Met een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) worden de effecten van een project of beleidsoptie op de welvaart van Nederland ingeschat. Bij een MKBA wordt eerst een probleemanalyse gemaakt van het probleem dat het project tracht op te lossen. Hierbij wordt gekeken naar wat de doelstellingen en ambities van het project zijn op het veronderstelde probleem. Vervolgens wordt een nul-alternatief (situatie zonder project) opgesteld. Tegen deze nul-situatie worden de project-
alternatieven afgezet om alle projecteffecten in te schatten. Door de projectalternatieven te vergelijken met de situatie zonder project worden de projecteffecten (verschillen) ingeschat. Het resultaat van deze analyse zijn de fysieke effecten die voortkomen uit het invoeren van het project, denk bijvoorbeeld aan reistijdwinst, verlies van biodiversiteit, etc. Vervolgens worden alle effecten op de welvaart van Nederland gemonitariseerd, dit geld ook voor effecten die geen direct prijskaartje hebben, zoals geluidsoverlast, een mooi uitzicht of je veilig voelen. Dit levert een inschatting op van in geld uitgedrukte kosten en baten voor verschillende jaren in de toekomst. De kosten en baten van de verschillende jaren worden met een discontovoet terug gerekend naar een basisjaar. De
Stap in MKBA Gebiedsproces Sociale Waarden (knelpunten en kansen)
Voorbeelden uit cases
Gebiedsagenda (1) Het opstellen van een gebiedsagenda door een overheid is een stakeholder proces met consultaties waarin allerlei sociale waarden impliciet en expliciet een rol kunnen spelen. Stelling: in deze stap hebben sociale waarden een volwaardige plaats. Startbeslissing (dat
men een ingreep wil doen in fysieke omgeving)
In startbeslissing aandacht voor
Sociale waarden?
Probleemanalyse MIRT-onderzoek (2) Probleem en oplossing vaak fysiek
geformuleerd.
Brienenoord:
(P) tekort intergetijde natuur, (O) herstel intergetijdenatuur Rust voor Vogels:
(P) Geen rustige plek voor vogels (O) Broedeilandjes Ruimte voor de Vecht: (P) Gekanaliseerde waterloop (O) Natuurlijker maken
Nul-alternatief MIRT-verkenning (3) Onzekerheid over autonome ontwikkelingen in de toekomst die waardering van leefomgeving bepalen (4) Er is vaak onvoldoende informatie om de nulsituatie vast te stellen (zonder interventie en zonder autonome ontwikkeling) Definitie beleidsalternatieven
41 van 44 Bepalen effecten en
baten
Moeilijk monetariseerbaar door:
(5) Geen prijs of onzekere alt.
waarderingsmethode (6) De verandering in
sociale kapitaal is niet vast te stellen (bv: meer of minder mensen die gelukkig zijn met de
leefomgeving Of combinatie van (3) en (4)
Bepalen kosten (7) Kostenbesparing door
meenemen sociale waarden bij realisatie natuurontwikkeling (8) Sociale waarden van
natuurontwikkeling leiden tot meerkosten omdat deze
voorkomen moeten worden;
Of combinatie van (5) en (6): er kunnen meerdere sociale waarden beïnvloed worden door de maatregel: hoe tel je dat op?
Varianten en risicoanalyse
(9) Draagvlak voor uitvoering van een bepaalde interventie wordt vaak wel meegenomen in risicoanalyse v.d. varianten Overzicht kosten en baten (10) Sociale baten die buiten de projectgrenzen gerealiseerd worden waar de kosten gemaakt worden. (11) De
kostendrager voor het realiseren van de sociale waarden is een andere stakeholder die profijt heeft van de gerealiseerde baten van natuurherstel Presentatie
Besluit: keuze van een van de plan- alternatieven Voorkeursbeslissing (Keuze v.d. gewenste ingreep uit de beschikbare opties) Plan-uitwerking Besluit: Project op deze wijze uitvoeren met daaraan gekoppelde financiering Uitvoering/realisatie van het plan
Oplevering: akkoord/niet akkoord Aangepast beheer en onderhoud Monitoring Evaluatie
43 van 44
Literatuur
Alterra (2004). Gevoelsrendement van natuurontwikkeling langs de rivieren.
Böhnke-Henrichs, A., and R. S. De Groot. 2010. A pilot study on the consequences of an Open Haringvliet-Scenario for changes in ecosystem services and their monetary value. Wageningen University, Environmental System Analysis Group, p. 78p.
Bureau voor Ruimte en Vrije Tijd (2017). Eiland van Brienenoord: toekomstperpectief voor natuurbeleving en recreatieve ontwikkeling.
Cultureel Planbureau (CPB) en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) (2013). Algemene leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyse
De Vries, S., Verheij, R. A., Groenewegen, P. P. (2000). Natuur en gezondheid: Een verkennend onderzoek naar de relatie tussen volksgezondheid en groen in de leefomgeving.
De Vries, S. (2016). Van Groen Naar Gezond: mechanismen achter de relatie groen–welbevinden, Stand van zaken en kennisagenda.
Hart, J. de (red., 2002) Zekere banden, sociale cohesie, leefbaarheid en veiligheid. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Huyge, A. en De Meere, F./ Verwey Jonker instituut (2008). De invloed en effecten van sociale samenhang: verslag van een literatuurverkenning.
Huynen, M., Van Vliet, A.J.H., 2005. Effecten van Klimaatverandering in Nederland (Hoofdstuk 8
Gezondheidsrisico's van klimaatverandering). Eindredactie: A.H.M. Bresser, M. M. Berk, G. Van den Born, L. van Bree, F. W. van Gaalen, W. Ligtvoet, J. Van Minnen, and M. C. H. Witmer (eds.). Milieu en
natuurplanbureau, Bilthoven.
Koopmans, C.C. (2010). Van zacht naar hard: milieueffecten in kosten-batenanalyses.
Planbureau voor de Leefomgeving (2009). Natuureffecten in de MKBA’s van projecten voor integrale gebiedsontwikkeling.
Planbureau voor de Leefomgeving (2010). De betekenis van TEEB voor Nederland; Discussienotitie voor de Taskforce Biodiversiteit en natuurlijke hulpbronnen.
Planbureau voor de leefomgeving (2012). Gezondheid in maatschappelijke kosten-batenanalyses van omgevingsbeleid.
Planbureau voor de Leefomgeving (2014). Natuurpunten: kwantificering van effecten op natuurlijke ecosystemen en biodiversiteit in het Deltaprogramma: Achtergrondstudie.
RHDHV (2019). Herinrichting Karshoek-Stegeren: milieueffectrapport.
Sijtsma, F.J., Van Hinsberg, A., Kruitwagen, S., Dietz, F.J. (2009). Natuureffecten in de MKBA’s van projecten voor integrale gebiedsontwikkeling.
Sijtsma, F.J., H. Farjon, S. van Tol, P. van Kampen, A. Buijs and A. van Hinsberg, 2013. Evaluation of landscape impacts, enriching the economist’s toolbox with the HotSpotIndex. In: The Economic Value of Landscapes (Eds. C. M. van der Heide and W.J.M. Heijman). ISBN: 978-0-415-56328-4.
Van Dillen, S.M., de Vries, S., Groenewegen, P.P., & Spreeuwenberg, P. (2012). Greenspace in urban neighbourhoods and residents’ health: adding quality to quantity. Journal of Epidemiology and Community Health, 66(6), e8-e8.
Van Hees, J., Peters, H., 1998. MER Beheer Haringvlietsluizen - Over de grens van zout en zoet - Hoofdrapport - Milieu-effectrapport over een ander beheer van de Haringvlietsluizen. Rijkswaterstaat - Directie Zuid-Holland, Rotterdam, p. 121 p.
Van Meerkerk, I., A. van Buuren, and J. Edelenbos. 2013. Water Managers’ Boundary Judgments and Adaptive Water Governance. An Analysis of the Dutch Haringvliet Sluices Case Water Resour Manag 27: 2179-2194.
Vellinga, N. E., A. J. F. Hoitink, M. van der Vegt, W. Zhang, and P. Hoekstra. 2014. Human impacts on tides overwhelm the effect of sea level rise on extreme water levels in the Rhine–Meuse delta. Coastal Engineering 90: 40-50.
Veraart, J. A., J. E. M. Klostermann, E. J. J. van Slobbe, and P. Kabat. 2018. Scientific knowledge use and addressing uncertainties about climate change and ecosystem functioning in the Rhine-Meuse- Scheldt estuaries. Environmental Science and Policy 90: 148-160.
Veraart, J. A., and J. E. M. Klostermann. 2019. Verkenning van kennisbehoeften binnen LIFE IP Deltanatuur ten bate van stroomlijning binnen kennisagenda’s. Wageningen Environmental Research, Wageningen, p. 29.
Vogelbescherming Nederland (2017). Deltagebied: nationaal en internationaal topgebied voor vogels: status, trends, bedreigingen en toekomst voor watervogels in het Deltagebied.
Wageningen Environmental Research (2017). Meetprogramma Overijsselse Vecht: Nulsituatie 2017 en effecten maatregelen.
Waterschap Hollands Noorderkwalrtier. 2018. Landbouwportaal Noord-Holland. Available from https://www.landbouwportaalnoordholland.nl/.
Waterschap Vechtstromen (2019). Projectplan Waterwet: Karshoek – Stegeren, Vecht.
Witteveen+Bos (2012). TEEB in de stad; handleiding bij het rekeninstrument voor de baten van natuur en watermanagement.