Veel studies wijzen op de groeiende verwevenheid tussen externe en interne veiligheid.
De verwachting is dat deze verwevenheid de komende jaren verder toeneemt. Nu de instabiliteit in landen en regio’s aan de randen van en rond Europa en de Caribische gebiedsdelen van het Koninkrijk toeneemt, brengt dit grote risico’s met zich mee. Voor zowel de duurzame ontwikkeling in die regio’s als de veiligheid in het Koninkrijk. Het risico bestaat dat omringende landen worden meegezogen in een neerwaartse spiraal van geweld en falend bestuur. Het Koninkrijk heeft belang bij stabiliteit in de regio’s.
Hoewel symptoombestrijding in sommige gevallen nodig is op de kortere termijn, kunnen preventieve maatregelen de veiligheidsrisico’s voor Nederland, Europa en het Koninkrijk op de lange termijn temperen.
3. Versnelling technologische ontwikkelingen en hybride conflictvoering Technologische en digitale ontwikkelingen zorgen voor snelle veranderingen op
veiligheidsgebied. Dit biedt kansen voor de Nederlandse welvaart en veiligheid.
Tegelijkertijd wordt hoogwaardige technologie geavanceerder, goedkoper en voor steeds meer actoren beschikbaar. In handen van de verkeerde actoren kunnen ze snel leiden tot een veiligheidsrisico. De mogelijkheden die staten hebben voor hybride conflictvoering nemen hierdoor toe. Dat geldt ook voor dreigingen en activiteiten die onder de openlijke geweldsdrempel blijven. Technologie wordt toegankelijker, de kosten lager en het wordt makkelijker om verschillende instrumenten gelijktijdig en in samenhang in te zetten.
4. Spanningen in Nederland en Europa
Naast deze trends, waaruit externe veiligheidsrisico’s voortvloeien, is sprake van een potentieel groeiende veiligheidsproblematiek in Nederland en Europa. Bepaalde ontwikkelingen kunnen een directe impact hebben op de kwetsbaarheid en weerbaar-heid van Nederland in Europees verband. Om deze reden is dit relevant voor het Nederlandse en Europese strategische denken over veiligheid.
40
2.3.2 Geïntegreerde Buitenland- en Veiligheidsstrategie
Omdat het buitenland steeds belangrijker is voor de nationale veiligheid, heeft de regering de GBVS (2018) opgesteld. De GBVS biedt de strategische kaders voor de wereldwijde inzet voor een veilig Nederland. De veiligheidsaanpak in de GBVS rust op drie pijlers (Voorkomen, Verdedigen en Versterken)13 waarbinnen de volgende specifieke ((politiek-) strategische) doelen zijn geformuleerd:
• Voorkomen (van onveiligheid waar mogelijk) 1. Conflictpreventie rond Europa en het Koninkrijk 2. Voedingsbodem voor terrorisme wegnemen 3. Ontwapening, wapenbeheersing en non-proliferatie 4. Normatief internationaal kader voor cyberactiviteiten
• Verdedigen (van Nederland met een effectieve en moderne aanpak) 5. Moderne verdediging en bewaking van het grondgebied 6. Cyberafschrikking met slagkracht
7. Terrorismebestrijding
8. Maatschappelijke weerbaarheid tegen inmenging 9. Borgen economische veiligheid
10. Aanpakken grensoverschrijdende criminaliteit
• Versterken (van het Nederlandse veiligheidsfundament) 11. Versterken internationale rechtsorde en duurzame vrede 12. Versterken internationale veiligheidssamenwerking 13. Robuust grensbeheer en -controle
13 Ministerie van Buitenlandse Zaken, ‘Wereldwijd voor een veilig Nederland’, pg 22-41; zie par. 2.3.2.
41
2.3.3 Defensienota
In de Defensienota (2018) wordt de binnenlandse- en buitenlandse rol van defensie belicht.
Daarbij worden drie opdrachten onderscheiden:
- Veilig blijven: in Nederland, het koninkrijk, de EU en het grondgebied van de NAVO;
- Veiligheid brengen: Rondom Europa (het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de delen van de sub-Sahara en West-Afrika);
- Veilig verbinden: van het knooppunt Nederland met zijn aan- en afvoerlijnen.
Daarbij is expliciet gesteld dat de kans is toegenomen dat tegelijk een beroep op de krijgsmacht wordt gedaan in binnen- en buitenland.
2.3.4 Strategie Nationale Veiligheid
De kern van de Strategie Nationale Veiligheid is dat integraal wordt bezien waar de nationale veiligheid wordt bedreigd. De strategie richt zich op de bescherming van de samenleving en bevolking op eigen grondgebied tegen interne en externe dreigingen. Onze nationale veiligheid kan niet los worden gezien van de veiligheid van andere landen, in het bijzonder van onze Europese partners en NAVO-bondgenoten. Mede daarom zijn het binnenlandse veiligheidsbeleid waarop deze strategie vooral betrekking heeft en het Nederlandse internationale veiligheidsbeleid nauw met elkaar verbonden.
De nationale veiligheid is in het geding als vitale belangen van de Nederlandse staat en/of samenleving zodanig bedreigd worden dat sprake is van potentiële maatschappelijke ontwrichting.
Als vitale belangen zijn gedefinieerd:
- territoriale veiligheid (in gevaar bij aantasting van ons grondgebied), - economische veiligheid (ongestoord handelsverkeer),
- ecologische veiligheid (leefomgeving), - fysieke veiligheid (volksgezondheid),
- sociale en politieke stabiliteit (bijvoorbeeld respect voor kernwaarden als vrijheid van meningsuiting)
- een goed functionerende internationale rechtsorde.
Met de werkwijze die in de strategie wordt beschreven, kan het kabinet bepalen welke dreigingen de nationale veiligheid in gevaar kunnen brengen en hoe te anticiperen op die dreigingen, ongeacht de herkomst en de aard ervan. Daarnaast kan het Kabinet goed onderbouwde keuzes maken waar de prioriteiten liggen en hoe die te effectueren, en die keuzes in onderlinge samenhang bezien.
42
2.4 Gevolgen van het veiligheidsbeleid voor de krijgsmacht
In de hedendaagse veiligheidsomgeving zal de inzet van alleen het militaire machtsinstru-ment de nationale doelstellingen niet volledig kunnen bereiken. In een wereld waar conflicten etnische, religieuze, ideologische en materiële drijfveren blijven omvatten, zal het vermogen om alle instrumenten van zowel een nationale- als coalitiemacht en de invloed op het probleem op een gecoördineerde, samenwerkende manier tot stand te brengen essentieel zijn voor het bereiken van effectieve resultaten. Dit geldt ook voor het vermogen om de meningen en reacties van het publiek - zowel nationaal als internationaal - en ook de media - mee te nemen en zo mogelijk effectief aan te wenden naarmate de operaties zich verder ontwikkelen.
De Nederlandse overheid erkent de noodzaak van een dergelijke geïntegreerde aanpak van operaties.14 Dit vereist van de Nederlandse krijgsmacht een verbeterd vermogen om samen te werken met joint, interagency en multinationale partners. Het vereist tevens dat de krijgsmacht een gecoördineerde aanpak van operaties volgt die het publiek en de media erkennen als cruciaal voor het succes van operaties. Naar buiten gerichte, geïntegreerde en multidisciplinaire benaderingen moeten de norm zijn om de complexe problemen en uitdagingen aan te pakken die worden veroorzaakt door een multidimensionale veiligheidsomgeving.
Doel: gewenste effecten bereiken publieke vertrouwen en steun
legitimiteit met instemming
geloofwaardigheid van de Coalitie synergiën
versterken
Nederlandse krijgsmacht
Public
Interagency Multinational
Joint
Figuur 2-2: Joint Interagency Multinational and Public (JIMP)15
14 Ministerie van Buitenlandse Zaken, Leidraad Geïntegreerde Benadering, 11 juli 2014.
15 Canadian Defence Publication, Land Operations 2021: The Force Employment Concept for Canada’s Army of Tomorrow, pg. 25.
43