Taxatiewaarde Planken Wambuis (ƒ)
Pagina 98 van 149 (Kaart 4.6).313 In 1936 werd het terrein ‘Dansallée’ te Rozendaal (13,61 ha) publiekelijk geveild
en verkocht door de Van Pallandts.314
313
Website Kadaster, Leggerartikel Randwijk (RWK03), leggerartikelen 693, 833, 894-896 & 993.
www.kadaster.nl/kadasterviewer Geraadpleegd op 16 december 2016
314
Arnhemse Courant, (1936), ‘Verkoop van grond te Rozendaal’, in: Arnhemse Courant, 20 mei 1936. Beschikbaar op: www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=pallandt+danssallee Geraadpleegd op 23 november 2016.
Kaart 4.5: Onroerend goed bezit de ‘Kranenveldsche Waard’ te gemeente Rheden, GIS online, algemene kaart Nederland Bonnebladen 1940, bron: Esri_NL_Content. Geraadpleegd op 20 november 2016.
Kaart 4.6: Onroerend goed bezit 'Schoutenwaard' te gemeente Randwijk, GIS online,
algemene kaart Nederland Bonnebladen 1940, bron: Esri_NL_Content. Geraadpleegd op 20
Pagina 99 van 149
Kaart 4.7: Grondverkopen het Planken Wambuis (1934) en de Imbosch (1938). GIS online, algemene kaart Nederland Bonnebladen 1940, bron: Esri_NL_Content. Geraadpleegd op 20 november 2016.
Pagina 100 van 149 4.4 Willy van Pallandt: nieuwe Heer van Rosendael
In 1938 verhuisde Willy met zijn gezin vanuit zijn particuliere woning ‘de Hut’ te Rozendaal naar het kasteel en werd verantwoordelijk voor het beheer van het kasteel, en park van Rosendael. Hij vertelt in een interview met De Telegraaf (1976), dat hij ‘het kasteel bewonen’ als een mooie droom ervoer en zichzelf soms ‘in de arm kneep of het wel werkelijkheid was’.315 Tussen 1900 en 1938 was het kasteelleven echter ingrijpend veranderd. Wegens de erfsplitsing tussen landgoed Rosendael en Keppel, de verkoop van het Planken Wambuis, de Imbosch en overig grondbezit waren de exploitatiemogelijkheden aanzienlijk verkleind en minder inkomsten betekenden een aanpassing in levensstijl.
Willy vertelde in 1976 dat begin twintigste eeuw nog 22 bedienden in het kasteel werkzaam waren. In 1940 was dit aantal gereduceerd tot tien. Tot de Tweede Wereldoorlog waren ze maar liefst zeven dagen per week in dienst en de werkzaamheden bestonden uit o.a.: het verzorgen van het ontbijt, het diner, het poetsen van het zilverbestek, het opmaken van de bedden, het stoken van hout en turf, het onderhouden van de kachels en het poetsen van het keukenfornuis.316 In 1944 kwamen maar liefst vijf bedienden te overlijden. Een lijst met personeelsleden uit 1940 laat dit zien (Figuur 4.5).317 Aan de linkerzijde van de lijst is met potlood zichtbaar ‘1944’ toegevoegd en met hetzelfde potlood zijn kruisjes ingetekend aan de linkerzijde van enkele namen. Slechts een keukenmeid, een linnenmeid, een werkmeid, een ovenmeid en een huisknecht bleven dus over. Vijf bedienden was heel weinig voor een kasteel zonder centrale verwarming, elektriciteit en waterleiding. De bewoonbaarheid van het kasteel ging langzaam achteruit. Na de Tweede Wereldoorlog was er nog slechts geld om bedienden voor enkele ochtenden in de week te laten komen voor het schoonhouden van de kamers en zalen van het kasteel. De barones Constantia Alexine raakte door de toenemende
onbewoonbaarheid van het kasteel zelfs overspannen en leefde in haar laatste jaren (tot 1948) een sober bestaan.318
De Tweede Wereldoorlog
Willy woonde slechts anderhalf jaar op het kasteel toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Het kasteel werd ingekwartierd (de Duitsers stationeerde een artillerie-eenheid), terwijl in het hotel en een aantal huizen van het dorp Duitse militairen werden gestald.319
De oorlogshandelingen hadden desastreuze gevolgen voor het al noodlijdende Rosendael. Zowel het kasteel en park van Rosendael werden fysiek zwaar getroffen tijdens de oorlog. In 1943 raakte een bommenwerper de woonvertrekken tussen het hoofdgebouw en het koetshuis waardoor brand uitbrak. De schelpengalerij werd in 1945 ernstig beschadigd door een
verdwaalde V2. De oranjerie werd volledig vernield en moest worden afgebroken. De zuidzijde van het kasteel werd doorzeefd met geallieerde beschietingen.320 Om de gebouwen met
315
Huygens, S., (1976), ‘Noem mij maar ‘mijnheer’ zei de baron’, in: De Telegraaf, 11 september 1976. Beschikbaar op:
www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=willem+frederik+torck+van+pallandt Geraadpleegd op 14 september 2016.
316
Den Tex, Het wilde in het bloed van de Van Pallandts (1990), 69-70.
317
De overige werknemers op het landgoed waren een koetsier, een jager, een boer, een tuinbaas en een timmerman. GA, 0525, Huis Rosendael inv. nr. 1662, lijst van personeelsleden, ca 1940.
318
Huygens, S., (1976), ‘Noem mij maar ‘mijnheer’ zei de baron’, in: De Telegraaf, 11 september 1976. Beschikbaar op:
www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=willem+frederik+torck+van+pallandt Geraadpleegd op 14 september 2016.
319
Den Tex, Het wilde in het bloed van de Van Pallandts (1990), 69.
320
Pagina 101 van 149 oorlogsschade te kunnen restaureren werd op 14 en 15 juni 1949 de bibliotheek van Rosendael geveild in A.J. van Huffels’ Antiquariaat in Utrecht. Een bijzondere verzameling literatuur, die tussen circa 1650-circa 1840-1850 werd verzameld, ging onder de hamer.De bibliotheek was in één van de torenkamers ondergebracht waardoor de collectie ondanks kasteelbranden door de eeuwen heen en de Tweede Wereldoorlog intact is gebleven.In totaal werd er ruim ƒ 90.000,- opgehaald tijdens de veilingen.321 Het kasteel werd een beetje hersteld en werd vervolgens verhuurd aan een verpleeghuis. Echter, het kasteel bleef decennialang in verslechterde
toestand.322 Tot de start van de kasteel- en parkrestauratie in 1986 zorgde de opgelopen schade in de oorlog voor permanente waterschade in het kasteel en waren de gevolgen bijna niet te overzien.323
Na de oorlog was Willy met zijn vrouw genoodzaakt een kleine portierswoning te betrekken. Zij wilden geen verbeterde woning binnen Rozendaal vanwege de mogelijkheid dat bewoners daarvoor uit huis moesten. Het tekende hun zorgzaamheid richting de burgers. In genoemd interview met De Telegraaf zei Willy: ‘zolang ik leef zal hier geen armoede over de vloer komen’.324 Na de oorlog begon Willy zelfs voor bijna niets land weg te geven om de eigen woningbouw en de werkgelegenheid voor de Rozendalers te bevorderen.325
321
Hetgeen overeenkomt met zo´n € 390.000,-.Website Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.
www.iisg.nl/hpw/calculate-nl.php Geraadpleegd op 12 januari 2017. Bierens de Haan, Groen hemeltjen op aerd (1994), 281.
322
Huygens, S., (1976), ‘Noem mij maar ‘mijnheer’ zei de baron’, in: De Telegraaf, 11 september 1976. Beschikbaar op:
www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=willem+frederik+torck+van+pallandt Geraadpleegd op 14 september 2016.
323
De Telegraaf, (1990), ‘Kasteel Rosendael straalt weer als vroeger’, in: De Telegraaf, 16 juni 1990. Beschikbaar op:
www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=willem+frederik+torck+van+pallandt Geraadpleegd op 14 september 2016.
324
Huygens, S., (1976), ‘Noem mij maar ‘mijnheer’ zei de baron’, in: De Telegraaf, 11 september 1976. Beschikbaar op:
www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=willem+frederik+torck+van+pallandt Geraadpleegd op 14 september 2016.
325
Ibidem.
Pagina 102 van 149
Kaart 4.8: Grondeigenaren landgoed Rosendael (1948), GIS online, algemene kaart Nederland Bonnebladen
Pagina 103 van 149 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 19 33 19 35 19 37 19 39 19 41 19 43 19 45 19 47 19 49 1951 19 53 19 55 19 57 19 59 19 61 19 63 19 65 19 70