Aggregatie voor weerbaarheid in andere landen
Als we kijken naar de internationale resilience literatuur dan worden de scores niet altijd geaggregeerd over de verschillende kapitalen tot een totaalscore voor weerbaarheid. De FAO bijvoorbeeld aggregeert niet verder dan de kapitalen zelf (FAO 2010). De meeste methoden laten de scores van de verschillende kapitalen en soms ook van de voorraden zien als een soort dashboard (scorecard) met verschillende meetwaarden. De methoden van Cutter (2009) en van het Torrens Resilience Institute (2012a; 2012b) aggregeren de uitkomsten wel tot één waarde voor de weerbaarheid van een gemeenschap of regio, maar niet tot een nationale waarde.
De vraag welke manieren er bestaan voor wegen en aggregeren hebben we beantwoord vanuit de context die door de benadering van de Multi-Criteria Analyse (MCA) als modelleringsmethode wordt geboden (zie Bijlage 8). Wegen is immers één van de essentiële kenmerken van het MCA proces en niet van de andere genoemde modelleringsmethoden. Een volledige analyse van weeg- en aggregatiemethoden voor alle modelleringsmethoden is niet zinvol, voordat de definitieve keuze voor een modelleringsmethode is gemaakt. In Bijlage 7 zijn de verschillende methoden geschetst en zijn aanbevelingen gedaan.
5.4 Inventarisatie en evaluatie van methoden voor visualisatie
Er zijn vele methoden voor visualisatie, die variëren van staafdiagrammen en scorekaarten tot diagrammen waarin verandering of samenhang wordt getoond. Belangrijkste criteria voor de visualisatie zijn dat het begrijpelijk is en dat het inzicht biedt in de meetwaarden en hoe deze tot stand zijn gekomen. Bovendien dient het aan te sluiten bij het gekozen denkraam en de model structuur. De keuze voor een visualisatie hangt dan ook samen met de modelkeuze. Ter inspiratie tonen we hieronder en in de bijlage enkele methoden.
5.4.1 Visualisatie van de waarden van kapitalen en voorraden
De hoofdcomponenten van weerbaarheid - in ons geval zijn dit de kapitalen – kunnen worden weergegeven met behulp van een scorekaart (Torrens Resilience Institute 2012a, Cutter 2009), een spiderdiagram (FAO 2010) of een kleurencirkel (COS 2012). Hieronder noemen we de hoofdcomponenten telkens kapitalen, de naamgeving varieert uiteraard per methode, maar we onderzoeken de
bruikbaarheid van de verschillende visualisaties voor de kapitalen en de onderliggende voorraden. Om de opsomming van visualisatiemethoden
overzichtelijk te houden wordt hieronder alleen de scorekaart verder toegelicht, een voorbeeld van een spiderdiagram en een kleurencirkel zijn gegeven in bijlage 7. Scorekaart (effectenoverzicht), is een methode waarbij een overzicht wordt gegeven van de gemeten waarden - en de eventuele waardering ervan op een waarderingsschaal - van alle beschouwde alternatieven op alle criteria. Door middel van kleuring kunnen patronen en goede of slechte eigenschappen of al dan niet overschrijding van grenswaarden zichtbaar worden gemaakt. Naast het
kleuringsbeeld dient ook de geaggregeerde eindwaarde te worden getoond om een oordeel te kunnen geven van de weerbaarheid (t.o.v. andere jaren).
Het Torrens Resilience Institute werkt met een scorekaart, waarin zowel de scores van de kapitalen als de totaal score wordt getoond. Figuur 5-2 toont de legenda van de gebruikte scores en kleuren. Ook Cutter (2009) hanteert een scoretabel met daarin de scores van de kapitalen en totaalscore per regio.
Figuur 5-2:scorekaart, legenda van de Community Resilience Scorecard (Torrens Resilience Institute 2012a)
5.4.2 Visualisatie van de verandering van de weerbaarheid van de samenleving in de tijd Het World Economic Forum (2013) gebruikt een risicodiagram, vergelijkbaar met het risicodiagram van de Nationale Risico Beoordeling (Ministerie van Veiligheid en Justitie 2013), waarin ze de veranderingen weergeven ten opzichte van het vorige meetmoment. Voor de Nationale Weerbaarheidsmonitor kan op de assen de robuustheid en het aanpassingsvermogen worden uitgezet en kunnen de waarden en veranderingen voor de (kern)voorraden worden getoond in het diagram.
Na een aantal jaren kunnen de waarden ook op een tijdslijn worden geplaatst, zoals in (SCP 2013), zie bijlage 7.
5.4.3 Visualisatie van weerbaarheid op kaart
In de literatuur (Cutter 2009, Lam 2013, Renschler 2010, PBL 2010, PBL 2012) wordt de waarde van de weerbaarheid en de onderliggende kapitalen vaak op kaart getoond om de verschillen tussen verschillende geografische regio’s of gemeentes te kunnen visualiseren. Voor een weerbaarheidsmonitor, die zich richt op nationale voorraden, is een dergelijke visualisatie minder relevant, tenzij men inzicht wenst in de opbouw van de nationale weerbaarheid uit de onderliggende regionale
weerbaarheid (dit is de 'specifieke' aanpak).
5.4.4 Visualisatie van het systeem
Het World Economic Forum (2013) laat ook zien hoe verschillende indicatoren in het Economische Systeem met elkaar verbonden zijn. M.b.v. MARVEL kan eveneens de samenhang van kapitalen, voorraden en eventueel indicatoren worden getoond.
Figuur 5-4: visualisatie samenhang van voorraden in het Economisch systeem (World Economic Forum 2013)
5.4.5 Selectie van visualisatiemethode
Voor de visualisatie kan nog geen definitieve of complete keuze worden gemaakt. Wel geven we hier enkele overwegingen die van invloed zijn op de keuzes. De visualisatiemethode hangt sterk samen met de verdere ontwikkeling van de Nationale Weerbaarheidsmonitor. Het aantal voorraden (al dan niet inclusief onderliggende indicatoren), dat men wenst te presenteren, kan bijvoorbeeld de keuze beperken. Bovendien kan voor de ontwikkeling van de monitor een softwarepakket worden gekozen met bijbehorende visualisatiemogelijkheden. Bij visualisatie is het van belang om het eenvoudig te houden en de functionaliteit af te stemmen op wat je wilt visualiseren. Tabellen stellen doorgaans hogere
cognitieve eisen aan de ‘lezer’ dan grafieken of kleuren op een kaart. Ook zijn afwijkingen eenvoudiger te constateren in een grafiek vergeleken met een tabel. Een belangrijke trade-off is de hoeveelheid detail die je wilt laten zien versus de mate van (in)compleetheid. Een oplossing voor deze trade-off is gelaagdheid van het tonen van informatie, waarbij per visualisatie niet teveel detail wordt getoond, maar de compleetheid wordt gecreëerd door een groter aantal illustraties van de onderliggende details/lagen. Het gebruik van kleuren is aan te raden, maar geen garantie voor een goed begrip.
Aanbeveling is om niet alleen de eindscore voor de weerbaarheid te tonen maar ook de waarden van onderliggende voorraden aan de hand van een scorekaart. Deze biedt immers een overzicht, al dan niet bewerkt met kleuring, van de gemeten en/of waarderingswaarden van de individuele voorraden.
Daarnaast dient de monitor de verschillende waarden -zowel de eindscore als de onderliggende scores per kapitaal- in het verloop van de tijd tonen.