CONCURRENTIEPOSITIE VAN WATERSTOF
H- net, L-net en distributienetten
3.5 Kennis en economische infrastructuur
De betrokkenheid van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in water-stof is groot. Illustratief is de omvang van de Nederlandse afvaardiging bij de laatste Hydrogen Ministerial in Japan (2019), die de grootste was na
96 PRINT
WATERSTOF | DEEL 2: ANALYSE | HOOFDSTUK 3
die van Japan zelf (Van Hulst, 2019).94 Uit het laatste projectoverzicht van TKI Nieuw Gas (2020) blijkt dat er op dit moment wordt gewerkt aan circa honderd waterstofprojecten. De projecten kennen een grote variatie, zowel in omvang als in oriëntatie. De projecten richten zich op alle onderdelen van de waterstoftechnologie waardeketen, zoals productie, transport en distributie, opslag en toepassingen in verschillende sectoren. De status van de projecten varieert van haalbaarheidsstudies en business cases tot investeringsbeslissingen, implementaties en testen. Het soort bedrijven dat zich richt op waterstoftechnologie varieert van multinationals tot MKB-ondernemingen en eenmansbedrijfjes.
94 De Hydrogen Ministerials zijn jaarlijkse bijeenkomsten van energieministers uit diverse landen, die tot doel hebben het gebruik van waterstof op wereldwijde schaal te bevorderen.
In een verkennende studie is FME (Reijerkerk & Van Rhee, 2019) tot de conclusie gekomen dat het Nederlandse bedrijfsleven kansrijk is in het
ontwikkelen van een industrie, handel en productieketens rond waterstof. Er zijn op dit ogenblik twee grotere clusters van bedrijven, één rond Rotterdam en eén rond Arnhem. Na een rondgang langs Nederlandse bedrijven en sectoren kwam FME tot de conclusie dat overal in Nederland bedrijven actief zijn in alle onderdelen en systemen van de integrale waterstofketen (zie figuur 14). Toch is er nog een aantal witte vlekken waar Nederlandse bedrijven minder zijn vertegenwoordigd. FME concludeert “…dat de water-stofproductieketen een nieuw perspectief biedt voor zowel de bestaande (aard)gassector als voor andere sectoren in de maakindustrie die relevante (toe)leveranciers zijn voor specifieke systemen, componenten en onder-delen nodig in de waterstofketen” (Reijerkerk & Van Rhee, 2019, p. 6).
Figuur 14: Indruk van de integrale waterstofproductieketen (Rijerkerk & Van Rhee, 2019, p. 16) E- Gebruik waterstof Opleiding en t rainin g Normering en k euring R&D Pijplijn (back-bone en Zout-koepels + systeem Opslag/overslag Alkalische elektrolyse 2 (+import) 2 Mobiliteit: voertuigen en tankinfra Schip Hoge druk op- en overslag PEM Chemie (feedstock en HTW) Spoor Op- en over-slag vloei-bare H2 Kleinschalig lokaal Bebouwde omgeving en agro Weg H2 aan dragers Waterstof-windmolen of Export Import
Aan de productiekant van groene waterstof liggen er vooral kansen voor het bedrijfsleven op het gebied van elektrolyse en windturbines. De
techniek van windturbines ligt in handen van gevestigde (buitenlandse) partijen. Voor elektrolyse geldt dat de kennis hierover is geconcentreerd in Europa, onder andere bij Siemens, Nel Hydrogen, McPhy, ITM-power en ThyssenKrupp. In Japan houdt Asahi Kasei zich met elektrolyse bezig, maar daar moet de markt in feite nog op gang komen.
Nederland heeft geen original equipment manufacturer (OEM) binnen de grenzen. Toch liggen er kansen voor Nederlandse partijen op verschillende terreinen:
• Toeleverings- en procesindustrie: Nederland heeft een grote toeleve-rings- en procesindustrie die in de waterstofeconomie verdiencapaciteit voor Nederland zou kunnen genereren. Kansrijke sectoren en markten zijn onder meer de chemische sector (indien deze de overstap maakt naar groene chemie), de componentenmarkt (compressie en regelkleppen, computerchipindustrie, waterbehandeling) en de markt voor produc-tietechnieken van materialen en componenten gericht op waterstof. Daarnaast beschikt Nederland over een sector die is gespecialiseerd in dienstverlening op het gebied van procesoptimalisatie, over een ontwerp- en engineeringsector gespecialiseerd in waterstofleidingen en opslag en over een sterke positie in de test- en keuringsmarkt.
• Maakindustrie: Nederland heeft een MKB-sector waarin expertise bestaat met de toepassing van waterstof in brandstofcellen en branders. Een aantal partijen in het Arnhemse waterstofcluster produceert brandstof-celtechniek voor bedrijfsmatige toepassingen en is vooral business to business actief. Dit geldt in potentie ook voor de automotive sector (door in te zetten op bussen en trucks). Kansrijk is verder met name de cv-ketelsector, die op dit moment al inspeelt op de projecten in binnen en buitenland met bijmengen van waterstof in het gasnet.
• Innovatie en technologische ontwikkeling: innovatieopgaven voor waterstof zijn er over de gehele keten van productie, opslag, transport en distributie tot en met eindgebruik. Voor Nederland liggen er vooral kansen als het gaat om innovatie en technologische ontwikkeling bij de opslag, het transport en de distributie van waterstof. Op een aantal onderdelen zijn Nederlandse bedrijven goed gepositioneerd. Denk aan technologieën voor eindgebruikstoepassingen zoals brandstofcellen
en branders en aan het implementeren en testen van systemen, met name brandstofcelsystemen voor bussen, trucks, mobiele werktuigen en schepen. Technologische ontwikkeling op het gebied van waterstofpro-ductie, brandstofcellen en transportmogelijkheden is mondiaal in een versnelling aan het raken – iets wat eveneens geldt voor alternatieven zoals accu’s. Er zijn zodoende ook overkoepelende innovatieopgaven die betrekking hebben op het ontwikkelen van passende normeringen en standaarden, bijvoorbeeld voor veilig gebruik en het standaardiseren van de kwaliteit van waterstof (dat in verschillende puurheidsgraden kan worden aangeboden) (Gigler & Weeda, 2018).95
95 Deze onderwerpen worden uitvoeriger besproken in hoofdstuk 5 over veiligheid.
3.6 Samenvattend beeld
Nederland heeft een goede uitgangspositie om een concurrerende
waterstofeconomie op te tuigen. Er is in de Nederlandse industrie ruime vraag naar (op termijn CO2-vrije) waterstof. Op termijn zal Nederland zelf kunnen voorzien in een deel van de vraag naar groene waterstof. Opslagmogelijkheden voor waterstof zijn in Nederland in relatief ruime mate aanwezig. Verder beschikt ons land over uitgebreid aardgasnetwerk dat tegen relatief geringe kosten kan worden ingezet voor transport, distri-butie en import van waterstof. En ten slotte is het Nederlandse bedrijfs-leven kansrijk als het gaat om het ontwikkelen van een industrie, handel en productieketens rond waterstof.
98 PRINT
WATERSTOF | DEEL 2: ANALYSE | HOOFDSTUK 3
Binnen Europa zijn er weinig landen die beschikken over een soortgelijke set aan gunstige condities. Nederland heeft daarmee een relatief voordeel. Het kan een voorsprong nemen binnen Europa en een voortrekkersrol vervullen.