duitseARtsenBevelenkRuidengeneesMiddelAAnBijMAAg- en
dARMklAchten
Het Wiener Medizinische Wochenschrift (WMW) bracht in februari 2013 een editie uit met fytotherapie als hoofd-onderwerp. De Weense redacteuren schrijven in het voorwoord dat het een kenmerk is van plantaardige ge-neesmiddelen dat ze meestal veel minder bijwerkingen hebben dan de synthetische geneesmiddelen. Alhoewel bijwerkingen en interacties wel voorkomen geeft het gebruik volgens voorschriften zeer weinig ongewenste reacties. Daarom zijn deze middelen juist voor kinderen en multimorbide patiënten erg geschikt. In Duitsland wordt bij kinderen zeer vaak gekozen voor een fytotherapeutisch middel. Farmaco-epidemiologische studies hiernaar zijn echter zeldzaam en daardoor blijft veel van deze ervaring ongedocumenteerd.
Deze WMW editie bevat onder meer een review over STW5, geschreven door medici, verbonden aan verschil-lende academische ziekenhuizen. STW5 (Iberogast®) is in Duitsland sinds ruim 50 jaar – en sinds eind 2010 ook in Nederland – als geneesmiddel geregistreerd. Het complex (in tinctuurvorm) bevat 9 kruiden, waaronder Iberis amara, Matricaria chamomilla en Melissa officinalis.
Omdat de betreffende klachten – prikkelbare darmsyn-droom (PDS) en dyspepsie – vaak chronisch zijn en medi-cijnen daardoor langdurig geslikt worden, is de veiligheid op langere termijn bijzonder van belang. Het gaat in het geval van STW5 om kruiden met ook bij simplex-gebruik een zeer veilig profiel. De enige uitzondering daarop is Chelidonium majus, waarvan een kleine hoeveelheid in STW5 voorkomt. Dit kruid kan in simplex-vorm (dosis-afhankelijk) reversibele levergerelateerde bijwerkingen geven. De auteurs stellen vast dat er 100 tot 200 keer de aanbevolen dagelijkse dosis STW5 zou moeten worden ingenomen om deze bijwerkingen op te roepen.
Voor de review zijn 12 recente klinische studies samenge-vat: zes gerandomiseerde placebogecontroleerde studies (RCT’s), twee PMS-studies (post-marketing surveillance), drie retrospectieve en een observationele studie. Net zoals Nederland is in Duitsland een multifocale therapie voor functionele dyspepsie en PDS de richtlijn: voorlichting, dieet, beweging en stressvermindering. Indien dit niet vol-staat komen protonpompremmers, prokinetica, antibio-tica (tegen Helicobacter pylori), bulklaxantia, spasmolyantibio-tica of antidepressiva in beeld, al naar gelang de specifieke toestand van de patiënt, maar zeker ook verschillende fytotherapeutica, die zich hier door patiëntvriendelijkheid onderscheiden. De RCT’s die STW5 vergeleken met pla-cebo lieten een significant en relevant verschil zien voor
functionele dyspepsieklachten. Er was één RCT over PDS, met ook een significante, relevante klachtenverminde-ring. In alle gevallen waren de bijwerkingen zeer gering, soms lager dan in de placebogroep. Twee retrospectieve PMS-studies betroffen het gebruik van STW5 bij kinderen onder de 12 jaar: 40.961 kinderen met functionele dys-pepsie en 2350 kinderen met PDS. Hierbij werd voor de effectiviteitsmeting de Likert-schaal gebruikt. De artsen beoordeelden in 88 respectievelijk 96% van de patiënten de effectiviteit als goed tot zeer goed. In geen van beide studies werden bijwerkingen of interacties vastgesteld.
Een recente studie bij 980 kinderen met functionele gastro-intestinale klachten tussen 3 en 14 jaar gebruikte als meetinstrument de GIS, uitgebreid met vier abdomi-nale symptomen. Symptoomscores namen met 76% af.
Ook werd het middel volgens de deelnemende artsen zeer goed verdragen; er werden wel wat milde gastro-intestinale bijwerkingen genoteerd. Er kwam één keer een overgevoeligheidsreactie voor.
De auteurs stellen dat protonpompremmers te vaak wor-den voorgeschreven en leiwor-den tot rebound-hyperaciditeit, waardoor de symptomen weer toenemen. Spasmolytica en antidepressiva kennen vaak een slechte therapietrouw en de synthetische middelen pakken elk een deelpro-bleem aan. Voordeel van STW5 is het multitarget karakter door de samengestelde formulering met verschillende op zichzelf al goed werkende kruiden.
Opmerkelijk is dat in Nederland het CBG het gebruik van dit preparaat voor kinderen onder de 12 jaar niet heeft toegelaten. Kinderen met functionele maag- of darm-klachten worden volgens de NHG-standaard niet met me-dicatie behandeld.
Bronnen: Ottillinger B, Storr M, Malfertheiner P, Allescher, H-D: STW5 (Iberogast®) – a safe and effective standard in the treatment of functional gastrointestinal disorders.
WMW, 2013;163(3-4):65-72, het editorial en andere arti-kelen van deze editie. Open access op www.ncbi.nlm.nih.
gov/pmc/articles/PMC3580135/.
CBG: Samenvatting productkenmerken Iberogast; NHG standaarden PDS en Colitis Ulcerosa en functionele maag- en darmklachten bij kinderen.
cuRcuMinveRlAAgtdekAnsoPdiABetestyPe 2
In Diabetes Care, het vakblad van de American Diabetes Association, is een publicatie verschenen van een studie over het effect van curcumin bij mensen met prediabe-tes. Deze placebogecontroleerde studie laat zien dat het gebruik van curcuminextract uit kurkuma (1500 mg per dag), in aanvulling op voorlichting over leefstijl (dieet en oefeningen), gunstige effecten heeft bij prediabetes en
Matricaria chamomilla, Melissa officinalis en Iberis amara foto’s Wikimedia commons en IEZ
de ontwikkeling naar diabetes type 2 kan afremmen. De studie telde 237 deelnemers met prediabetes en werd uitgevoerd in het academisch medisch centrum van de Srinakharinwirot Universiteit in Thailand. De studie duurde negen maanden en werd door 201 deelnemers voltooid.
Niemand in de curcumingroep kreeg diabetes, terwijl in de placebogroep 19 personen (16,4%) diabetes ontwik-kelden. Opmerkelijkwas dat alle afwijkende waarden die prediabetes kenmerken genormaliseerd waren door het gebruik van curcumin. Medicijnen tegen diabetes vertonen een effect op een of enkele van deze waarden, maar niet zozeer op alle waarden. In de placebogroep waren deze parameters allemaal verslechterd. In de curcu-mingroep normaliseerden de nuchtere glucosespiegels, de glucose-intolerantie en de verhoogde HbA1c-waarden.
Verhoogde HbA1c-waarden dragen sterk bij aan het op-treden van hart- en vaatziekten bij diabeten. Tien procent van de personen met prediabetes heeft al aandoeningen aan de kleine bloedvaten ten gevolge van verhoogde glu-cosebloedspiegels. Bovendien verminderde in de curcu-mingroep de insulineresistentie en verbeterde de functie van de betacellen in de pancreas. Omdat bij personen met prediabetes er al sprake is van een verlies van 30-40% van betacellen, is de beschermende werking van curcumin op deze insuline producerende cellen een belangrijke eigen-schap.
Verder was aan het eind van de studie het lichaamsge-wicht gemiddeld zes kilo lager bij de deelnemers die curcumin kregen dan bij de placebogroep en de buikom-trek gemiddeld zeven centimeter minder.
Bronnen:
Chuengsamarn S, Rattanamongkolgul S, Luechapudi-porn R, Phisalaphong C, Jirawatnotai S. Curcumin ex-tract for prevention of type 2 diabetes. Diabetes Care 2012;35(11):2121-7.
Van de Vijver E. Curcumine ter preventie van type 2 diabe-tes? Minerva 2013;12(2):19-20.
fenegRiekzAAdAlsAdjuvAnsvooR l-doPABij PARkinson? Artsen verbonden aan het Shushrusha ziekenhuis in Mumbai publiceerden samen met onderzoekers van In-dus Biotech Private Ltd. een door de laatste gesponsorde studie naar de gecombineerde inzet van L-dopa en een op trigonelline gestandaardiseerd hydro-alcoholisch ex-tract van Trigonella foenum-graecum (IBHB) (300 mg per dag) bij Parkinson-patiënten die gestabiliseerd waren op L-dopa met carbidopa (van dit medicijn werd de dose-ring niet vermeld). Doel van dit onderzoek was te kijken of deze voedingsaanvulling iets zou kunnen betekenen voor het probleem van de verminderde responsop L-dopa die patiënten in de loop der tijd vaak laten zien. Van het betreffende extract werden eerder al anti-oxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen beschreven. nicotine-zuur in fenegriek en koffie aanwezig) de uitgroei van humane neuroblastomen be-vordert. Ook bij door tetrahydropyridine
veroorzaakte neurodegeneratie bij ratten (diermodel voor de ziekte van Parkinson) leek trigonelline tegen de zenuw-aantasting te beschermen: de motorische functies van de ratten verbeterden.
Voor deze klinische studie werden 50 deelnemers van gemiddeld 61 jaar gerandomiseerd toegewezen aan twee groepen (placebo en IBHB-extract). Van de 25 deelnemers bleven er in de placebogroep 19 over en in de IBHB-groep 23, in beide groepen merendeels mannen. De belangrijk-ste uitkomstmaat was de score op de Unified Parkinson Disease Rating Scale (UDPRS), die is onderverdeeld in drie vragenlijsten, één voor het mentale deel (stemming en cognitieve functies), één over de activiteiten in het dage-lijks leven en één deel betreft de uitkomst van onderzoek naar de motorische functies. Secundaire uitkomstmaat was het bepalen van het Hoehn en Yahr (H&Y) stadium.
De verschillen tussen placebo en IBHB-extract die na zes maanden werden vastgesteld, waren niet statistisch signi-ficant, alhoewel er wel een trend was in het voordeel van de IBHB-groep. De verschillen in achteruitgang bleken na zes maanden klinisch relevant te zijn voor de totale score van de UPDRS en voor het motorische deel van de UPDRS (niet voor de andere twee delen). Het verschil met de pla-cebogroep was volgens de classificatie van Shulman (cli-nically important difference) ‘matig’ voor de totaalscore en
‘minimaal’ voor de motorscore. In die zin heeft deze studie niet veel opgeleverd. Mogelijk was de studieduur te kort om duidelijke verschillen aan te kunnen tonen bij stabiele Parkinson-patiënten. De veiligheid van het gebruikte ex-tract kwam naar voren uit de maandelijks gemeten hema-tologische en biochemische parameters. De conclusie van de auteurs dat dit extract een zinvol adjuvans is, lijkt wat voorbarig. Het thema, de combinatie van reguliere medi-catie en voedingssuppletie, is echter interessant en zou vaker opgepakt kunnen worden.
Bron:
Nathan J, Panjwani S, Mohan V, Joshi V, Thakurdesia PA.
Efficacy and safety of standardised extract of Trigonella foenum-graeccum L seeds as an adjuvant to L-dopa in the management of patients with Parkinson’s Disease. Phyto-ther Res2013;doi:10.1002/ptr.4969.
PRoBioticAkunneneRnstigediARReeBijAntiBioticAgeBRuik
-vooRkoMen
Probiotica kunnen diarree die veroorzaakt wordt door het gebruik van antibioticaverminderen of tegengaan. Dat is bewezen door vele studies onder de loep te nemen die zijn uitgevoerd naar het effect tegen antibiotica-geasso-cieerde diarree. Probiotica die samen met een antibioti-cumkuur genomen worden, kunnen het aantal gevallen van diarree met 42-47% verminderen. Ernstige vormen van antibiotica-geassocieerde diarree worden vaak ver-oorzaakt door een darminfectie met Clostridium difficile. In veel gevallen leidt dit tot ziekenhuisopname.
Antibiotica veranderen de balans in de darmflora doordat ze het aantal probiotische bacteriën kunnen verminderen.
Dit kan leiden tot ongemakken zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid en krampen, of kan diarree veroor-zaken, variërend van mild tot ernstig. Een (drastische) verstoring van de darmflora vermindert de weerstand tegen ziekmakende bacteriën die altijd aanwezig zijn in de darmflora, zoals C. difficile.
Onlangs heeft een groep onderzoekers voor de gezag-hebbende Cochrane Library gepubliceerde studies ge-Trigonella foenum-graecum foto IEZ
NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR FY TOTHERAPIE, 26e JAARGANG, NR 3, zomer 2013, 23
evalueerd waarin speciaal is gekeken naar het effect van probiotica op het optreden van antibiotica-geassocieerde diarree door C. difficile (CDAD) [1]. In deze meta-analyse werden 23 studies opgenomen met in totaal 4213 deel-nemers. De resultaten van deze grote meta-analyse laten een significant risicoverminderend effect zien op CDAD.
Probiotica verminderden het risico met 64% ten opzichte van placebo. Bij de deelnemers die probiotica namen, kreeg 2% CDAD terwijl in de placebogroep bij 5,5% CDAD optrad. Het beschermende effect van probiotica tegen CDAD kwam sterker naar voren wanneer de resultaten van publicaties van betere kwaliteit bij elkaar werden ge-nomen. Daaruit kwam een risicoreductie tevoorschijn van 73%, terwijl de publicaties van mindere kwaliteit een geza-menlijke risicoreductie lieten zien van 55%. Studies waarin één Lactobacillus-soort werd gebruikt, lieten een verlaging van 37% zien van het risico op CDAD, terwijl in studies waarin meerdere Lactobacillus-soorten waren toegepast het risico met 79% was verminderd. Bij kinderen bleken de probiotica effectiever antibiotica-geassocieerde diarree te voorkomen dan bij volwassenen. De risicoreductie was bij kinderen 63% en bij volwassenen 37%.
Verder bleek de toepassing van probiotica veilig te zijn.
Bijwerkingen van antibiotica konden met 20% verminderd worden door het gebruik van probiotica. In vier studies werden ernstige bijwerkingen (van de antibiotica) gerap-porteerd, waarvan geen enkele te maken had met de pro-biotica.
Overigens verminderden de probiotica niet het aantal darminfecties met C. difficile [1]. Ook uit andere studies is gebleken dat probiotica eerder de gevolgen van een in-fectie met C. difficile verminderen dan de inin-fectie zelf. Pro-biotica verhinderen mogelijk de productie of uitscheiding van toxinen (gifstoffen) door C. difficile en/of neutraliseren deze toxinen [2].
Bronnen:
1 Goldenberg JZ, Ma SS, Saxton JD, Martzen MR, Vandvik PO, Thorlund K, Guyatt GH, Johnston BC. Probiotics for the prevention of Clostridium difficile-associated diarrhea in adults and children. Cochrane Database Syst Rev 2013;5:
CD006095.
2 Plummer S, Weaver MA, Harris JC, Dee P, Hunter J.
Clostridium difficile pilot study: effects of probiotic sup-plementation on the incidence of C. difficile diarrhoea. Int Microbiol 2004;7(1):59-62.
‘AsPiRineoPjeBRood’: toekoMstBeelden
De Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) zal in september 2013 een publicatie uitbrengen met als titel
‘Aspirine op je brood’, een verkenning over voeding en geneesmiddelen in de toekomst. Volgens het persbericht bevat het rapport geen antwoorden, maar bespreekt wel een aantal vragen die opkomen bij wat mogelijk zou kun-nen zijn. De samensteller, Ellen Willems, interviewde hier-voor ruim 100 deskundigen. Het rapport blikt eerst terug op de jaren tachtig om een beeld te geven van wat er zoal in enkele decennia kan veranderen. Vervolgens worden aan de hand van trends en onzekerheden een aantal mo-gelijke toekomstbeelden opgeroepen; deze worden mede vormgegeven door vooruitblikken naar ‘nieuwsberichten uit 2040’. Het gaat hierbij onder meer over de rolverdeling tussen farmaca en voeding; genezen en/of voorkomen van chronische ziekten, personalised nutrition and medi-cine, (soms) conflicterende behoeften, zoals veiligheid versus duurzaamheid bij de voedselproductie, technische innovaties en hoe overheid en bedrijfsleven hiermee om zouden kunnen gaan.
In een bijdrage van professor Van der Meulen, Wagenin-gen UR, wordt duidelijk gemaakt dat de overheid met de rug naar de toekomst staat met haar pogingen een ijzeren gordijn te handhaven tussen voedingsmiddelen en geneesmiddelen. Enkele nieuwe technologische moge-lijkheden worden op inspirerende wijze nader toegelicht.
De publicatie is (ook nu al) te downloaden op: http://stt.nl/
wp/wp-content/uploads/2013/02/STT-verkenning_Voe-ding_en_Geneesmiddelen-Aspirine_op_je_brood-2013.
pdf.
Bron:
Persbericht STT 28.02.13 en besproken publicatie.
‘Ik zoek een betrouwbare behandelaar of apotheker!’
Het NVF-bureau krijgt regelmatig dit soort vragen van patiënten.
Wilt u gevonden worden? Dan kunt u zich aanmelden voor de lijst met artsen, therapeuten en apothekers op infofyto.nl. Op deze lijst staan alleen behandelaars en apothekers die voldoen aan de opgestelde opleidingseisen.
Over toelating beslist het NVF-bestuur.
Vraag een (elektronisch) aanmeldformulier aan via nvf@fyto.nl.