Daan Windhorst maakt satire voor De Correspondent.
Waarom maak je satire?
“Dat is een heftige vraag waar je mee begint. Ik denk omdat ik het leuk vind, omdat ze bij me past en misschien ook wel omdat ik, naast de andere dingen die ik doe, er goed in aan het worden ben. En
inhoudelijk heb ik misschien wel het valse idee dat ik de wereld scherp houd in een poging op hypocrisie te reageren, waarin ik vrij moralistisch ben. Dat is iets wat je wel tegen jezelf zegt, maar soms moet je dat ook gewoon laten. Soms moet je gewoon lekker iets liegen.”
Hoe belangrijk is het voor jou om mensen scherp te houden?
“Nou, ik heb niet de illusie dat ik in mijn eentje de wereld ga veranderen. Ik weet dat ik één van de zoveel stukjesschrijvers ben die ergens een mening over heeft, dus ik kan ook niet anders dan relativeren. Maar als ik kijk naar mijn eigen teksten en op basis van of ik wel of niet iets publiceer, en op basis van wat ik wel ga schrijven en wat ik niet ga schrijven, dan gaat het wel altijd over de wereld veranderen. Het is voor mij belangrijk dat een stuk ageert tegen de macht, of ageert tegen onrecht en hypocrisie die er is maar op dat moment nog onuitgesproken is.”
Hoe is De Correspondent bij jou terecht gekomen?
“Ik heb de redactie van De Correspondent in eerste instantie flink te pakken gekregen. Op 1 april 2013, toen het nog niet bestond maar wel bezig was met een grote crowdfundingactie. Een aantal redacteuren had net bij De Wereld Draait Door gezeten. Toen heb ik op 1 april de site van De Correspondent nagebouwd,
www.decorrespondent.org geregistreerd en een column geschreven, zogenaamd namens Rob Wijnberg (Hoofdredacteur en oprichter van De Correspondent, red.), dat de hele correspondent een 1-aprilgrap was. En hoe konden mensen daar nou intrappen, want hoe kon je nou een medicijn tegen de waan van de dag bij De Wereld Draait Door gaan promoten? Dat was een grapje van mij dat zo enorm werd opgepikt, dat de schrijvers van De Correspondent nog maanden moesten uitleggen dat het wel degelijk bestond. En Rob was zo sympathiek om tegen mij te zeggen: 'Als je dat over ons kan doen, kom het dan maar voor ons doen'.”
Ik begrijp dat je geen antwoord namens Rob Wijnberg kan geven, maar waarom is satire belangrijk voor De Correspondent?
“Ik kan inderdaad niet namens Rob spreken, maar ik weet dat Rob satire een belangrijke vorm van journalistiek vindt. Hij vindt het belangrijk dat een journalistiek medium satire maakt. Ik kan niet precies zeggen waarom, maar het heeft allicht ermee te maken dat satire een indirecte vorm, of misschien wel een spannendere vorm van maatschappijkritiek is dan een gewone column. Maar dat zou je eigenlijk aan Rob moeten vragen.”
Hoe zie jij de rol van satire in de journalistiek?
“Ik vraag me af of satire journalistiek is. Ik ben bij De Correspondent de enige die de vrijheid heeft om te liegen, en dat doe ik nogal eens, omdat ik fictie schrijf. Mijn werk heeft dus niet zoveel te maken met dat wat een journalist doet. Ik ga nergens naartoe, ik interview geen mensen. Ik bedenk zelf iets, op basis van wat ik lees, wat ik belangrijk vind en van wat er nog niet gezegd is. Dus ik zit meer in de hoek van de columnist, maar misschien zit ik nog wel meer in de hoek van mediakritiek. Dus dat ik bijna de volgende stap ben na journalistiek. Dus, er gebeurt iets, daar reageren alle journalisten op en vervolgens reageer je als satiricus deels op wat er gebeurt is, maar ook deels op hoe dat in de media aan bod is gekomen. Daarom is het ook wel interessant dat Rob tegen mij heeft gezegd dat als ik nog eens iets boos of satirisch over De Correspondent wil schrijven, dat ik dat ook vooral moet doen, omdat ik daarmee ook De
Satire hoeft ook geen journalistiek te zijn, het is inmiddels al een beetje geïntegreerd. Dus er is wel een rol voor satire in de journalistiek, zonder dat het journalistiek is.
“Dat is waar. Ik ben het daarom ook wel met Rob eens dat ieder goed journalistiek medium ook aandacht moet besteden aan satire, omdat goede satire je op een andere manier laat denken over de wereld dan hoe journalistiek dat doet. Het is een andere scriptuur of een ander paradigma waardoor je op een
fundamentele manier een nieuwssite kan benaderen. Dat is heel leuk, dat dat ook helpt.”
Zie jij satire daarom ook als een toevoeging op het journalistieke aanbod?
“Ja, het zou ook heel raar zijn als ik zou vinden dat satire niets toevoegt. Ik vind dat het iets heel belangrijks toevoegt. Je kan er ook een beetje mee spelen. Soms is satire een puzzeltje met de vraag: 'Wat vindt de schrijver nou precies?'. Sommige satire is heel boos en dat kan ook heel goed zijn, maar het kan ook heel spannend zijn dat er twee dingen belachelijk worden gemaakt, dat er geen partijdigheid in zit. Soms wordt er gewoon expres onhelder gecommuniceerd.”
Heb je wel eens gehoord van de satirische website De Speld?
“Jazeker. Het is de marktleider op het gebied van satire in Nederland. Dat is waar alles naast wordt gelegd. Als mensen niet tevreden zijn met mijn stukken, zeggen ze altijd: 'Nou, laat de satire maar aan De Speld'. Ik vind ook dat het dat heel erg goed doet en dat het een heel sterke vorm heeft. Het zit daarmee in de traditie van wat The Onion in Amerika doet. Ik denk dat het uiteindelijk meer op humor zit dan ik. Ik denk dat een goede grap hun belangrijkste criterium is en ik ben minder een komiek. Voor mij is het belangrijker dat satire een punt heeft dan dat ze grappig is. Ik denk dat we daarin verschillen en daardoor is De Speld waarschijnlijk ook veel populairder dan wat ik doe.”
Is dat ook de reden dat jij beter bij De Correspondent past dan De Speld?
“Dat weet ik niet. Ik denk niet dat Rob de neiging heeft om De Speld een platform te geven, omdat het zelf al een heel groot platform heeft. Volgens mij is het groter dan De Correspondent. Je zou misschien wel de vergelijking kunnen maken dat De Speld de 'waan-van-de-dagsatire' is en dat wij proberen om de satire weg van de waan van de dag te houden. Ik hoop dat die vergelijking opgaat, dat wat ik voor De Correspondent ben De Speld dat is voor De Volkskrant. Ik kan me wel voorstellen dat ik meer 'correspondenterig' ben dan De Speld. Maar dat wil niets zeggen over zijn kwaliteit.”