Wynveen uit Ede. Wat opvalt is dat deze bedrijven allemaal de laatste vier jaar zijn weggetrokken terwijl toen Food Valley al een bekende naam als Agro&Food hotspot had. Schijnbaar weerhield het deze bedrijven er niet van om te verhuizen naar respectievelijk Almere, Utrecht en Heteren. Tenslotte hebben er ook

verschillende bedrijfsverhuizingen van de relatief grote bedrijven binnen het cluster plaatsgevonden. Deze verhuizingen hebben met name plaatsgevonden vanuit de gemeente Barneveld naar andere gemeenten in het cluster: Kwetters naar Ede, Storteboom naar Nijkerk en Agruniek grotendeels naar Wageningen. (Bron: PWE-Gelderland 2000-2015)

Er kan voorzichtig gesteld worden dat de verandering in mate van clustering erg worden bepaald door de keuzes om te verhuizen of groei van een beperkt aantal grotere bedrijven. Zo zijn er in Barneveld t.o.v. Wageningen en Nijkerk minder nieuwe grote bedrijven gekomen en zijn er in Barneveld én Ede ook nog eens meer grote bedrijven vertrokken. Daarnaast zijn verschillende grotere bedrijven in Wageningen en Nijkerk flink gegroeid, ook dat is minder in Barneveld en Ede. In Barneveld en Ede is geen groei te zien in de mate van clustering en in Wageningen en Nijkerk wel, dit suggereert het verband met de groei en keuzes van de grotere bedrijven. In Scherpenzeel is tenslotte vrijwel het gehele aantal banen in de Agro&Food sector en de groei in mate van clustering te danken aan één

groot bedrijf (VION) waardoor aan deze groei niet al te veel conclusies gehangen mogen worden. (Bron: PWE-Gelderland 2000-2015)

Hieronder zullen de ontwikkelingen per gemeente uitgebreid worden uiteengezet.

Gegevens per gemeente uit dit onderdeel zijn in deze versie weggelaten. Deze mogen niet publiekelijk beschikbaar gemaakt worden wegens geheimhoudingsplicht