Kleine Mantelmeeuw Larus fuscus

6.1.10 Kleine Mantelmeeuw - Larus fuscus

beschrijving

De Kleine mantelmeeuw is iets kleiner en slanker dan de Zilvermeeuw. Bij volwassen vogels zijn de bovendelen zwartgrijs, de vleugeltoppen grotendeels zwart en de poten geel. De snavel is geel met een rode vlek op de ondersnavel; de iris is geel. Jonge vogels zijn tijdens hun eerste levensjaar overwegend donkerbruin (donkerder dan jonge Zilvermeeuwen). De staart is grotendeels zwart (bredere en zwartere staartband dan Zilvermeeuw) en de stuit is wit, met een aantal donkerbruine vlekken. De iris en snavel zijn donker; de poten roze. In de daaropvolgende onvolwassen kleden worden de bruine veren geleidelijk vervangen door donkergrijze en witte. Het adulte kleed wordt verkregen na 4 à 5 jaar.

habitat

De broedhabitat is vergelijkbaar met die van Zilvermeeuw - beide soorten komen immers vaak in gemengde kolonies voor - maar ruwe, rotsige en sterk begroeide terreinen zijn iets minder in trek. Ook kunstmatige broedplaatsen zoals opspuitterreinen en daken van gebouwen worden vlot in gebruik genomen. In het

broedseizoen zoekt deze meeuwensoort haar voedsel in de Noordzee, tot wel 60 à 100 kilometer vanaf de broedkolonie. Daar vissen ze op kleine vissoorten die vlak onder het wateroppervlak zwemmen. Vaak vliegen ze achter vissersboten waar ze foerageren op overboord gegooid voedsel, zoals bijvangsten en visresten. Buiten het broedseizoen wordt de soort veelal aangetroffen op het strand, in landbouwgebieden (weiden en akkers) en op zee.

verspreiding

Kleine mantelmeeuwen broeden hoofdzakelijk in de kustgebieden van Noordwest-Europa, van IJsland tot het Iberisch schiereiland. In West-Europa is de broedpopulatie de voorbije decennia sterk toegenomen. In Vlaanderen komen twee ondersoorten voor. De ondersoort L. f. graellsii is een vrij talrijke

broedvogel; de ondersoort L. f. intermedius is een doortrekker en wintergast, hoewel een enkel exemplaar bij ons ook tot broeden komt. In Vlaanderen is het broedgebied grotendeels beperkt tot de voorhaven van Zeebrugge (met 4.515 broedparen in 2004 meer dan 95% van de Vlaamse populatie of 2,6% van de biogeografische populatie). Elders bevindt zich alleen in Oostende een grotere populatie (149 paren in 2006) die is gevestigd op daken van gebouwen. In het binnenland gaat het voorlopig over slechts enkele paren. Buiten het broedseizoen komt de soort in Vlaanderen voor in vrij klein tot vrij groot aantal, zowel aan de

kust als in het binnenland. De aantallen zijn het laagst tijdens de winter wanneer de Kleine mantelmeeuw langs de kusten van Zuidwest-Europa en Noordwest- Afrika

70 Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten

www.inbo.be

Criterium Indicator A - goed B - voldoende C - gedegradeerd opmerkingen Referentie

Toestand van de populatie

Populatiegrootte [kust]: kernpopulatie van ≥ 4300 broedparen [binnenland]: ≥ 30 broedparen per kernpopulatie

[kust]: kernpopulatie van

≥ 4300 broedparen [binnenland]: 20 - 30 broedparen per kernpopulatie [kust]: kernpopulatie van < 4300 broedparen [binnenland]: < 20 broedparen per kernpopulatie Anselin et al 2008; Kalkhoven et al 1995; Pouwels et al 2002 Toestand van de populatie

Broedsucces jaarlijks gemiddeld ≥ 1 uitgevlogen jongen per nest in de kolonie gedurende de laatste 5 jaar

jaarlijks gemiddeld 0,5 - 1 uitgevlogen jongen per nest in de kolonie gedurende de laatste 5 jaar jaarlijks gemiddeld < 0,5 uitgevlogen jongen per nest in de kolonie gedurende de laatste 5 jaar

Willems et al 2005

Habitatkwaliteit biotoop vlakke of aflopende, zandige

terreinen met redelijk korte vegetatie langs de kust; zandduinen met verspreide plekken Helmgras; in het binnenland ook op vochtige heide

platte daken van gebouwen, nabij water; zandige opspuitterreinen met verspreide vegetatie nabij water

terreinen met enkel dichte, hoge vegetatie

www.inbo.be Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten

71

Criterium Indicator A - goed B - voldoende C - gedegradeerd opmerkingen Referentie

Habitatkwaliteit vegetatiehoogte verspreide plekken met vegetatie van 10 - 50 cm hoog

grote, platte daken van gebouwen

aaneengesloten, dichte vegetatie ≥

50 cm in grootste deel van het terrein; kale terreinen met vegetatie < 10 cm (behalve platte daken)

Juiste hoogte van vegetatie rond het nest is belangrijk als bescherming tegen warmteverlies, wind en grondpredatoren. Kim & Monaghan 2005

Habitatkwaliteit oppervlakte [kust]: ≥ 60 ha geschikt habitat voor de volledige kolonie

[kust]: 30 - 60 ha geschikt habitat voor de volledige kolonie [kust]: < 30 ha geschikt habitat voor de volledige kolonie Stienen et al 2007; Courtens & Stienen 2004 Habitatkwaliteit verstoring (vrijwel) geen antropogene verstoring

in een straal van 50 m rond de nestplaats

hoogstens enige verstoring (bv.

havenwerkzaamheden) in de wijde omgeving van de kolonie herhaalde of langdurige antropogene verstoring (bv. toerisme, loslopende honden,…) in de kolonie of in een straal van 50 m rond de nestplaats Goethals 2008; Courtens & Stienen 2004

72 Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten

www.inbo.be

Literatuur

Anselin, A; Vermeersch, G; Devos, K; 2008. Rapport gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen vogels. INBO intern rapport, [...] in prep.

Courtens W;Stienen EWM; 2004. Voorstel tot afbakening van een vogelrichtlijngebied voor het duurzaam in stand houden van de broedpopulaties van kustbroedvogels te Zeebrugge-Heist. Brussel; Instituut voor Natuurbehoud.

Courtens, W; Stienen, EWM; Verbelen, D; Van de Walle, M; 2008. Eindrapport monitoring SBZ-V "Kustbroedvogels te Zeebrugge-Heist" en SBZ-V "Poldercomplex". Brussel; Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.

Cramp, S; 1980. Birds of the Western Palearctic. Oxford; Oxford University Press.

Goethals V; 2008. Beoordelingstabellen voor het bepalen van de 'Staat van Instandhouding' van vogelsoorten

Kalkhoven, JTR; van Apeldoorn, RC; Foppen, RPB; 1995. Fauna en natuurdoeltypen; minimumoppervlakte voor kernpopulaties van doelsoorten zoogdieren en vogels. Wageningen; Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek.

Kim, SY; Monaghan, P; 2005. Effects of vegetation on nest microclimate and breeding performance of Lesser Black-backed Gulls. Journal of Ornithology 146: 176-183

Krijgsveld, KL; van Lieshout, SMJ; van der Winden, J; Dirksen, S; 2004. Verstoringsgevoeligheid van vogels. Literatuurstudie naar de reactie van vogels op recreatie Vogelbescherming Nederland.

Pouwels, R; Jochem, R; Reijnen, MJSM; Hensen, SR; van der Greft, JGM; 2002. LARCH voor ruimtelijk ecologische beoordelingen van landschappen. Wageningen; Alterra.

Stienen, E; Vanermen, N; Courtens, W; 2007. Veranderingen in het broedbestand van Zilvermeeuw en Kleine Mantelmeeuw te Zeebrugge in het verleden en te verwachten veranderingen in de nabije toekomst. Brussel; INBO.

Willems, F; Oosterhuis, R; Dijksen, L; Kats, R; Ens, BJ; 2005. Broedsucces van kustbroedvogels in de Waddenzee 2005. Beek-Ubbergen; Texel; SOVON Vogelonderzoek Nederland; Alterra. http://www.sovon.nl/pdf/Ond%202005-07%20BroedsuccesWadden.pdf

www.inbo.be Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten

73