5.1 Vijf centrale thema’s
Wij kiezen in de Liemers voor een vijftal specifieke thema’s die in het bijzonder onze aandacht hebben. Dit zijn:
Dit zijn de thema’s waarin de meeste kansen liggen voor economische samenwerking, waar het meeste draagvlak voor is én waarbij een regionale aanpak noodzakelijk is. Het betekent niet dat wij geen aandacht hebben voor andere onderwerpen, maar dit zijn onze primaire gezamenlijke speerpunten, aanvullend op lokaal beleid. Hieronder volgt per thema een toelichting op de achtergrond van deze keuze.
5.2 Logistiek en maakindustrie
De dynamiek in de logistieke sector in Nederland is de laatste jaren zeer groot. Het eerste kwartaal van 2018 telde circa 50 investeringsbeslissingen van logistieke eindgebruikers, goed voor 750.000 m2 nieuwbouw. Ontwikkelende beleggers hebben daarnaast al voor ruim 350.000 m2 aan logistieke nieuwbouw op risico aangekondigd op diverse locaties in Nederland. 9
De laatste jaren is er sprake van de opkomst van megadistributiecentra (ook wel XXL-dc’s genoemd). Dat zijn distributiecentra met een minimale oppervlakte van 40.000 m2 (de
grondkavel is doorgaans 6 ha of meer). Uit een onderzoek van Buck Consultants International, gepubliceerd in juni 2017 blijkt dat er in totaal in de periode 2013-2016 30 nieuwe
XXL-distributiecentra zijn gerealiseerd of aangekondigd door heel Nederland. Ook in de Liemers zijn een aantal XXL-dc’s gevestigd en de vraag neemt nog steeds toe.
De aantrekkelijkheid van een mega dc wordt gevormd door de voordelen van schaalgrootte (hogere effectiviteit; lagere kosten door efficiency), het inspelen op specifieke logistieke wensen (bijv. ruimte voor afhandeling van retourzendingen) en veranderingen in voorraadbeheer (bijv.
Onderzoekspaper ontwikkelingen logistieke sector, STEC groep 2018.
9
verschuiving voorraad van winkels naar dc). De keerzijde daarvan is dat goede plekken schaars worden en op slechts enkele plekken is nog ruimte voor forse nieuwbouw. Dit is een kans in de Liemers.
De logistieke sector groeit op nationaal niveau, wat we ook sterk ervaren de Liemers. In de Liemers is er een goede kennisinfrastructuur en niet te vergeten een goed aanbod aan gekwalificeerd personeel. Maar er zijn zeker kansen om nog beter van te profiteren, bijvoorbeeld door investeringen in infrastructurele projecten (A12, A15 en A18). Maar ook vanwege de kansen die samenwerking met Emmerich/Duitsland bieden (bijvoorbeeld duidelijker profilering van de hotspot EMZ). In de Liemers hebben wij de beschikking over strategisch goed gelegen bedrijventerreinen (o.a. 7Poort en DocksNLD). Echter de kavels moeten wel goed bereikbaar en ontsloten zijn. Wij hebben ook oog voor het maatschappelijk debat en de ruimtelijke inpassing van dergelijke XXL distributiecentra.
5.3 Arbeidsmarkt
Mensen zijn het kapitaal van het bedrijfsleven en een stabiele werkgelegenheid draagt bij aan de leefbaarheid in de regio. Vraag en aanbod van arbeid vinden elkaar in de regionale context vooral via pendelstromen. Steeds minder mensen werken in de gemeente en wijk waar men woont. Maar de geografische ligging, het aantrekkelijke leef- en woonklimaat, de traditie van stabiele bedrijvigheid, de cultuur van samenwerken tussen verschillende partijen (de drie O’s) en de korte lijnen bieden een goede uitgangspositie voor de Liemers. De analyse geeft aan dat de regio zich verder kan versterken door een gezamenlijke inzet en het gebruik maken van elkaars specialisaties in de economie, de arbeidsmarkt en de ontwikkeling van mensen. Ook over de grenzen van de eigen regio heen. Voor de arbeidsmarkt betekent dit meer sector- en regio overstijgend samenwerken en investeren in mensen.
Enkele belangrijke constateringen en ontwikkelingen op het gebied van arbeidsmarkt beleid in de Liemers zijn:
• De keten van werk en inkomen werkt in vaste arbeidsmarktregio’s terwijl werkgevers en onderwijs meer in sectoren en netwerken opereren, los van regionale grenzen;
• Dankzij arbeidsmarktonderzoek door onder andere de provincie Gelderland weten we vrij precies 10 hoe de vraag en het aanbod op de regionale arbeidsmarkt er voor staat. De uitdaging is hier daadkrachtig op in te spelen samen met de betrokken partijen;
• De overlegorganen waarin het regionaal arbeidsmarktbeleid wordt ontwikkeld hebben beperkt eigen budget en doorzettingsmacht;
• De Regionale Sociale Dienst de Liemers ontwikkelt zich door tot een netwerkorganisatie waarin toeleiding naar werk op een integrale wijze tot stand komt. Doesburg en Montferland doen hier niet aan mee (zie paragraaf 7.3 governance);
Arbeidsmarktonderzoek provincie Gelderland prognose 2017-2021
10
• De nadruk bij regionaal arbeidsmarktbeleid ligt op afstemming en samenwerking tussen gemeenten, het UWV en binnen het WSP.
5.4 Vrijetijdseconomie
Er liggen de komende jaren nog volop kansen om nog meer te profiteren van de voordelen die toerisme en recreatie bieden. Het World Tourism Organization voorspelt namelijk een aanzienlijke groei (30%) van het wereldwijde toerisme in de komende tien jaar. Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen verwacht tevens een aanzienlijke groei van het aantal banen (33%) en de totale bestedingen (70%) voor het inkomend toerisme van Nederland. Daarnaast is het zo dat de Nederlandse bevolking gemiddeld gezien steeds meer vrije tijd heeft waarin gerecreëerd kan worden, met name door de vergrijzing en toenemende vitaliteit van ouderen. De top 3 van meest ondernomen activiteiten door Nederlanders in de vrije tijd zijn wandelen, fietsen en uit eten gaan. 11 Allemaal activiteiten waar de Liemers heel goed ruimte aan kan bieden en waar meer
werkgelegenheid uit kan ontstaan.
Liemers++
Liemers++ is een netwerkorganisatie waar overheden en private partijen samenwerken aan het vergroten van de leefbaarheid. Een deel-project is bijvoorbeeld Korte Ketens in de Liemers, waarbij het voedsellandschap van producent tot consument centraal staat. Een kans die daaruit voortvloeit is de beleving en de promotie van de Liemers als aantrekkelijke bestemming.
Daarnaast is dit project een kans voor de werkgelegenheid van personen tot de arbeidsmarkt.
5.5 Retail
Een aantrekkelijke, vitale winkelstructuur is de basis voor levendigheid van winkelgebieden in het bijzonder binnensteden. Alle partijen op de winkelmarkt hebben hierin een gezamenlijk belang: van de winkeliers en hun medewerkers tot de vastgoedeigenaren, de gemeenten en hun inwoners, de klanten. De traditionele manier van winkelen verandert echter sterk. Er is een aantal oorzaken van deze veranderingen aan te wijzen.
• E-commerce (online winkelen en snelheid transacties)
• Ruimtelijk (krimp, differentiatie centra in relatie tot koopmotieven van de consument)
• Demografische veranderingen (vergrijzing, individualisering, minder besteden, mobiliteit, verdwijnen zelfstandigen).
Deze factoren hebben op sommige plekken geleid tot een overaanbod aan onrendabele winkelmeters. Een gevolg daarvan is een toenemende (kans op) leegstand. De gevolgen van e-commerce manifesteren zich vooral bij niet-dagelijkse, functionele aankopen in alle branches.
Een positief effect van de toename in commerce activiteiten is dat in de Liemers grootschalige e-commerce bedrijvenlocaties (“handling en wharehousing”) zijn gevestigd en de vraag naar geschikte
Bron: NBTC-NIPO research, kerncijfers gastvrijheidseconomie 2017.
11
locaties daarvoor neemt nog verder toe. De logistieke kracht, de ligging en de aanwezigheid van geschikte bedrijventerreinen maken van de Liemers een toplocatie voor grootschalige e-commerce bedrijven.
Als laatste noemen we hier de aanwezigheid en sterke groei van het perifere cluster “in en om het huis” in Duiven en de komst van de FOZ in Zevenaar. Deze twee ontwikkelingen brengen veel kansen met zich mee om het retailaanbod als geheel in de Liemers verder te complementeren.
5.5 Energietransitie en circulaire economie
Onze maatschappij staat voor grote uitdagingen om de CO2 uitstoot en het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen. De impact hiervan op onze leefomgeving moet drastisch verminderen.
Grondstoffen in de bodem zijn eindig, maar er liggen kansen om ze te hergebruiken. Dat betekent dat wij moeten overschakelen naar een circulaire economie en nieuwe verdienmodellen. In de Liemers willen wij volop bijdragen aan de energietransitie en het toewerken naar een volledig circulaire economie. De bedrijventerreinen in de Liemers en haar omgeving zijn een uitgelezen plek voor circulaire economie. Bovendien zien wij volop kansen om werkgelegenheid te creëren door middel van de energietransitie en circulaire economie.
In de volgende vijf hoofdstukken zijn de vijf thema’s nader uitgewerkt.