Op deze manier kunnen zij de stress van het reizen overslaan, direct inchecken op ‘plaats van bestemming’ en relaxen.”
7.2 Hoe daar te komen?
Er zijn vier sporen die de luchtvaart schoner en stiller maken en nieuwe diensten van luchtvaartuigen mogelijk te maken. Deze sporen geven aan welke technologische innovaties daarvoor nodig zijn.
Figuur 7.1 Technologische ontwikkelingen: de daalvlucht naar emissie vrij en stiller vliegen
(Bron: Blueconomy, 2019)
1
2
3
4
Minder km’s vliegen
> Technologiespoor 1:
navigatie- en communicatietechnologie
Van de gevlogen kilometers:
zoveel mogelijk elektrisch vliegen
> Technologiespoor 2:
hybride-elektrisch vliegen
Van de met verbrandingsmotor gevlogen km’s:
zo min mogelijk brandstofverbruik
> Technologiespoor 3:
efficiënte en stillere motoren en vliegtuigen
Van het brandstofverbruik: zo veel mogelijk met alternatieve duurzame brandstoffen
> Technologiespoor 4:
alternatieve duurzame brandstoffen
1. Navigatie- en communicatietechnologie
Door vluchten en verkeersleiding te automatiseren en te koppelen aan nieuwe operationele concepten is efficiënter en nauwkeuriger vliegen mogelijk. Vliegtuigen gaan onderling communiceren, hoeven minder boven de stad te vliegen en kunnen gelijkmatiger dalen en steiler stijgen. Ze hoeven daardoor minder omwegen te maken, de geluidsoverlast en uitstoot van vervuilende stoffen neemt af. Nederlandse kennis- en wetenschapsinstellingen kunnen vraagstukken rondom veiligheid en vliegoperaties deskundig en integraal benaderen. Die competenties worden nog belangrijker in de toekomst, wanneer het luchtruim veel drukker wordt door drones en andere onbemande luchtvaartuigen.
2. Hybride-elektrisch vliegen en drones
Vliegtuigen met een elektrische aandrijving op batterijen stoten geen vervuilende stoffen uit. Voor korte afstandsvluchten kan dit op middellange termijn kansrijk zijn. Nederland heeft een cluster aan bedrijven, onderzoeks- en wetenschapsinstellingen die hieraan kunnen bijdragen. Dat geldt ook voor waterstof-elektrisch vliegen.
De ontwikkelingen op het gebied van drones gaan snel, en zijn moeilijk te voorspellen. De Rijksoverheid stimuleert daarom nieuwe vormen en toepassingen van luchtvaartuigen zoals drones, in het luchtruim.
Het Rijk werkt daarbij samen met kennis- en onderzoeksinstellingen en bedrijfsleven in het Actieprogramma Hybride Elektrisch Vliegen (AHEV).
3. Efficiënte en stillere motoren en vliegtuigen
Door nieuwe vliegtuigontwerpen en materialen wordt vliegen efficiënter en stiller. Nederland heeft een lange historie in luchtvaarttechniek en is nog steeds een belangrijke toeleverancier voor de sector.
Nederlandse innovaties die hieruit voortkomen, kunnen ook worden gebruikt bij het ontwikkelen van hybride elektrisch vliegen.
4. Duurzame energie: synthetische- en biobrandstoffen, waterstof
Met duurzame brandstoffen kan de uitstoot van de luchtvaart sterk afnemen. Dit kan al op korte termijn een bijdrage kan leveren aan de klimaatdoelen. Het kabinet wil de productiecapaciteit vergroten voor biobrandstoffen en de ontwikkeling van synthetische brandstoffen stimuleren.
Dit versterkt tevens de positie van Nederland als productielocatie van brandstoffen en als distributie-centrum voor Europa.
De technologiesporen hebben betrekking op het luchtzijdige deel van de luchtvaart, omdat hier de grootste uitdagingen liggen. Daarnaast worden ook innovaties ontwikkeld en geïmplementeerd voor het landzijdige deel, waaronder:
Onderstaande afbeelding is een inschatting van de haalbaarheid van technologische innovaties in de tijd met de kennis van nu. Vanwege de lange tijdshorizon zal de Rijksoverheid tussentijds de strategie en inzet moeten aanpassen aan de actuele ontwikkelingen (adaptief beleid).
Figuur 7.2 Adaptief programma technologische innovatie
Elektrisch-hybride vliegentuigen en drones Alternatieve duurzame brandstoffen
< 2040 < 2050 < 2070
= formatieve fase
+ + Lichter maken vliegtuigen/luchtweerstand verkleinen
Geluidarme vliegtuigen
Nieuw ontwerp vliegtuigen Precisie navigatie
Technologie en automatisering ter ondersteuning verkeersleiding
Verkeersleiding vergaand geautomatiseerd
Gedeeltelijke geautomatiseerde vliegtuigen
Vergaand geautomatiseerde vliegtuigen
Innoveren in veilig, gezond, duurzaam en verbonden
Elektrisch vliegen lestoestellen
Navigatie- en communicatieEfficiency motoren en vliegtuigontwerpen
< 2030
Biokerosine
Synthetische kerosine (groene) waterstof
De technologiesporen hebben betrekking op het luchtzijdige deel van de luchtvaart, omdat hier de grootste uitdagingen liggen. Daarnaast worden ook innovaties ontwikkeld en geïmplementeerd voor het landzijdige deel, waaronder:
• terugbrengen emissies door elektrisch taxiën;
• ontwikkeling alternatieven voor- en natransport (first en last mile);
• anticiperen op toekomstige energie infrastructuur, bijvoorbeeld met laadpalen;
• vermindering en gebruik van duurzame grondstoffen;
• verduurzaming van het luchthavenbedrijf.
Voor de technologiesporen stelt het Rijk samen met de partijen aan de Duurzame Luchtvaarttafel (overheid, sectorpartijen, maakindustrie en kennisinstellingen) een innovatiestrategie en uitvoering-sagenda op. De innovatiestrategie volgt de systematiek van de Integrale Kennis en Innovatie Agenda (IKIA) van het Klimaatakkoord met Meerjarige Missiegedreven Innovatie Programma’s (MMIP’s) en legt relaties met de Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Sleuteltechnologieën. De strategie houdt rekening met de technologische volwassenheid (TRL) en commerciële volwassenheid van de innovaties.
In de uitvoeringsagenda staan de acties en taken voor de kortere termijn. Hierbij wordt zoveel als mogelijk aangesloten bij de actieprogramma’s van het Akkoord Duurzame Luchtvaart. De Rijksoverheid zet zich ook in voor het versterken van het internationale innovatie-ecosysteem voor luchtvaartinnovaties en sluit waar mogelijk aan bij Europese initiatieven. Ook werkt Nederland samen met landen die zich specifiek inzetten voor hybride elektrisch vliegen, zoals Noorwegen, Zweden, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Dit om de slagkracht te vergroten en investeringen en risico’s te spreiden.
© Medical Drone Services
7.2.1 Innoveren en adopteren
De grote kracht achter innovatie is brandstofbesparing en daardoor financiële besparing, door zuinigere vliegtuigen en motoren. De Nederlandse strategie is om hier maximaal gebruik van te maken door innovaties zo snel mogelijk te adopteren. Daarnaast kan maatwerk in beleid bijdragen aan innovatie.
Denk aan:
• wet- en regelgeving: zoals verbieden oudere vliegtuigen;
• tariefstelling: vervuilende, lawaaiige vliegtuigen zijn duurder, schone en stille zijn goedkoper;
• stimuleren innovaties: zoals ruimte voor experimenten met nieuwe vervoersvormen en een test- en experimenteerkader met duidelijke spelregels om flexibiliteit te bieden voor innovatieve toepassingen.
In alle technologiesporen spelen Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen een belangrijke rol. Zeker op gebieden waar nog niet veel gevestigde partijen aanwezig zijn zoals bij hybride elektrisch vliegen, drones en duurzame brandstoffen ligt ruimte voor nieuwe partijen en zijn er dus kansen voor Nederland.
Het is ten slotte van belang dat er voldoende capaciteit is om technische mensen op te leiden om te werken aan de benodigde innovaties in de toekomst. Er is ook aandacht nodig voor de competenties en kennis van deze mensen. Duurzame luchtvaart is een nieuw en kansrijk gebied dat zowel op nationale als internationale schaal verkend moet worden.
© Medical Drone Services