leidt het onderzoek in, en geeft een kort overzicht van zowel stan-

daardbehandelingen als immunotherapiën bij borstkanker. Ondanks vooruitgang in klinische effecten door immunotherapie, is er duidelijk ruimte voor verbetering. Hier- toe is in dit proefschrift onderzoek gedaan volgens 2 hoofdlijnen:

-In kaart brengen van redenen waarom T cellen hun taak niet uitvoeren:

In deel 1 van dit proefschrift (hoofdstuk 2-4) hebben we ons gericht op mech- anismen van borstkanker die T cellen om de tuin leiden, en welke een ba- sis kunnen bieden voor de ontwikkeling van factoren welke voorspellen of een patiënt wel/niet gaat reageren, en hoe het beste combinatietherapieën te kiezen.

-Verkenning van nieuwe targets voor T-cellen: In deel 2 van dit proefschrift

(hoofdstuk 5-7) hebben we ons gericht op de identificatie en selectie van veil- ige en effectieve doelwit-antigenen en bijbehorende T cel receptoren (TCRs; receptoren waarmee T cellen antigenen op tumorcellen herkennen) voor adoptieve T-celtherapie bij TNBC.

In Hoofdstuk 2 hebben we recente literatuur samengevat en besproken met betrek-

king tot de samenstelling van tumor-infiltrerende immuuncellen, hun voorspellende waarde wat betreft patiënt overleving, en immunogeniciteit van borstkanker sub- typen. Verder hebben we een overzicht gegeven van recente klinische studies die gericht zijn op immunotherapie in borstkanker, en een strategie voorgesteld om zo- genaamde oestrogeen receptor-positieve en negatieve patiënten te selecteren voor (combinatie-) immunotherapieën.

S

subtypen bestudeerd wat betreft verschillende immuun parameters en het optreden van T cel ontwijkende mechanismen. Onze gegevens suggereren dat niet alleen de aanwezigheid van CD8 T-cellen, maar eerder functionele karakteristieken bepal- end zijn voor het optreden van een effectieve anti-tumor T-cel respons. Interessant is dat in de verschillende subtypen, functionele T cel responsen op verschillende wijzen ontweken lijken te worden. Bovendien geven onze gegevens aan dat naast het TNBC subtype ook HER2 en een subset van luminale B-patiënten baat kunnen hebben bij immunotherapieën die ondersteund worden met subtype-specifieke be- handeling.

In Hoofdstuk 4 hebben we TNBC uitgelicht, en hebben we de ruimtelijke verdeling

van immuun cellen in onbehandelde en anti-PD1 behandelde patiënten bestudeerd. We identificeerden 3 fenotypen op basis van de ruimtelijke lokalisatie van CD8 T-cel- len. Naast immuun kleuringen konden we deze fenotypen vaststellen met een serie genen (een zogenaamde classifier) die de overleving in TNBC voorspelt, evenals de anti-PD1-respons van uitgezaaid TNBC. Belangrijk is dat onze diepgaande analyses verschillende T-cel ontwijkende routes aan het licht brachten welke pleiten voor het belang van ruimtelijke informatie wat betreft CD8 T cellen om juiste behandel keuzes te maken voor TNBC.

In Hoofdstuk 5 hebben we computer en laboratoriumtechnieken besproken om

doelwit-antigenen, epitopen en TCRs te selecteren voor adoptieve T-celtherapie, evenals up-to-date technieken om T-cel ontwijking in kaart te brengen. Slimme keuz- es van dergelijke technieken maakt het mogelijk op rationele wijze combinatiether- apieën te selecteren.

In Hoofdstuk 6 hebben we deze technologieën toegepast op grote databases die

transcriptoom data van tumor en gezonde weefsels bevatten en op deze wijze PCT2 geïdentificeerd als een TNBC-selectief doelwit-antigeen. We verifieerden afwezige expressie van dit antigeen in gezond weefsel en toonden hoge en homogene ex- pressie in TNBC. Verder selecteerden we unieke en immunogene epitopen, en tot slot hebben we een PCT2 specifieke TCR geïdentificeerd die verder kan worden getest voor de ontwikkeling van adoptieve T-celtherapie.

In Hoofdstuk 7 hebben we recente technische noviteit besproken die endogene

regulering toelaat van TCR-transgenen, zogenaamde TCR-gene editing. Deze tech- nologie zorgt verder voor uit-knocking van endogene TCR genen waardoor risico’s van toxiciteit sterk vermindert.

In Hoofdstuk 8 werden de belangrijkste bevindingen van deel 1 en 2 bediscussieert.

Openstaande onderzoeksvragen zijn geformuleerd, en aan de hand van deze vra- gen is toekomstige onderzoek is voorgesteld.

A

Acknowledgements

Despite that this thesis displays a single name on its cover, it would not have been possible to create it without the help of many people:

To my promotors, prof. Reno Debets and prof. John W. M. Martens:

Dear Reno, I’d like to express my gratitude for all your trust and support over the

past years. You really did a great job in guiding my scientific path towards obtain- ing my PhD degree. I’d like to thank you for all the good scientific discussions that pushed the work in this thesis; the time and effort you took to answer every email (even in the middle of the night, or during your vacation ;-) ) and of course the laughs and positivity during work meetings and lab-outings. I truly admire your dedication to science, everything you do for the team and that your family and even Frodo always come first! Thanks for everything and I’m looking forward to more exciting science and PCT adventures.

Dear John, thank you so much for being a great co-promotor. I always appreciat-

ed your direct and honest view during work discussions. Even tough immunology was not your primary expertise, you had great suggestions and your out-of-the-box thinking was always very much appreciated. I admire, the way you run your lab, col- laborate with many people, always push science while maintain scientific integrity. Thanks for all your input, help and support, random jokes and I hope we can contin- ue working together on many projects.

To prof. Stefan Sleijfer: Dear Stefan, you were my promoter during the first year

and I would like to thank you for not only the scientific input and for trying to maintain timelines but also for asking me about my career goals. While at that time I did not know where I saw myself in 10 years, it made me think and realize that I do really want to pursue a career in academia. I’d also like to thank you and the scout and

behoud commissie for your trust and the opportunity to pursue this ambition.

To the reading committee: prof. Peter Sillevis-Smitt, prof. Roberto Salgado and prof. Ton Langerak thank you for thoroughly reading and assessing my thesis. To the remaining members: dr. Caroline van Deurzen; dr. Sonja Buschow; dr.

A