1.6.1 Internationale beschermingszones
Alle gebieden die aangeduid zijn in kader van de Europese Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn genieten een internationale bescherming. Deze Speciale Beschermingszones van de Vogel- en Habitatrichtlijn (resp. SBZ-V en SBZ-H) vormen samen het Natura 2000- netwerk. Dit netwerk heeft als doel de biodiversiteit in de lidstaten te behouden en te beschermen en focust op Europees belangrijke soorten en habitats.
Kaart 1.11 in bijlage 3 toont de ligging van het militaire domein binnen Vogel- en Habitatrichtlijngebied.
1.6.1.1 EU-Vogelrichtlijn
De Vogelrichtlijn (79/409/EEG) die sinds 2 april 1979 van kracht is, heeft tot doel de bescherming van de vogelstand. De lidstaten dienen verplicht speciale beschermingsmaatregelen te treffen voor de leefgebieden van de in bijlage bij de richtlijn vermelde bijzonder te beschermen vogelsoorten alsook de geregeld voorkomende trekvogels. Via het Besluit van de Vlaamse regering van 17 oktober 1988 werden in totaal 23 speciale beschermingszones afgebakend.
Het militair vliegveld te Weelde is integraal gelegen in Vogelrichtlijngebied ‘Arendonk, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels en Turnhout’ (BE 2101538). In dit vogelrichtlijngebied worden de vennen, heiden, loofbossen, lijn- en puntvormige elementen zoals houtkanten, hagen en plassen en de ontginningsputten aangeduid als te beschermen elementen.
Soorten van de bijlage I van de Vogelrichtlijn die op het militair domein te Weelde worden aangetroffen, zijn:
Boomleeuwerik
Nachtzwaluw
Wespendief
Zwarte Specht
1.6.1.2 EU- Habitatrichtlijn
De Habitatrichtlijn (92/43/EEG) heeft het behoud van de biodiversiteit tot doel en streeft naar de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken. Als uitvoeringsmaatregel dient elk land speciale beschermingszones aan te duiden die deel uitmaken van het Europese Natura 2000-netwerk. Hierbij wordt voornamelijk rekening gehouden met de reeds aanwezige habittattypes en soorten. In uitvoering van de Habitatrichtlijn dienen de lidstaten voor de speciale beschermingszones passende instandhoudingsmaatregelen te treffen; deze behelzen zo nodig maatregelen, die beantwoorden aan de ecologische vereisten van de natuurlijke habitats en soorten die in die gebieden voorkomen.
Het militaire vliegveld te Weelde behoort integraal tot het Habitatrichtlijngebied ‘Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout’ (BE 2100024). Tabel 1.1 geeft een overzicht van de habitats en soorten waarvoor het habitatrichtlijngebied werd aangemeld evenals een aanduiding van het voorkomen op het militair domein van Weelde zelf.
14 Geïntegreerd natuur- en bosbeheerplan voor het militair domein van Weelde www.inbo.be
Code Habitat/Soort MD
Weelde Habitattypes aangemeld voor het SBZ-H BE2100017
2310 Psammofiele heide met Calluna en Genista
2330 Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen x 3110 Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten
[Littorelletalia uniflorae)
3130 Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorende tot het Littorelletalia uniflorae en/of Isoëto-Nanojuncetea
3150 Van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition
4010 Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix x
4030 Droge Europese heide x
6230 Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden
(en van submontane gebieden in het binnenland van Europa) x 7140 Overgangs- en trilveen
7150 Slenken in veengronden met vegetatie behorende tot het Rhynchosporion
9160 Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukenbossen behorend tot het Carpinion betuli
9190 Oude zuurminnende eikenbossen op zandvlakten met Quercus robur 91E0 Bossen op alluviale grond met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior
[Alno-Pandion, Alnion incanae, Salicion albae]
Soorten aangemeld voor het SBZ-H BE2100017 1831 Drijvende waterweegbree (Luronium natans)
Tabel 1.1: Overzicht van de aanwezige habitats en soorten die aangemeld zijn voor het Habitatrichtlijngebied ‘Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout’ (BE2100024).
1.6.2 Nationale beschermingszones en regionale aandachtsgebieden
1.6.2.1 Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN)Het Natuurdecreet3 legt de fundamenten voor het Vlaamse natuurbehoud. Het decreet voorziet in de afbakening van een Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en een Integraal Verwevend – en Ondersteunend Netwerk (IVON). Het militair domein valt niet onder de huidige afbakening van VEN of IVON. Reden hiervoor is dat in de eerste fase van de afbakening enkel gebieden met een groene gewestplanbestemming aan bod kwamen.
Hoewel vaak van groot ecologisch belang werden de militaire gebieden niet weerhouden in de eerste selectie.
Kaart 1.11 in bijlage 3 toont de ligging van het Vlaams Ecologisch Netwerk in de omgeving van het militair domein. In het zuiden grenst het terrein aan VEN-gebied.
3 Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu. Het natuurdecreet legt enkele basisprincipes op met betrekking tot het natuurbehoud. De belangrijkste principes zijn het standstill beginsel en de zorgplicht. Door toepassing van het eerste basisprincipe probeert men er voor te zorgen dat de kwaliteit van de natuur en het milieu niet meer achteruitgaat. De zorgplicht betekent dat iedereen moeite moet doen om zo weinig mogelijk schade aan te brengen aan natuurelementen.
www.inbo.be Geïntegreerd natuur- en bosbeheerplan voor het militair domein van Weelde 15
1.6.2.2 Beschermde monumenten en landschappen
Het militair domein maakt geen onderdeel uit van een Beschermd Landschap. Binnen de perimeter van het militair domein liggen ook geen beschermde Monumenten.
1.6.2.3 Landschapsatlas
De landschapsatlas is een inventaris van waardevolle landschappen in Vlaanderen. Deze atlas duidt waardevolle landschappen aan als Relictzones en/of Ankerplaatsen. Relictzones zijn gebieden waarvan de landschappelijke waarde door de eeuwen heen goed bewaard is gebleven. De erfgoedwaarde is er hoog. De verschillende landschapselementen die er voorkomen hebben nog een duidelijke samenhang en zijn nog relatief weinig aangetast door grootschalige ingrepen die het gevolg waren van de Industriële Revolutie. Ankerplaatsen zijn de meest landschappelijk waardevolle gebieden van Vlaanderen. In deze gebieden is de samenhang van de erfgoedwaarden het grootst. Ze zijn ofwel uitzonderlijk gaaf gebleven ofwel zeer herkenbaar voor een bepaalde tijdsperiode of ze zijn op Vlaams niveau uniek.
Daarnaast duidt de atlas ook waardevolle Punt- en Lijnrelicten aan.
Het militaire vliegveld maakt geen onderdeel uit van een ankerplaats. Het centrale vliegveldgedeelte werd eveneens niet weerhouden bij de afbakening van relictzones. De noordelijke en zuidelijke terreingedeelten daarentegen behoren respectievelijk tot volgende relictzones:
Relictzone R10042: Ontginningsblok Weelde
Relictzone R10043: Ontginningsblok Groenendaal, Zwarte Heide, Nieuwe bossen en Werkendam
Binnen de perimeter van het militair domein komen geen Punt- en Lijnrelicten voor. In de directe omgeving komen wel enkele relicten voor, w.o. de dorpskern van Weelde en het oud station van Weelde. Opmerkelijk is ook de aanwezigheid van de grafheuvels net ten noorden van perceel 1. Als lijnrelict vinden we net ten westen van het vliegveld het Bels Lijntje terug.
Het Bels Lijntje is een groene fietsroute die aangelegd is op een oude spoorwegbedding en dwars door het Turnhouts vennengebied loopt.
Kaart 1.12 in bijlage 3 geeft een overzicht van de situering van de Ankerplaatsen, Relictzones, punt- en lijnrelicten.
16 Geïntegreerd natuur- en bosbeheerplan voor het militair domein van Weelde www.inbo.be