8. Appendix 1 Kwalitatief onderzoek
8.1.2 Interview Respondent
Demografische gegevens
Leeftijd: 66 Geslacht: man
Opleiding: Universiteit biologie Werk: IT specialist
Hoe lang: 15:47
Online profilering
Wat verstaat u onder het begrip online profilering?
Online pro ilering? Dat sites gedrag, surfgedrag, van je vastleggen. En op basis daarvan weer informatie in de sites, of in de pagina’s die je opent toont.
Ja, en welke toepassingen van online profilering kent u?
Even denken. Reclame in appjes op je telefoon, reclame op sites die je bezoekt. Heel opvallend is bijvoorbeeld een site als Buienradar, die door heel veel mensen bezocht wordt, ook dagelijks. Daar zitten dan reclame appjes in. Dat is een vorm. En op de computer op internet eigenlijk redelijk vergelijkbaar. En in zoekmachines ook trouwens, wat Google onder andere doet. Dat je merkt dat er voorkeuren meer naar boven komen dan willekeurig. Dus ook in zoekopdrachten lijkt iets van sturing op te treden.
Ja inderdaad. Daarnaast heb je bijvoorbeeld ook aanbevelingssystemen, of nieuws dat op jou wordt afgestemd. Bijvoorbeeld op je mobiel, dat er persoonlijk nieuws te zien is.
Wat voor aanbevelingssystemen?
Bijvoorbeeld bij Netflix .
Ja tuurlijk. Dat vergeet ik helemaal. Net lix dat kijk ik dan zelf niet, of amper. Maar de
muziekdienst Spotify, die inderdaad op basis van muziek die ik zoek ook weer aanbevelingen geeft van iets wat in dezelfde stijl zit.
Voordelen
En wat vindt u dan voordelen of positieve kanten van online profilering?
Dat wisselt. Met reclame vind ik het soms vreselijk irritant. Iets opgezocht hebben en dan voortdurend in diezelfde trant reclame krijgen, daar vraag ik niet altijd om. Deels omdat het iets opdringerig lijkt en deels dat ze ook niet in de gaten hebben of ik dat product al gekocht heb. Dat ik dan soms maandenlang lastig gevallen, of lastig gevallen? Ja lastig gevallen wordt met pop-ups van producten die niet meer interessant zijn, omdat ik die al gekocht heb. Aan de andere kant geloof ik ook niet dat ik perse zou willen dat ze weten wat ik gekocht heb, want dan gaat de pro ilering misschien wel een stap te ver. Dus op dat niveau vind ik het niet altijd
handig.
Met die reclames kan het ook zo zijn dat je dan kortingen langs ziet komen.
Ja op die manier.
Dus inderdaad niet alleen de producten maar ook de aanbiedingen die er zijn.Ja, kijk dat is natuurlijk wel weer de menselijkheid. De voordeeltjes wil je er wel graag uithalen. Dus ja daar zou ik wel gevoelig voor zijn, dat is duidelijk.
Behalve als het dan misschien te lang doorgaat?
Ja, waarschijnlijk is dat het dan. Maar dat is dan ook wel weer moeilijk aan te geven. Zoals ik net zei, te lang doorgaan als ik iets al gekocht heb. Maar iets wat je nog niet, of een idee dat nog een beetje op de achtergrond is blijven sudderen, dan is het misschien ook nog wel interessant om iets later er dan toch nog op geattendeerd te worden. Dus dat is één ding.
Dan die variant van zoekmachines. Aan de ene kant kan het praktisch zijn, maar als je een keer buiten je standaard zoekt dan zou ik ook niet willen dat daardoor, door de pro ilering, juist mijn zoek beperkt wordt.
Dus dat je misschien iets mist?
Ja. En verder met die voorkeuren van streamingdiensten, ook dat heeft twee kanten. Ik vind het op ideeën gebracht worden van dit is iets in de trant van wat je zocht. Je kan dan toch af en toe iets zien waarvan je geen idee had dat het bestond. Een nieuwe artiest in dezelfde stroming, heb ik wel een paar keer gehad. Dat ik dacht: oh dit is toch wel heel erg leuk. Iemand die ik niet kende, maar echt heel, of in vergelijkbare trant heel goede muziek had. Dus dat is wel leuk inderdaad.
Dus op ideeën gebracht worden, zo nieuwe dingen tegenkomen?
Ja, precies
Waardoor je een bredere…
Ja, een bredere context gegeven wordt aan je zoekopdrachten, en kennelijk je smaak.
Daar heb je dus ook ervaringen mee, met Spotify. Heb je nog andere ervaringen. Dat je dacht: dat is toch wel handig dat je een persoonlijke ervaring had?
Daar kan ik zo gauw niet opkomen, eerlijk gezegd.
Nadelen
De andere kant, zijn de nadelen van online profilering.
Het idee van je persoonlijke, je privacy. Theoretisch kan daar een onprettige kant aan zitten. Ik heb daar persoonlijk geen voorbeelden en last van. Maar als je erover na gaat denken, hoe dat werkt dat er bedrijven zijn die heel veel gegevens van je hebben kennelijk. En dat op allerlei manieren kunnen doorspitten. Dat geeft soms een beetje een ongemakkelijk gevoel. Maar wat ik zeg, ik heb er nog geen ervaringen mee. Nou ja, wel als je in kranten artikelen leest over beveiligingslekken en wat er dan allemaal ineens gezien wordt van mensen: Informatie, pasworden, rekeningen. Dat geeft toch wel een beetje het gevoel van, toch enigszins opletten met wat je doet. En ik maak dan ook af en toe wel bijvoorbeeld een zoekgeschiedenis even weer schoon in mijn browser, om van reclames die me niet bevallen af te zijn.
Ja, en dan nog even één ding over het online profilering. Je hebt persoonlijke profilering, dat dingen echt op jou worden afgestemd. En je hebt ook groepsprofilering, en dat is dat jouw gedrag
vergeleken wordt met anderen. Dat kan bijvoorbeeld zo zijn met Facebook, van vrienden van jou vinden dit leuk, misschien is het ook wat voor jou. Zit er voor jouw daar ook nog een verschil in?
Ja, dat geeft al iets meer een ongemakkelijk gevoel.
Groeps of individuele profilering?
Ja, groeps. Persoonlijke, ja die voor- en nadelen die ik net noemde. Die speelden dan vooral op de persoonlijke pro ilering. Groeps, ja ik weet niet of ik zo wel heel erg bij een groep ingedeeld wil worden door zoekmachines of algoritmes.
Dus dat je in een groepje wordt gestopt?
Ja, in een groep geduwd. Daar heb ik altijd al, ook voor het computertijdperk, moeite mee gehad. Dus ja dat vind ik wat onaantrekkelijker, dat dat gebeurd.
Data
En dan, welke data van jouw internetgebruik mag volgens jou gebruikt worden voor online profilering? Is er een grens voor jou?
Heel duidelijk wat niet mag: betaalgegevens, rekeningen, BSN nummer, dat soort gegevens verzamelen. Dus wat je normaal gesproken via een https verbinding uitwisseld, via een beveiligde verbinding, ik vind dat dat ook beveiligd hoort te zijn en ook niet gekraakt zou mogen worden op de achtergrond om daarop te pro ileren. Maar ja verder. Ja, je bent er eigenlijk al zo aan gewend dat alles wat je gewoon op internet doet dat dat op één of andere manier weer gebruikt kan worden. Of door de site zelf waar je bent, of het bedrijf waar je naartoe gaat, of door derden. Even kijken, wat mag dan wel? Toch een beetje de standaard zoekgegevens. En dan het liefste ook niet te erg uitgewisseld tussen heel veel verschillende partijen. Als het bedrijf waarvan je de website bezoekt, daar iets met die zoekgeschiedenis gedaan wordt. Ja lastig.
Voorbeelden van data zijn bijvoorbeeld: waar je iets besteld, wat je besteld, als je op social media iets plaatst, klikgedrag, zoekopdrachten, vrienden, GPS/ locatie, maar ook je opleiding, waar je werkt, lidmaatschappen, interesses en voorkeuren.
Ja, jeetje.
Maar er kunnen ook voorspellingen gemaakt worden. Wat is daar je idee van?
Ja, dat vind ik niet ijn inderdaad. Maar wat ik net al zei met die muziekdienst, dat het binnen bepaalde grenzen gedaan wordt. Dat ik dat toch ook wel weer heb kunnen waarderen. Dus dat is dan wel weer tegenstrijdig.
De grens is dan misschien meer de minder persoonlijke dingen?
Ja, klopt. Omdat dat dan in principe, althans voor mijn gevoel, niet gerelateerd is aan wie ik verder ben. En wat ik verder allemaal doe, mijn persoonsgegevens. Dus als mijn locatie, er zijn ook appjes dat als je ergens bent, ja je locatiegegevens, dat je dan langs de winkels waar je loopt signalen komen. Dat vind ik niet prettig. Dat zet ik dan ook zo veel mogelijk op de telefoon, zo veel mogelijk apps, zet ik de locatievoorzieningen uit. Omdat ik dat niet wil. En ja waarom dan precies niet? Dat is dan ook meer een gevoel, dan dat heel erg geredeneerd is.
En wat is jouw gevoel dan dat het vooral algoritmes zijn, in plaats van dat iemand naar jouw gegevens kijkt.
Iemand heeft die algoritmes bedacht natuurlijk, dus in die zin zit er wel menselijke drive en intelligentie achter. Maar het feit dat een algoritme dat doet, zonder dat er een persoon die
gegevens op dat moment aan het beoordelen is vind ik dan wel weer iets prettiger. Inderdaad een algoritme, is een formule, als mensen zo gaan zitten kijken van wie is dat en wat zit die allemaal te doen, dan is het alweer minder aangenaam.
En als de algoritme zelflerend is? Dus dat hij zelf na een tijdje kan veranderen hoe die profileert?
Ja.
Er is een voorbeeld van een algoritme die uit zichzelf begon met discrimineren.
Ja, dat kan misschien heel vreemde effecten hebben. Ook weer a hankelijk van wie zo een algoritme programmeert, wat de grenzen zijn van die zel lerendheid. Maar dan wil je eigenlijk wel dat wat er ontstaat uit die zel lerendheid, dat dat heel erg bewaakt wordt. Maar ja, wie dan en hoe dan? Dan kan een heel erg gevaarlijk effect hebben inderdaad. Want welke kant gaat dat zel lerende op. Krijgt je dan op een gegeven moment echt alleen nog een trechter visie, van informatie en pro iling.Dat zou heel onprettig zijn. Aan de andere kant kan ik me heel goed voorstellen dat ze, dat mensen die de algoritmes maken, een zel lerendheid in willen bouwen. Om ze zo effectief mogelijk te maken. Dat is een interessant gegeven.
Conclusie
Dan heb ik nog één laatste vraag: Ben je voor of tegen het gebruik van online profilering?
Tja, over het algemeen moet ik dan zeggen dat ik voor ben. Er zitten een aantal handigheden aan waarvan ik heb gemerkt dat ik het toch wel ijn vindt. Maar als ik beter ga nadenken zijn er toch een aantal zaken die ik minder aangenaam vindt. Er zitten voor mij wel grenzen aan de inzet.
Ik heb mijn onderwerpen nu besproken. Is er nog iets wat je zelf toe zou willen voegen?
8.1.3 Interview Respondent 2
Demografische gegevens
Leeftijd: 24 Geslacht: man Opleiding: hbo ICT
Werk: Back-end Developer
Hoe lang: 7:48
Online Profilering
Wat verstaat u onder het begrip online profilering?
Volgens mij is het dat er van jou online een pro iel wordt bijgehouden. Een pro iel met je gedrag erin, dus wat je zoekt, waar je op klik. Dat ze een soort inschatting maken van wie je bent.
Ken je ook toepassingen van online profilering?
Ja, eigenlijk geld verdienen met gerichte advertenties.
Voordelen
Wat vind je daar dan voordelen aan?
De dingen die je ziet zijn veel meer gericht op jou. Dus je zal er veel meer aan hebben dan als er gewoon iets randoms wordt weergegeven.
Heb je daar ook nog ervaringen mee?
Nee, dat kan ik me dan zo snel niet herinneren. Ik heb ook wel adblocker aan staan, dus ik zie er sowieso niet heel veel van. Maar ik heb bijvoorbeeld wel dat als ik een vakantie heb geboekt, dat ik er dan toch soms nog advertenties over zie. Maar dan heeft het niet zo veel zin meer.
Een andere toepassing is bijvoorbeeld bij zoekmachines, als je vaak naar technische of
wetenschappelijk artikelen zoekt, dat de resultaten daarop worden afgestemd. Heb je daar wel eens iets van gemerkt?
Dat valt me niet zo op, want ik ben natuurlijk één persoon. Dus ik zie alleen mijn eigen Google resultaten. Maar ja, ik heb er geen last van in ieder geval.
Dus geen gevoel dat je bijvoorbeeld iets zou missen?
Nee, dat niet.
Heb je misschien ervaringen met aanbevelingssystemen die gebruik maken van online profilering?
Oh ja, daar had ik nog niet eens aan gedacht. Dan heb je bijvoorbeeld Spotify, die playlists voor je klaar heeft staan. Daar zit altijd best wel wat leuks tussen.
Nadelen
Dan nu de andere kant, wat zijn volgens jou nadelen van online pro ilering?
Ik heb er zelf op zich nog niet iets van ervaren, maar het kan best wel vervelend worden. Bijvoorbeeld nu met die Google watches die ook je hartslag en alles bijhouden. In theorie zou je daardoor ook weer een duurdere zorgverzekering door kunnen verwachten. Als je bijvoorbeeld
wordt geregistreerd dat je nooit echt beweegt. Dat de daardoor meer moet gaan betalen voor je zorgverzekering.
Ja, inderdaad. Een voorbeeld is ook dat die gegevens meegenomen kunnen worden in combinatie met welke kledingmaat je besteld enzo, dat er advertenties komen over bijvoorbeeld een
afvalprogramma.
Dat is ook wel een beetje op het randje. Daarmee wordt je dan ook wel weer gestuurd.
Het sturen van gedrag vind je dus op het randje of te ver gaan?
Ja.
Nog even terug op de Google watch. Die gegevens zouden bijvoorbeeld ook weer gebruikt kunnen worden om vroegtijdig ziektes vast te stellen.
Ja, het heeft ook wel weer positieve kanten natuurlijk.
Wat zou dan zwaarder wegen voor jou?
Ja, tot nu toe wat ik ervan merk is het positiever.
Maar ja in China bijvoorbeeld, ik weet niet of ze het daar zelf ook zo ervaren maar daar gaat het echt hardcore. Als je zelf iets verkeerd doet dat je kinderen bijvoorbeeld niet naar een bepaalde school mogen.
Dat neigt meer naar uitsluiting van dingen en discriminatie op basis van jouw profiel?
Ja, ik weet niet helemaal of het echte discriminatie is want het is gebaseerd op je eigen gedrag. Het is gewoon lullig dat als je twee keer door een rood stoplicht loopt, dat je kinderen dan niet naar de basisschool kunnen die ze willen. Dat vind ik wel te ver gaan.
Data
Ja, inderdaad. Een ander onderwerp dat ik wil bespreken is de data die ze van jou zouden mogen gebruiken voor de online profilering.
Ik vind het dingen opslaan die relevant zijn voor de business die ze doen, bijvoorbeeld hoe Net lix probeert ilms te pushen die jij misschien leuk vindt, dat vind ik prima. Want ze gaan over ilms. Maar op het moment dat ze helemaal buiten hun zaken om gaan zeg maar, buiten hun core business, en daar dan data van gaan verzamelen dan vind ik het wel een beetje shady worden.
Dus de grens voor jou ligt bij wat de core business is van een bedrijf en dat ze de data die ze verzamelen daarop aanpassen?
Ja, precies. En daarnaast natuurlijk ook wel de te persoonlijke data. Zoals ik net zei over de zorgverzekering, als ze daarvoor te ver gaan met pro iling.
Dus het ligt er ook een beetje aan waarvoor ze online profiling gebruiken?
Ja.
Conclusie
Dan de laatste vraag: ben je voor of tegen online profilering?
8.1.4 Interview Respondent 3
Demografische gegevens
Leeftijd: 52 Geslacht: vrouw
Opleiding: hbo management Werk: hr medewerker
Hoe lang: 14:25
Online profilering
Wat verstaat u onder het begrip online profilering?
Ik heb geen idee. Kan je het uitleggen?
Het heeft te maken met digitale sporen die voortkomen uit internetgebruik, en daar worden profielen van opgesteld. Zou je daar wat meer over kunnen vertellen? Wat u daar van vindt?
Dat vind ik erg irritant.
Waarom vindt u het dan precies irritant?
Omdat ik er wel door afgeleid wordt. Ik wil het altijd weg klikken, maar dat lukt niet altijd.
Wat wilt u weg klikken?
De reclames.
Reclames? Maar vind je persoonlijke reclames dan niet bijvoorbeeld fijner dan alle onpersoonlijke reclames?
Nou het liefste heb ik het helemaal niet.
Naast reclames, kent u nog meer toepassingen van waar ze jouw gegevens gebruiken? Of waar dingen op jouw worden afgestemd?
Ja, ik zie bij Facebook: wellicht voor u interessant. Bijvoorbeeld evenementen, naar aanleiding van iets wat ik geliked heb.
Maar vindt u dat dan fijn?
Ja, soms is dat ook wel leuk. Maar soms heb ik ook wel van laat me dat zelf uitmaken.
Nog meer toepassingen die u kent? Naast Facebook of nog meer toepassingen op Facebook?
Nee, ik denk het niet. Misschien als jij het zegt, dat ik denk ohja.
Ik kan wel enkele voorbeelden geven. Bijvoorbeeld een aanbevelingssysteem. …
Zoals bij Netflix dat je ziet: dit zou je leuk kunnen vinden.
Ohja. Dat gebruik ik te weinig, dat weet ik niet.
Zoekmachines, bij Google bijvoorbeeld.
Ohja
Ja, dat vind ik ook niet nodig. Want als ik die zoekmachine gebruik, ga ik iets zoeken wat ik op dat moment nodig heb. En dan hoeft hij niet voor mij te gaan nadenken.
Ook niet als je dan sneller tot je resultaten komt?
Maar dat vraag ik me af of hij dat doet. Want ik ga gericht op zoek naar iets. En dan kan Google wel bedenken omdat ik vorige keer iets heb aangeklikt dat ik dat leuk vind.
Oke, en bijvoorbeeld persoonlijke kortingen? Dat levert dan natuurlijk iets op .
Zoals bijvoorbeeld ook de AH bonus kaart. Zij hebben ook een profiel van jou. Vind je dat dan fijn? Dan staat er nog iets tegenover.
Ja, maar ik merk dat ik dat ook heel vaak weg klik. Ik kijk eerder naar de gewone bonus kortingen, dan naar mijn persoonlijke in de mail.
Het zijn wel vaak dingen die op jou afgestemd zijn/ die je vaak koopt.
Ja.
Maar toch wil je daar geen gebruik van maken?
Jawel, maar dan denk ik als ik het afreken bij de kassa krijg ik de korting dan toch.
Maar wat vind je er dan van dat bedrijven klanten beter kunnen begrijpen?
Ja, maar ze verwachten ook dat als ik weet dat het in de bonus komt dat ik het misschien ga kopen. Terwijl ik het helemaal niet nodig heb.
Maar dat is met de gewone bonus natuurlijk ook .
Ja, lastig allemaal. Als je er over door gaat denken.
Een hele andere kant ervan, is bijvoorbeeld het opzoeken van criminelen. Ze kunnen op je