Leerlingen begeleiden tijdens een participatief traject

Tijdens het ontwikkelen van de activiteiten is veel aandacht besteed aan de wijze waarop de doelgroep betrokken is geweest bij het vormgeven van de activiteiten en hoe ze daarin zijn begeleid. Dit was niet alleen van belang vanuit het oogpunt van het actiebegeleidende onderzoek, maar het was bovendien een van de specifieke leeropdrachten van de studenten van de Fontys Hogeschool tijdens de implementatie van de activiteiten of interventies. Als we de gedetailleerde beschrijvingen en de procesverslagen van de drie trajecten bekijken, blijken een aantal aspecten met betrekking tot het begeleiden van de leerlingen van belang:

Begeleiden van participatieve trajecten: ownership, ‘effectiviteit’ en sturing

Het begeleiden van drie groepen leerlingen bij het ontwikkelen van een activiteit die zoveel mogelijk ‘hun eigen activiteit’ moet zijn, vindt plaats op basis van een drietal afwegingen. Die afwegingen hebben enerzijds te maken met het geven van ruimte om eigen ideeën van leerlingen tot ontwikkeling te brengen. Anderzijds hebben ze betrekking op het scheppen van randvoorwaarden om de ideeën ook zo veel mogelijk te kunnen uitvoeren. Dan zijn er bovendien ook nog praktische criteria die door de begeleiders moeten worden gehanteerd ten aanzien van de haalbaarheid en planning van de activiteiten en met betrekking tot het afstemmen met de school waar de activiteiten plaatsvinden.

Op sommige momenten kunnen deze afwegingen tegengestelde belangen gaan vormen. Begeleiders en de onderzoeker hebben het afwegen van deze belangen steeds besproken tijdens het voorbereiden en nabespreken van de verschillende bijeenkomsten. Wanneer er toch spanning ontstond is die zoveel mogelijk met de leerlingen besproken en is geprobeerd om samen een oplossing te bedenken. Dit had bijvoorbeeld betrekking op de praktische haalbaarheid van sommige ideeën. Overigens hebben de leerlingen zelf ook een heel goed (realistisch) gevoel voor wat wel en niet haalbaar is.

Tijdens het ontwikkelen van de activiteiten is het van belang om voor elke bijeenkomst duidelijke doelstellingen te ontwikkelen. Deze doelstellingen kunnen aan het eind van elke bijeenkomst getoetst worden. Hieraan gekoppeld zijn er met het oog op de planning bepaalde beslismomenten noodzakelijk. Door elke bijeenkomst goed voor te bereiden, en aan te sluiten op de input die door de leerlingen in de vorige bijeenkomst is gegeven, heeft de groep van begeleidende studenten samen met de onderzoeker steeds geprobeerd om de groep de ruimte te geven om de eigen ideeën te ontwikkelen, maar ook de planning en de tijd niet uit het oog te verliezen. Die planning (bijvoorbeeld in de vorm

van een repetitieschema) werd meteen na het vaststellen van het thema en de vorm van de activiteit opgesteld. Om dit proces te vergemakkelijken zijn tijdens sommige sessie werkvormen gekozen zoals rollenspelen en werd de input van elke bijeenkomst nauwkeurig genoteerd op het whiteboard. Ook is elke bijeenkomst vastgelegd op videocamera, om het proces goed te kunnen volgen en waar nodig terug te kijken.

Los van de inhoudelijke ontwikkeling was er naarmate de activiteit duidelijker gestalte kreeg ook een belangrijke praktische/organisatorische kant. Daar is door de begeleidende studenten op een aantal momenten wat meer initiatief genomen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het zoeken naar geschikte workshopleiders voor de songwriting-workshop en het aanvragen van offertes. Ook sommige gesprekken met docenten, bijvoorbeeld over het regelen van oefenruimtes, zijn onder andere vanwege de strakke planning, door het team van begeleidende studenten gevoerd. De PR, werving en ook het aanspreken en aansporen van medeleerlingen om deel te nemen aan de activiteit werd door de leerlingen zelf georganiseerd. Daar werd dan bijvoorbeeld assistentie bij verleend als er posters gedrukt moesten worden en de school daar niet meteen mogelijkheden of tijd voor had.

Motiveren & enthousiasmeren

De beschrijving van de trajecten heeft laten zien dat de leerlingen tijdens de ontwikkeling van de activiteiten ook te maken krijgen met tegenvallers. Het bleek van belang om bij die tegenvallende gebeurtenissen expliciet stil te staan en te kijken of we oplossingen konden aandragen. Dit betrof bijvoorbeeld problemen die de leerlingen ervoeren bij het werven van medeleerlingen of het ontstaan van een meningsverschil tijdens repetities. Op die momenten is het van belang oog te hebben voor de gevoelens van teleurstelling en die te begrijpen. Tegelijkertijd is gevraagd op welke manier de leerlingen een bepaald probleem zélf wilden oplossen.

De houding van het begeleidende team tijdens het begeleiden was vooral enthousiasmerend; dat wil zeggen dat zoveel mogelijk de kansen die het ontwikkelen van de activiteiten in het kader van dit project bieden, zijn benadrukt. Vanuit dit positieve gevoel zijn eventuele problemen steeds zoveel opgelost, ook al was er op sommige momenten tijdsdruk en moesten deadlines worden gehaald. Het begeleidende team heeft gemerkt dat motiveren en enthousiasmeren, wanneer er hard gewerkt wordt, tot betere resultaten leidt. Hier past ook bij dat een lange repetitie vlak voor de uitvoering wordt afgesloten met samen pizza eten, of dat de workshop wordt ‘aangekleed’ met een hapje en een drankje. Dit zijn ogenschijnlijk kleine dingen, maar ze zijn heel bepalend voor de sfeer en kwaliteit van de samenwerking gebleken.

Belang van evalueren

Aan het eind van elke bijeenkomst is steeds met de leerlingen besproken of alle afspraken naar tevredenheid zijn gemaakt en of ze nog zaken willen toevoegen of herzien. Ook is tijd ingeruimd om

bijeenkomst. Dit bleek vooral van belang tijdens het verspreiden van de inschrijfformulieren en de flyers in het kader van de wervingscampagne. Tijdens die fase waren er wat afstemmingsproblemen met de conciërges van beide scholen die de inschrijfformulieren niet in alle klassen hadden verspreid. Voorbespreking tijdens de werving was belangrijk omdat de leerlingen op de school die de songwriting-workshop organiseerden moeite hadden met het bezoeken van de klassen. Samen met de studenten is toen naar een oplossing gezocht, die er uit bestond dat 2 studenten die de groep begeleiden de leerlingen zouden vergezellen tijdens het werven op het schoolplein. Het was aan de leerlingen om de eerste stap te zetten en hun medeleerlingen aan te spreken.