Kantoren

Voor heel veel kantoren geldt dat zij ook goed energieneutraal gemaakt kunnen worden. De overheid zou dat eigenlijk moeten gaan verplichten voor 2030, om te zorgen dat er wat meer vaart komt.

De verhouding tussen elektriciteit en warmte is bij kantoren precies andersom dan bij woningen.

Het omlaag brengen van de elektriciteitsvraag (verlichting, ICT, ventilatie, koeling) in combinatie met het opwekken van eigen duurzame energie zet dus de meeste zoden aan de dijk. Bij de renovatie van kantoren zullen ‘energy service company’s’ (ESCo’s) een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Die nemen de investeringen (en vaak ook het onderhoud) voor bijvoorbeeld de energie-installaties voor hun rekening en krijgen een bedrag per maand van de gebruiker van het kantoor. De gebruiker heeft als het goed is geen of heel lage energiekosten na de

aanpassingen, zonder dat die zelf het geld voor de investeringen hoeft op te hoesten. Het energieneutraal maken van fabriekspanden en de industriële processen daarbinnen komt aan bod in het hoofdstuk over industrie.

Een van de meest opvallende en gelauwerde kantoorrenovaties van de afgelopen jaren is die van netwerkbeheerder Alliander in Duiven, Gelderland. Het gebouw heeft een zeer laag energieverbruik en een hoog comfort voor de gebruikers. Door de inzet van zonnepanelen en het gebruik van grondwater voor warmte-koudeopslag is het complex na renovatie CO₂-positief en kan het in de eigen energiebehoefte voorzien. Er is zelfs overcapaciteit, die wordt geleverd aan de omliggende bedrijven die onderdeel zijn van het samenwerkingsverband Stichting Groene Allianties.¹⁸

18Meer informatie op https://www.lente-akkoord.nl/gebouwen-alliander-duiven-gegarandeerd-15-jaar-energieneutraal/. Urgenda hielp mee bij het starten van de Groene Allianties en faciliteerde de eerste gezamenlijke projecten. Zie ook https://www.groeneallianties.nl/stichting-groene-allianties/

Figuur 11 Gebouw Alliander in Duiven van architect Rau

24 Nu heeft niet ieder bedrijf zo’n groot pand of zoveel energiebehoefte, dus elk kantoor heeft andere oplossingen nodig. Maar minder elektriciteitsvraag door energiebesparing op verlichting, ICT, ventilatie en koeling, is bijna overal een goed idee.

1.3.2.1 95 % Ledverlichting in gebouwen

Het is aan te bevelen dat in 2030 bijna alle conventionele Tl-buizen zijn vervangen door een LED-variant, daar dit een maatregel is die in 5 jaar terugverdiend is en dus door veel bedrijven al uitgevoerd moet worden volgens de wet. Ook als je weinig verbruikt en niet onder die wet valt, is overgaan naar LED-verlichting een rendabele investering. Dit zou ondersteund kunnen worden door de LED-app te promoten voor klein MKB. Deze app kun je gebruiken om de lampen in je kantoor te scannen. De app herkent of het een Ledlamp is en zo niet, dan kun je meteen een voor die lamp geschikte vervangende lamp vinden. Er zijn voor bedrijven ook ESCO’s helemaal gespecialiseerd in verlichting, die voor bedrijven bereid zijn de investering over te nemen, in ruil voor een maandelijkse bijdrage. Men beloofd dat vanaf maand 1 de kosten al omlaag gaan. Na een paar jaar is de ESCO afgelost en zijn de kosten definitief nog veel lager geworden.

In het model staat onder het kopje verlichting het schuifje van LED op 95%. We gaan ervanuit dat de 5% onbewust niet vervangen zal zijn.

1.3.2.2 Isolatie

Alle nieuwe gebouwen moeten sowieso energielabel A krijgen. De uitdaging zit dus ook hier in het verbeteren van de bestaande kantoren. In het EnergieTransitieModel gaan we uit van een extra besparing door isolatie van 15 à 20 procentpunt ten opzichte van 2016. Heel veel

isolatiemaatregelen verdienen zich goed terug ruim voor 2030. Als je het binnen 5 jaar terugverdient, moet het wettelijk al.

Een dak met zonnepanelen met een groen dak eronder, levert behalve stroom ook extra koeling en een dak dat langer mee gaat. Dat is dus drie vliegen in 1 klap, besparing, opwekken en een beter dak.

1.3.2.3 WKO

Grotere kantoren kunnen met warmtekoude opslag (WKO) op een duurzamere manier verwarmen en koelen. Kleinere kantoren kunnen ook met een luchtwater-warmtepomp hetzelfde doen. Dat levert energiebesparing op en het aardgas wordt dan vervangen.

1.3.2.4 Actieplan energiebesparing kantoren

In maatregel 8 en 13 van het 40puntenplan (inmiddels 50puntenplan) staat beschreven dat veel bedrijven op grond van de Wet Milieubeheer (en achterliggende Europese regelgeving) een energiebesparingsplicht hebben. Ze moeten alle besparingsmaatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen wettelijk gezien ook nemen. Dat gebeurt helaas vaak niet, omdat er ook nauwelijks op gehandhaafd wordt.

Omgevingsdiensten kunnen deze handhavende taak uitvoeren. Als de provincie de komende twee jaar energiebesparing tot prioriteit maakt, dan kan hier heel veel bespaard worden, zowel in de industrie, als in utiliteitsbouw (zorghuizen, grote kantoren, etc). Vooral op verlichting, koeling, het upgraden van alle soorten elektromotoren en beter afstellen van apparaten kan veel

bespaard worden. Voor 2030 moet 1,5 Mton zeker te halen zijn in de overige gebouwde

omgeving (dus exclusief de woningen), als 2/3 van alle gebouwen zich aan de wet gaat houden (blijkt ook uit het ETM en uit het 50puntenplan).

25 1.3.2.5 Innovaties

Het kantoor van Alliander in Duiven en nog vele andere nieuwe en verbouwde kantoren laten zien dat er nog veel meer kan, ook in kantoren, om energie te besparen en te stoppen met het gebruik van aardgas en zo veel mogelijk duurzame energie zelf op te wekken.

Wellsun

Zo laat Wellsun zien dat je met een speciale zonwering 40% kosten kunt besparen op koeling en tot 30% op kunstlicht (zie Wellsun.nl), door zon buiten te houden en elektriciteit op te wekken in 1. Dat betekent natuurlijk ook meteen besparing op CO₂.

Daarnaast kun je met de ingebouwde ledlampjes ook communiceren.

PowerNest

De PowerNest van IBIS Power is een constructie voor bovenop hoogbouw (flat of kantoor), die duurzame energie maakt uit zowel wind als zon. De turbine draait al vanaf een windsnelheid van 2 meter per seconde. Technisch zou dat pas bij 3 meter per seconde zijn, maar de constructie van de lamellen en de plaatsing over de dakrand laten hier hun gunstige effect zien. De beveiliging schakelt de turbine uit bij meer dan windkracht 6.

De opbrengst is wel afhankelijk van de locatie, met name het betreffende windgebied. In totaal levert een PowerNest pal aan de kust ongeveer 30 megawattuur per jaar en in bijvoorbeeld Breda 20 MWh op. De opbrengst van zonnepanelen is daarbij min of meer gelijk; de opbrengst uit windenergie verschilt. Een PowerNest van 7,2 x 10,8 meter met 40 zonnepanelen van 295 Wp kost circa 55.000 euro en zou in Scheveningen in circa acht jaar terug te verdienen zijn. In Gelderland duurt dat langer, maar

zelfs als het 15 jaar is, dan is het nog zeer de moeite waard.

Figuur 12 Panelen van Wellsun die opwekken, koelen en communiceren

Figuur 13 De PowerNest op verschillende locaties

26