onderwijs en jeugdhulpverlening
5.2 Maak gebruik van eenzelfde samenwerkingsinstrument
Om een samenhangende aanpak te bevorderen, beveelt de raad aan een samenwerkings-instrument te gebruiken. Dat biedt zowel onderwijsprofessionals als jeugdhulpverlenings-professionals een mogelijkheid om vroegtijdig een hulpvraag te signaleren en om begelei-dingstrajecten in gezamenlijkheid te evalueren. Een dergelijk instrument zou in het bijzonder de continuïteit van onderwijs-zorgarrangementen tussen het voortgezet onderwijs en het mid-delbaar beroepsonderwijs kunnen bevorderen. De overdracht van leerlingen met een onder-steuningsbehoefte tussen deze onderwijssectoren kan namelijk beter: er gaat veel tijd zitten in screening en dossiervorming in het mbo en dit levert weinig bruikbare informatie op.102
Naar Engels voorbeeld: het CAF-formulier
Als voorbeeld voor het gebruik van een samenwerkingsinstrument kan gekeken worden naar het CAF-formulier (Common Assessment Framework) dat in Engeland wordt gebruikt voor alle voorzieningen in de jeugdsector. Hiermee wordt de multidisciplinaire samenwerking tussen bijvoorbeeld scholen en zorginstanties ondersteund. Het CAF-formulier introduceert ook een gezamenlijke taal. Het wordt gebruikt om de zorgvraag te bepalen, situaties te analyseren, een samenhangend aanbod aan te bieden en zorg te evalueren. 103
Met het standaardinstrument en het CAF-proces komt de verantwoordelijkheid om problemen te signaleren en aan te pakken bij iedereen te liggen; vooral bij de professionals in de algemene voorzieningen. Het doel is om onnodige doorverwijzingen naar zwaardere hulpverlening te voorkomen door sneller adequate hulp aan kind en gezin te bieden. Als een professional – bij-voorbeeld een leerkracht – signaleert dat er problemen zijn met een kind, dan wordt dit eerst in het eigen team besproken. Een onderdeel van deze bespreking is nagaan of er al een CAF van dit kind of gezin bestaat, want met een CAF ligt er een basis voor alle verdere screening en diagnostiek. Een CAF leidt in bijna alle gevallen tot actie en multidisciplinaire samenwerking.
Het ontwikkelingsperspectief kan als basis dienen
Als samenwerkingsinstrument tussen onderwijs- en jeugdhulpverleningsprofessionals kan het ontwikkelingsperspectief als basis dienen. Dit wordt momenteel gebruikt in het primair en voortgezet onderwijs (zie kader). Daarbij zouden contextfactoren, zoals de thuissituatie en eventuele opvoedings- en opgroeiproblematiek, en de manier waarop deze factoren het onderwijs positief dan wel negatief kunnen beïnvloeden, uitgebreider aandacht kunnen krij-gen. De begeleiding die vanuit jeugdhulpverlening ingezet wordt, kan hiermee tegelijkertijd met het onderwijsleerproces geëvalueerd en zo nodig bijgesteld worden. De evaluatie vindt in dat geval plaats met ouders, het bevoegd gezag en een jeugdhulpverleningsprofessional.
102 Brinkman, 2013.
103 Deen, Vink, Berg-LeClercq, Daamen & Smit, 2014.
Toelichting ontwikkelingsperspectief
In het ontwikkelingsperspectief wordt aangegeven waar de school met het onderwijs aan leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte naar toewerkt. De verwachte uitstroombestemming is daar een verplicht onderdeel van. In de onderbouwing hiervan worden belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijs aan de leerling meegenomen. Het gaat hier om kind-gebonden factoren en contextfactoren die het onderwijsproces kunnen beïnvloeden en die (mede) bepalen of een leerling een bepaalde uitstroombestemming kan bereiken. Bevorderende factoren zijn bijvoorbeeld motivatie, doorzettingsvermogen en een stimulerende thuisomgeving. Belemme-rende factoren kunnen bijvoorbeeld het gevolg zijn van een handicap.
Het ontwikkelingsperspectief speelt een centrale rol in het cyclische proces van planmatig handelen bij het onderwijs. Gedurende het onderwijsleerproces wordt de ontwikkeling van de leerling nauw-keurig gevolgd met behulp van de voortgangsregistratie. Ten minste jaarlijks evalueert het bevoegd gezag met de ouders het ontwikkelingsperspectief. Op basis van deze evaluatie treft het bevoegd gezag, indien nodig, extra maatregelen om de leerling op de koers richting uitstroombestemming te houden of stelt het ontwikkelingsperspectief bij.
Afkortingen
AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten BRIN Basis Registratie Instellingen
CAF Common Assessment Framework ggz geestelijke gezondheidszorg mbo middelbaar beroepsonderwijs NJi Nationaal Jeugdinstituut
OCW Onderwijs, Cultuur en Wetenschap OOGO op overeenstemming gericht overleg po primair onderwijs
rmc regionale meld- en coördinatiefunctie
UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen V&J Veiligheid en Justitie
vmbo voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten
vo voortgezet onderwijs
VWS Volksgezondheid, Welzijn en Sport WMO Wet maatschappelijke ondersteuning WSW Wet sociale werkvoorziening WWB Wet werk en bijstand
Literatuur
American Academy of Pediatrics (2004). Policy Statement: School-based mental health services.
Pediatrics, 113(6), 1839-1845.
Babyak, A.E. & Koorland, M.A. (2001). Working together: Mental health and special education collaboration. Children and Youth, 23(8), 633-649.
Bosdriesz, M., Van Lieshout, M. & Radema, D. (2007). Zorg en zorg delen: over de aansluiting van Bureau Jeugdzorg bij het primair onderwijs. Apeldoorn: Garant.
Brinkman, B. (2013). Handreiking vaststellen ondersteuningsbehoeften in het mbo. Den Bosch:
M&O groep.
Bronneman-Helmers, R. (2011). Overheid en onderwijsbestel. Beleidsvorming rond het Nederlandse onderwijsstelsel (1990-2010). Proefschrift. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Centraal Planbureau (2013). Decentralisaties in het sociaal domein. Den Haag: Centraal Planbureau.
Centraal Planbureau (2014). Vervolgrapportage decentralisaties in het sociaal domein. Den Haag:
Centraal Planbureau.
Clarijs, R. (2012). De dreigende beleidsklucht van de transitie jeugdzorg. Jeugdbeleid, 2012(3), 145-167.
De Kinderombudsman (2013). Van leerplicht naar leerrecht. Den Haag: De Kinderombudsman.
De Kinderombudsman (2014a). Brief van De Kinderombudsman aan Staatssecretaris van Volks-gezondheid, Welzijn en Sport, 5 maart 2014. Kenmerk: 20140098.
De Kinderombudsman (2014b). Veelgestelde vragen over rapport ‘Is de zorg gegrond?’. Web-pagina. Geraadpleegd op 21 augustus 2014 via http://www.dekinderombudsman.nl/221/
ouders-of-professionals/nieuws/detail/veel-gestelde-vragen-over-/.
Deen, C., Vink, C., Berg-LeClercq, T., Daamen, W. & Smit, H. (2014). Startdossier kansen en risico’s in de verbinding onderwijs-jeugdbeleid: een internationale verkenning en Nederlandse reflectie.
Utrecht: NJi.
Denktank Transformatie Jeugdstelsel (2014). Beter met minder: bouwstenen voor de transformatie van het jeugdstelsel. Utrecht: NJi.
Dickson, M. & Harmon, C. (2011). Economic returns to education: what we know, what we don’t know, and where we are going – some brief pointers. Economics of Education Revies, 30(6), 1118-1122.
Doodkorte, P.P. & Hermanns, V. (2013). Spoorboekje transitie jeugdzorg: dromen zijn doelen met deadlines. Den Haag: Transitiebureau Jeugd.
Droste, A. (2013). Een kind, een gezin, twee stelselwijzigingen: verbinding tussen passend onderwijs en zorg voor jeugd. Universiteit Utrecht: Masterthesis.
Eimers, T., Boon, M. & Kennis, R. (2012). Signalen voor passend beroepsonderwijs: jongeren met een beperking in het mbo. Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt.
Eimers, T., Kennis, R. & Ozdemir, M. (2013). Aan het werk met passend beroepsonderwijs: loop-banen van jongeren met een beperking in het mbo. Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonder-wijs Arbeidsmarkt.
Inspectie van het Onderwijs (2012). Toezichtkader Beroepsonderwijs en volwasseneducatie 2012.
Uitgangspunten, werkwijze, waarderingskader. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Inspectie van het Onderwijs (2013a). De staat van het onderwijs: onderwijsverslag 2011-2012.
Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Inspectie van het Onderwijs (2013b). Toezichtkader 2013 passend onderwijs. Integraal toezicht op de samenwerkingsverbanden in het primair en voortgezet onderwijs. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Johnston, N.S. (1990). School consultation: The training needs of teachers and school psycholo-gists. Psychology in the Schools, 27(1), 51-56.
Kafkabrigade (2014). Blinde vlekken in gemeentelijke bureaucratiebestrijding. Webpagina. Geraad-pleegd op 15 augustus 2014 via http://www.kafkabrigade.nl/index.php?mact=News,cntnt01 ,detail,0&cntnt01articleid=93&cntnt01returnid=15&hl=nl_NL.
Kamerstukken II, 2011-2012, 33106, nr. 3. Memorie van toelichting Wetsvoorstel passend onderwijs.
Kamerstukken I, 2013-2014, 33684, A. Memorie van toelichting Wetsvoorstel jeugdwet.
Kastan, J. (2000). School-based mental health program development: A case study of interorga-nizational collaboration. Journal of Health Politics, Policy, and Law, 25(5), 845-862.
Kruiter, J., Oomen, C., Van der Grinten, M., Dubbeldam, E. & Zuidam, M. (2007). Brede scholen in Nederland: jaarbericht 2007. Utrecht: Oberon.
Laemers, M. & Van Schoonhoven, R. (2014). (Regionale) samenwerking tussen onderwijs en (jeugd) zorg: een overzicht van wettelijke kaders. Studie in opdracht van de Onderwijsraad.
Ledoux, G. (2012). Ex ante evaluatie passend onderwijs. Den Haag: ECPO.
MBO Raad (2014). Mbo in feiten en cijfers: studenten. Webpagina. Geraadpleegd op 14 oktober 2014 via http://www.mboraad.nl/?page/1641292/Studenten.aspx.
Mellin, E.A. & Weist, M.D. (2011). Exploring school mental health collaboration in an urban com-munity: A social capital perspective. School Mental Health, 3(81), 81-92.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013a). Kerncijfers 2008-2012. Den Haag: Min-isterie van OCW.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2013b). Nieuwe voortijdig schoolverlaters. Con-venantjaar 2011-2012. Geraadpleegd op 6 juni 2014 via de website van Overheid.nl, https://
zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-207720.html.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014a). Kengetallen samenwerkingsverban-den. Webpagina. Geraadpleegd op 14 oktober 2014 via http://swv.passendonderwijs.nl/.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014b). Problemen tussen ouders en school.
Webpagina. Geraadpleegd op 21 augustus 2014 via http://www.passendonderwijs.nl/
in-en-om-de-school/problemen-tussen-ouders-en-school/.
Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (2014c). Verantwoordelijkheden van mbo-instellingen. Webpagina. Geraadpleegd op 14 oktober 2014 via http://www.passendonder- http://www.passendonder-wijs.nl/mbo/passend-onderwijs-in-het-mbo/verantwoordelijkheid-van-mbo-instellingen/.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014d). Verevening. Webpagina. Geraad-pleegd op 14 oktober 2014 via http://www.passendonderwijs.nl/over-passend-onderwijs/
in-het-kort/bekostiging/verevening/.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014e). Vierde voortgangsrapportage Passend onderwijs. Den Haag: Ministerie van OCW.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014f). Vijfde voortgangsrapportage Passend onderwijs. Den Haag: OCW.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2014). Samenhang tussen de transitie van de jeugdzorg en de invoering van passend onderwijs. Brief van de staatssecretaris van Volksge-zondheid, Welzijn en Sport aan de Voorzitter van de Tweede Kamer, 20 juni 2014. Kamer-stukken II, 2013-2014, 31839, nr. 392.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Ministerie van Veiligheid en Justitie & Vereni-ging van Nederlandse Gemeenten (2014). StelselwijziVereni-ging jeugdhulp. Webpagina. Geraad-pleegd op 14 oktober 2014 via http://www.voordejeugd.nl/stelselwijziging/jeugdhulp.
Moerkens, M. & Bosdriesz, M. (2011). Bijtijds erbij zijn! Handreiking vroegtijdig signaleren en ade-quaat handelen in het kader van passend onderwijs. Utrecht: NJi.
Nederlands Jeugdinstituut (2008). Handreiking vroegsignalering in het onderwijs. Utrecht: NJi.
Nederlands Jeugdinstituut (2008). Het optimaliseren van snelle, passende en afgestemde hulp.
Utrecht: NJi Onderwijs en jeugdzorg/ LCOJ.
O’Toole, L.J. (1997). Implementing public innovations in network settings. Administration & Soci-ety, 29(2), 115-138.
Oberon (2010). Handreiking Harmonisatie Voorschoolse voorzieningen voor gemeenten. Utrecht:
Oberon.
Oberon (2014). Analyse concept ondersteuningsplannen passend onderwijs. Utrecht: Oberon.
OGC Gateway (2014). Review O. Rapport Passend Onderwijs. Den Haag: De Werkmaatschappij.
Onderwijsconsulenten (2011). Rapportage Onderwijsconsulenten(+) 1 augustus 2010 - 1 augustus 2011. Den Haag: Ondewijsconsulenten.
Onderwijsraad (2011). Passend onderwijs voor leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte:
overwegingen bij het concept-wetsvoorstel Passend onderwijs. Den Haag: Onderwijsraad.
Onderwijsraad (2013a). Meer kansen voor kwetsbare jongeren. Den Haag: Onderwijsraad.
Onderwijsraad (2013b). Vooruitgang boeken met achterstandsmiddelen. Den Haag: Onderwijsraad.
Oreopoulos, P. & Salvanes, K.G. (2011). Priceless: the nonpecuniary benefits of schooling. Journal of Economic Perspectives, 25(1), 159-184.
Osterloh, A.E. & Korland, M.A. (1997). Working together: Mental health and special education collaboration in Florida. In C.J. Liberton, K. Kutash & R.M. Friedman (eds.), A system of care for children’s mental health: Expanding the research base. Tampa, FL: RTCCMH.
Peeters-Weem, J.H.I.M. & Bouman, S. (2013). Het schuurt tussen onderwijs, zorg en sociale zaken.
Leeuwarden: Frieslab.
PO-raad & raad (2014). AO passend onderwijs 3 juli 2014. Brief van voorzitters PO-raad en VO-raad aan Tweede Kamer, 25 juni 2014. Kenmerk: 2014.006108.GeVO-raadpleegd op 17 oktober 2014 via http://www.poraad.nl/sites/www.poraad.nl/files/140625_brief_van_po-raad_en_
vo-raad_aan_vkc_ocw_voor_ao_passend_onderwijs_3_juli_2014.pdf.
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (2008). De ontkokering voorbij: slim organiseren voor meer regelruimte. Amsterdam: SWP.
Sardes (2013). De voorbereiding van samenwerkingsverbanden op passend onderwijs. Utrecht:
Sardes.
Schillemans, T. (2008). Regelruimte: over de logica van verkokering en alternatieven voor ontkokering. In RMO (ed.), De ontkokering voorbij: slim organiseren voor meer regelruimte.
Amsterdam: SWP.
Smeets, E. (2007). Samenwerking tussen primair onderwijs, voortgezet onderwijs, regionale exper-tisecentra en jeugdzorg: onderzoek naar innovatie in vijf regio’s. Nijmegen: ITS.
Smeets, E. & Wester, M. (2009). Knelpunten in de samenwerking tussen onderwijs- en jeugdzorgin-stellingen. Nijmegen: ITS.
Staatsblad 667, 27 december 1984. Wet gemeenschappelijke regelingen.
Steketee, M., Vandenbroucke, M. & Rijkschroeff, R. (2009). (Jeugd)zorg houdt niet op bij 18 jaar.
Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
Stuurgroep pilot Zorgteam+ (2013). Jeugdzorg op en vanuit school: peelregio 2012-2013, pilot vo-scholen. Helmond: Gemeente Helmond, afdeling Onderzoek en Statistiek.
Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (2014a). Derde Rapportage. Den Haag: Transitiecom-missie Stelselherziening Jeugd.
Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (2014b). Vierde Rapportage. Den Haag: Transi-tiecommissie Stelselherziening Jeugd.
Van Amelsvoort, T.A.M.J. (2013). Transitiepsychiatrie: Bridging the gap. Oratie. Universiteit van Maastricht.
Van der Meer, J. (2008). De zucht naar samenhang: verkokering en ontkokering in het jeugd-beleid en grotestedenjeugd-beleid. In Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (ed.), De ont-kokering voorbij: slim organiseren voor meer regelruimte. Amsterdam: SWP.
Van der Ploeg, J.D. (2003). Knelpunten in de jeugdzorg. Rotterdam: Lemniscaat.
Van Kippersluis, H. & Doorslear, E. van (2011). Langer leren om langer te leven. Economisch Statis-tische Berichten, 96(4617), 512-514.
Van Vijfeijken, M. & Van den Wijngaart, M. (2012). Samenwerking in onderwijs en zorg: evalua-tie van een samenwerkingsverband tussen een (jeugd)hulpverleningsinstelling en scholen voor speciaal onderwijs. Tilburg: IVA beleidsonderzoek en advies.
Van Veen, D. (1999). Terugzien voor morgen. In M. Bosdriez & D. van Veen (eds.), Samenwerking onderwijs en jeugdzorg. Amsterdam: SWP.
Van Veen, D. (2006). Vernieuwing van het onderwijsbeleid in grote steden. Inaugurele rede. Rot-terdam InHolland.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten (2014). 42 Jeugdzorgregio’s. Webpagina. Geraadpleegd op 14 oktober 2014 via http://www.vng.nl/onderwerpenindex/decentralisaties-sociaal- domein/decentralisatie-jeugdzorg/42-jeugdzorgregios.
Walraven, M., Van der Grinten, M., Deen, C. & Bosdriesz, M. (2014). Handreiking Verbinding Pas-send onderwijs en zorg voor jeugd. Webpagina. Geraadpleegd op 14 oktober 2014 via http://
www.vpo-handreiking.nl/home/#.VD0ffbccSig.
West, J. (1990). Educational collaboration in the restructuring of schools. Journal of Educational and Psychological Consultation, 1(1), 23-40.
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2009). Vertrouwen in de school: over de uitval van overbelaste jongeren. Den Haag: WRR.
Zorgboeren (2014). De zorgboerderij: een formule die werkt! Webpagina. Geraadpleegd op 14 via http://www.zorgboeren.nl/.